Jerzy Putrament

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Olsztyn, Wydawnictwo Pojezierze, 1974.
Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik, 1987.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

(1910-1986) – pisarz, poeta, dziennikarz

Bibliografia

Urodził się 14 listopada 1910 r. w Mińsku (Białoruś), jako syn Władysława i Marii z Rutkowskich. Uczęszczał do Gimnazjum w Nowej Wilejce, a następnie w Lidzie. W 1934 r. ukończył polonistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. W 1939 r. wyjechał do Lwowa. Do 1944 r. przebywał w Moskwie. W tym roku ożenił się z Zofią Bystrzycką (rozwód w 1957). Rok później zamieszkał w Krakowie. W 1950 r. osiadł w Warszawie. 10 lat później ponownie ożenił się z Rosjanką Anną Legzding. W 1973 r. został mianowany pułkownikiem. Odbywał wiele podróży zagranicznych, m.in.: do ZSRR, Chin, Libanu, Mongolii, Indii, Egiptu, Grecji, Tunezji, Libii, na Cypr. Zmarł 23 czerwca 1986 r. w Warszawie. Pochowany został na Powązkach.

Działalność

W czasie studiów był członkiem nielegalnego Związku Lewicy Akademickiej „Front”. W latach 1935-1936 współredagował czasopisma „Po prostu” oraz „Karta”. W 1939 r. wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy w Lwowie i podjął współpracę sowiecką. W latach 40-tych działał w Moskwie, m.in. jako współtwórca Związku Patriotów Polskich, oficer oświatowo-polityczny I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki i współredaktor „Nowych Widnokręgów”. W okresie 1944-1945 brał udział w organizowaniu prasy na terenach wyzwolonych. Przez kolejne dwa lata pełnił funkcje posła polskiego w Szwajcarii, a następnie ambasadora w Paryżu. Po przyjeździe do Warszawy w 1950 r. czynnie działał w Zarządzie Głównym Związku Literatów polskich (1950-1956 jako sekretarz generalny). Był jednym z głównych realizatorów polityki PZPR w środowisku literackim. Od 1966 r. współredagował „Miesięcznik Literacki” (w latach 1972-1986 redaktor naczelny). Następnie był redaktorem naczelnym wychodzącego w latach 1972–1981 w Warszawie tygodnika literacko-społecznego „Literatura”. Od 1952 r. pełnił czteroletnią kadencję posła na Sejm PRL.

Twórczość

W czasie studiów należał do Sekcji Twórczości Oryginalnej Koła Polonistów Słuchaczy przy macierzystym uniwersytecie. Należał do grupy artystyczno-literackiej Żagary. Zadebiutował w 1932 r. wierszem Sielanka w piśmie „Piony” (później „Żagary”). Początki jego twórczości to poezja awangardowa zamieszczona w tomikach Wczoraj powrót (1935) oraz Droga leśna (1938). Krótko publikował pod pseudonimem Jerzy Pleśkiewicz. Głównym tematem jego twórczości była polityka. W swojej prozie często nawiązywał do wątków autobiograficznych. Prace publicystyczne poruszały kwestie zadań kultury socjalistycznej w PRL, często przybierając kształt satyryczno-groteskowych felietonów. Tematyce warmińskiej i mazurskiej poświęcał natomiast opowiadania i szkice. W krótkich formach literackich autor wyrażał zainteresowanie pejzażem i ludźmi Mazur oraz pasją wędkarską. Wśród prac poświęconych regionowi warmińsko-mazurskiemu należy wymienić:

  • Arkadia. Opowieści znad jezior i rzek (1961)
  • Balet boleni i inne opowiadania (1974)
  • Krajobrazy (1969)
  • Piaski (1975)
  • Puszcza (1966)

oraz opowiadania w zbiorze Młodzi. Wybór opowiadań o Ziemiach Zachodnich (1964). Putrament jest też autorem humorystycznej powieści dla młodzieży Wakacje (1956).

Pozostałe utwory pisarza to:

Poezja

  • Wczoraj powrót (1934)
  • Droga leśna (1937)
  • Wojna i wiosna (1944)
  • Wiersze wybrane (1951)

Proza

  • Struktura nowel Prusa (1936)
  • Święta kulo (1946)
  • Rzeczywistość (1947)
  • Wrzesień (1950)
  • Notatnik chiński (1952)
  • Od Wołgi do Wisły (1953)
  • Rozstaje (1954)
  • Trzy powroty (1955)
  • Notatki polemiczne (1956)
  • Dwa łyki Ameryki (1956) - reportaże
  • Wypadek w Krasnymstawie (1957)
  • Trzynasty z Wesołka (1957)
  • Strachy w Biesalu (1958)
  • Kronika obyczajów (1959)
  • Fiołki w Neapolu (1959)
  • Arka Noego (1961)
  • Chińszczyzna (1961)
  • Pół wieku, t. I-II (1961)
  • Cztery strony świata (1963)
  • Pasierbowie (1963)
  • Odyniec (1964)
  • Małowierni (1967)
  • Bołdyn (1969)
  • Wybrańcy, t. I-III (1978-1983)
  • Akropol (1979)

Udział w organizacjach

  • członek Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy (od 1940 r.)
  • kierownik literackiego Zespołu Realizatorów Filmowych „Start” (1955-1968)
  • prezes Polskiego Związku Szachowego (1954-1957, 1963-1073)
  • w latach pięćdziesiątych związany z frakcją puławian
  • honorowy członek Olsztyńskiego Klubu Stowarzyszeń Twórczych (1960)
  • działacz NKWD
  • członek Obozu Wielkiej Polski
  • członek Młodzieży Wszechpolskiej
  • Członek Komitetu Centralnego PZPR

Nagrody i odznaczenia

  • Nagroda Państwowa II stopnia (1953, 1955)
  • Nagroda Państwowa I stopnia (1964) – za całokształt twórczości
  • Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1976)
  • Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych (1981) – za propagowanie kultury polskiej za granicą
  • Nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej I stopnia oraz Order Przyjaźni Narodów (1981) – za całokształt twórczości
  • Nagroda im. L. Waryńskiego (1986)
  • Złoty Krzyż Zasługi (1945)
  • Order Odrodzenia Polski (1945)
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
  • Order Budowniczych Polski Ludowej (1974)

Bibliografia

  1. Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 2: P-Z / Artur Hutnikiewicz, Andrzej Lam. – Warszawa : PWN, 2000. – S. 88.
  2. Wasilewska, Bożena: Warmia i Mazury : 1945-1995 : przewodnik bibliograficzny / Bożena Wasilewska. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996.
  3. Batora, Katarzyna: Jerzy Putrament / Katarzyna Batora // w: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 6, N-P. / pod red. Jadwigi Czachorowskiej i Alicji Szałagan. – Warszawa : WSiP, 1999. - S. 528-535.