Warmia i Mazury

Okładka pierwszego numery „Mazur i Warmii”
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

„Warmia i Mazury” jako dwutygodnik w latach 50-tych
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

„Warmia i Mazury” jako miesięcznik
Okładka numeru z lat 70-tych poświęconego Mikołajowi Kopernikowi
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

„Warmia i Mazury” jeszcze jako miesięcznik – lata 80-te
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

„Warmia i Mazury” jako dwutygodnik – lata 80-te
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

Olsztyńskie czasopismo kulturalne, wydawane w latach 1955-1990.

Redakcja

Wydawcy:

• Wojewódzki Komitet frontu Narodowego i Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkij Rady Narodowej w Olsztynie (do 1956)
• Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa” (do 1958)
• Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie (do 1967)
• Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”

Redaktorzy naczelni:

• Henryk Święcicki, inicjator pisma (1955-1956)
• Jan Aleksander Król (1956-1957)
• Walter Późny (1957-1958)
• Henryk Panas (1958-1971)
• Gerard Skok (1972-1977)
• Tadeusz Willan (1977-1990)

Historia

Pierwszy numer pisma ukazał się w maju 1955 r. jako miesięcznik społeczno-kulturalny pod tytułem „Mazury i Warmia”. W kwietniu 1956 r. czasopismo przekształcono w dwutygodnik „Warmia i Mazury”, który w 1958 r. ukazywał się ponownie jako miesięcznik. Kolejne zmiany w częstotliwości ukazywania się „Warmii i Mazur” nastąpiły po roku 1982: w latach 1982-1989 pismo było dwutygodnikiem, następnie przez rok miesięcznikiem i na początku 1990 r. ponownie dwutygodnikiem.
Skład redakcji w pierwszym okresie wydawania pisma zmieniał się bardzo często. W pierwszych latach istnienia „Mazur i Warmii” zespół składał się głównie z dziennikarzy olsztyńskich. Henryk Święcicki i Roman Kogucki nawiązali współpracę z wieloma autorami oraz historykami olsztyńskimi, m.in.: Janusz Teodor Dybowski, Dyzma Gałaj, Karol Małłek, Edward Martuszewski, Bogdan Michalski, Krystyna Nepomucka, Maryna Okęcka, Tadeusz Oracki, Henryk Panas, Emilia Sukertowa-Biedrawina, Andrzej Wakar. W piśmie publikowali również autorzy mieszkających w innych stronach Polski (m.in. Bolesław Bartoszewicz, Władysław Chojnacki, Konrad Górski, Zbigniew Herbert, Jan Huszcza, Andrzej Jarecki, Władysław Ogrodziński, Eugeniusz Paukszta, Jerzy Putrament), jednak zachowało ono charakter regionalny.
Po zmianie tytułu na „Warmia i Mazury” w 1956 r. redakcją kierował warszawski dziennikarz Jan Aleksander Król, zwiększyła się też liczba współpracowników zamiejscowych. Zatrudniono również innych dziennikarzy z Warszawy (Bronisław Gołębiowski, Krystyna Garwolińska, Tadeusz Kopel). W redakcji nadal jednak pracowali autorzy olsztyńscy: Henryk Święcicki i Roman Kogucki zostali sekretarzami redakcji, zaangażowano na stałe Henryka Panasa, Bohdana Kurowskiego, Andrzeja Wakara i Stanisława Sawickiego. Rotacje personalne i zmiana częstotliwości ukazywania się pisma spowodowały przewagę publicystyki (również na tematy ogólnopolskie) nad dominującymi dotychczasowymi esejami, artykułami historycznymi, szkicami i tekstami literackimi (poświęconym głównie tematom regionalnym). Po odejściu dziennikarzy z Warszawy starano się utrzymać publicystyczny profil pisma, jednocześnie nadając mu silniejszy koloryt lokalny.
W 1958 r. powrócono do częstotliwości miesięcznika. „Warmia i Mazury” z tego okresu odwoływały się do tradycji „Mazur i Warmii” z lat 1955-1956 (włączonych nawet do numeracji ciągłej). Prace zespołu redakcyjnego „Warmii i Mazur” wspierała rada redakcyjna, w której zasiadali m.in.: Jan Boenigk, Bohdan Kurowski, Władysław Ogrodziński, Tadeusz Ostojski, Henryk Panas, Walter Późny, Stanisław Sawicki, Gerard Skok, Hieronim Skurpski, Henryk Święcicki, Andrzej Wakar, Stanisław Szostakowski, Klemens Oleksik, Marian Nikadon, Jerzy Lewandowski, Antoni Babicz, Wacław Gołowicz, Włodzimiera Ziemlińska-Odojowa.
W latach późniejszych w redakcji pracowali m.in.: Józef Patoła, Juliusz Grodziński, Józef Michiewicz, Bohdan Dzitko, Janusz Segiet, Jerzy Adam Sokołowski, Bolesław Karpowicz, Grażyna Sokołowska, Marek Barański, Anna Kochanowska, Jan Chudy, Tadeusz Burniewicz, Jadwiga Lewczuk, Feliks Walichnowski, Stanisław Wieczorek, Józef Lewandowski.
„Warmia i Mazury” odegrały ważną rolę w rozwoju kultury regionu warmińsko-mazurskiego oraz integracji środowiska. Z redakcją współpracowali historycy, historycy sztuki, archeolodzy, dziennikarze, bibliotekarze, artyści, pisarze i poeci z regionu Warmii i Mazury, m.in. (poza wyżej wymienionymi): Witold Piechocki, Jan Boehm, Henryk Syska, Janusz Małłek, Bronisław Sałuda, Władysław Gębik, Michał Lengowski, Teofil Ruczyński, Alojzy Śliwa, Maria Zientara-Malewska, Gustaw Leyding, Zofia Dudzińska, Sławomir Kryska, Jerzy Jan Kolendo, Edmund German, Bohdan Koziełło-Poklewski, Krystyna Koziełło-Poklewska, Roman Sulima-Gillow, Kazimierz Boliński, Jan Sobczyk, Erwin Kruk, Stefan Połom, Halina Kurowska, Jan Puget, Leonard Turkowski, Janusz Jasiński, Bohdan Wilamowski, Maria Święcicka, Julian Dadlez, Zofia Hermanowicz, Eugeniusz Kochanowski, Michał Ussorowski, Andrzej Samulowski, Maria Delikat, Ryszard Wachowski, Barbara Hulanicka, Jan Ilkiewicz, Józef Borys, Barbara Lis-Romańczuk, Wacław Kapusto, Aleksander Wołos, Ryszard Czerwiński, Romuald Odoj, Władysław Jeżewski, Władysław Świeczkowski, Mieczysław Jackiewicz, Tadeusz Matulewicz, Ryszard Borkowski, Franciszek Chruściel, jerzy Ignaciuk, Zenon Złakowski, Andrzej Staniszewski, Władysław Katarzyński, Jan Burakowski, Stanisław Piechocki.
W latach 1972-1989 organizowano święto Warmii i Mazur połączone z imprezami i konkursami teatralnymi i folklorystycznymi, kiermaszem książki i prasy, oraz z przyznawaniem honorowych wyróżnień artystycznych – Nagródy „Warmii i Mazur”.

Tematyka

„Warmia i Mazury” były pismem poświęconym kulturze i historii regionu Warmii i Mazur, choć w różnych okresach wydawania periodyku zauważyć można dominację niektórych zagadnień. W pierwszych latach wydawania pisma („Mazury i Warmia”) dominowała tematyka historyczna i szeroko rozumiana popularyzacja regionu. W latach 1957-1958 próbowano nadal „Warmii i Mazurom” charakter bardziej publicystyczny, jednak tematyka regionalna nadal była obecna na łamach pisma. W latach sześćdziesiątych publikowano wiele utworów literackich, później tematykę wzbogacono również o zagadnienia turystyczne, krajoznawcze i przyrodnicze.
W piśmie zawsze obecne były utwory literackie. W latach siedemdziesiątych stałym elementem pisma były wkładki artystyczne, poświęcone kulturze, literaturze i sztuce olsztyńskiego oraz innych miast i regionów Polski, m.in.:

• Młodzi piszą (prezentacje – często debiuty – młodych twórców, takich jak: Henryk Jakubiec, Jerzy Ignaciuk, Kazimierz Brakoniecki, Jan Górczyński, Aldona Borowicz, Włodzimierz Katarzyński, Jerzy Górczyński, Krzysztof Bielski, Waldemar Tychek, Jerzy Sałata, Maria Weber, Maria Szymańska, Krystyna Demczyńska, Tadeusz Żuchowski, Roman Tasarz, Ryszard Bączek, Danuta Machiewicz, Ryszard Woźniak, Stanisław Piechocki)
• Młodzi piszą (Wiesław Niesiobędzki, Jerzy Górczynski, Wojciech Sobol)
• Korespondencyjny Klub Młodych Pisarzy w Olsztynie
• Grafika młodych (Tadeusz Burniewicz, Wiesław Wachowski, Janusz Wierzyński, Anna Korybut-Daszkiewicz)
• Olsztyn literacki (poświęcony poszczególnym autorom, m.in.: Erwinowi Krukowi, Henrykowi Panasowi, Leonardowi Turkowskiemu, Klemensowi Oleksikowi, Jerzemu Sokołowskiemu, Bohdanowi Dzitko, Jerzemu Putramentowi, Tadeuszowi Matulewiczowi, Zbigniewowi Nienackiemu, Stanisławowi Srokowskiemu, Władysławowi Grzeszczykowi)
• Nowelistyka olsztyńska (Bohdan Dzitko, Gerard Skok, Tadeusz Ostojski, Henryk Panas, Witold Piechocki, Leonard Turkowski
• Życie teatralne Olsztyna
• Olsztyńska Estrada
• Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”
• XXX lat plastyki olsztyńskiej
• Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej
• 25 lat „Warmii i Mazur”
• „Śpiewajmy Poezję”
• Lidzbarskie Wieczory Humoru i Satyry
• Toruń literacki
• Ostrołęka literacka
• Kaliningrad literacki
• Białystok literacki
• Łomżyńska twórczość literacka
• Ciechanów
• Sztuka ludowa
• Ostrołęka – folklor i literatura
• Elbląskie – kultura i sztuka
• Łomża – kultura i sztuka
• Suwalskie zabytki

Nagrody i wyróżnienia

• Zasłużony dla Warmii i Mazur (1975)

Bibliografia

1. Łukaszewicz, Bohdan: Prasa Olsztyna drugiej połowy XX stuleci / Bohdan Łukaszewicz // W: Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka : praca zbiorowa / pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006. – S. 546-577.
2. Wakar, Andrzej: Prasa olsztyńska / Andrzej Wakar. // W: 25 lat prasy na ziemiach zachodnich i północnych. – Kraków : Ośrodek Badań Prasowych, 1972. – S. 128-153.
3. Oracki, Tadeusz: Warmia i Mazury / Tadeusz Oracki // W: Literatura polska XX wieku : przewodnik encyklopedyczny. T. 2. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. – S. 278.