Kazimierz Brakoniecki

Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

(1952- ) – olsztyński poeta, eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury francuskiej, pierwszy redaktor pisma „Borussia”

Biografia

Urodził się 12 grudnia 1952 r. w Barczewie. Ukończył polonistykę (1976 r.) oraz Podyplomowe Studium Muzealnictwa (1988 r.) na Uniwersytecie Warszawskim.
Po ukończeniu studiów pracował w Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu (od marca 1977 r.), następnie w Olsztynie (od września 1977 r.) w: Miejskim i Międzyzwiązkowym Domu Kultury, Stowarzyszeniu „Pax”, Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego „Hosianum”, Bibliotece Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli. W latach 1985-1995 pracował jako twórca i kurator wystaw sztuki polskiej XX w. w Biurze Wystaw Artystycznych w Olsztynie. Od września 1995 r. do lipca 2018 r. był dyrektorem samorządowego Centrum Polsko-Francuskiego Côtes d’Armor – Warmia i Mazury w Olsztynie.

Był członkiem Koła Młodych działającym przy Związku Literatów Polskich (wiceprzewodniczący) w latach 1978-1981, później krótko (niecały miesiąc) samego ZLP w 1987 r. Obecnie należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od końca 1989 r.) oraz polskiego Pen Clubu (od września 2003 do października 2007 był również członkiem zarządu).

Wielokrotnie nagradzany za działalność kulturalną i twórczość literacką.

W latach 2014-2017 redaktor naczelny wraz z Robertem Trabą półrocznika ,,Borussia. Kultura, historia, literatura” (ostatni zeszyt nr 60.).

W 2015 r. świętował 40-lecie pracy twórczej. Z tej okazji 24 listopada odbył się jubileusz w Planecie 11. Dodatkowo otwarto wystawę prac plastycznych inspirowanych jego twórczością. Wernisaż przygotowali uczniowie Państwowego Liceum Plastycznego im. Erica Mendelsohna w Olsztynie.

Działalność

Poeta, eseista, krytyk literacki, redaktor, tłumacz literatury francuskiej Bretanii, autor antologii literackich, animator kultury, kurator wystaw plastycznych.
Współzałożyciel i współtwórca olsztyńskiego stowarzyszenia Wspólnota Kulturowa „Borussia” (1990) oraz Fundacji „Borussia” (2006), pomysłodawca i współzałożyciel Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Bretanii i Francji „Amitié”. Współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny pisma „Borussia. Kultura. Historia. Literatura” w latach 1991-1997. Ponadto m.in.: redaktor strony literackiej w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1995-1997, współzałożyciel i redaktor pierwszego numeru czasopisma „Warmia i Mazury. Kultura – Społeczeństwo – Region”, współorganizator Kongresu Kultury Mazur, Warmii i Powiśla w 2000 r.

Pomysłodawca, kurator i współautor wystaw sztuki oraz katalogów. Najważniejsze z nich to:

• 1987 – Wystawa dzieł artystów żydowskich 1918-1939, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie – pierwsza w ówczesnej Polsce wystawa naukowa, współorganizowana z Żydowskim Instytutem Historycznym i Instytutem Sztuki PAN w Warszawie
• 1989 – Wileńskie środowisko artystyczne 1919-1945, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie oraz muzea w Gdańsku, Poznaniu, Białymstoku, Toruniu – pierwsza tego typu wystawa w powojennej Polsce organizowana pod egidą prof. Stanisława Lorentza i Muzeum Narodowego w Warszawie
• 1993 – Atlantyda Północy. Dawne Prusy w fotografii – Atlantis das Nordens. Das ehemalige Ostpreussen in Fotografien, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie oraz muzea w Niemczech (m.in. w Lipsku, Berlinie, Lüneburgu) i w Wiedniu (1993-1994, 2001) – pierwsza w Polsce powojennej wystawa fotografii ze zbiorów konserwatora zabytków w Królewcu (po 1945 r. w kolekcji Instytutu Sztuki PAN w Warszawie), dotychczas niepokazywanych publicznie.

Twórczość

Jako poeta debiutował w 1975 r. na łamach „Nowego Wyrazu” (nr 4/1975). Od 1975 r. publikuje w najważniejszych polskich pismach literackich i kulturalnych. Jego utwory tłumaczono na wiele języków, głównie na niemiecki, francuski i litewski. Twórczość Brakonieckiego obecna jest w licznych antologiach polskiej poezji współczesnej w kraju i za granicą.
Brał udział w międzynarodowych festiwalach poetyckich:

• Druskininkai Poetic Fall (wrzesień 2004, Litwa)
• III Festival de la Parole Poétique w Quimperlé (22 II-2 III 2008, Bretania/Francja)

W swojej twórczości Brakoniecki „łączył wątki regionalistyczne z uniwersalizmem (...) stawiał pytania o prawdę historyczną i humanistyczną, o wolność, o istotę tragicznego ludzkiego bytowania w świecie. Głównym przedmiotem rozważań uczynił ból, rozpad, śmierć, cierpienie pojedynczego człowieka i całych narodów (...), ukazał losy ludzkich zbiorowości (wojenne i powojenne, przesiedleńcze) w perspektywie rodziny, plemienia, małej ojczyzny (...), podjął temat wspólnego dziedzictwa kulturowego Polaków i Niemców na Warmii”.
Jest również autorem prozy, esejów, szkiców literackich, poświęconych m.in. literaturze Warmii i Mazur. W prozie Brakonieckiego obecne są wątki autobiograficzne. Podejmuje również tematykę antysemityzmu w Polsce. W 2009 r. ukazał się zbiór aforyzmów – KaBra, wydanych razem z rysunkami Hanny Brakonieckiej (HaBra).

Publikacje

• Poezje i szkice:
  • Zrosty (1979)
  • Żywoty (1982)
  • Ostatnia rozmowa z ojczyzną (1983) – arkusz poetycki opublikowany przez autora w maszynopisie poza cenzurą (w 20 egzemplarzach)
  • Wiersze fizyczne (1985)
  • Tożsamość (1988)
  • Idee (1991)
  • Olśnienia (1992)
  • Metaxu (1993)
  • Zeszyty jedynego (1993)
  • Jednia (1994)
  • Misterium (1995)
  • Poświaty (1996)
  • Światowanie (1999)
  • Światologia (2001)
  • Moralia (2002)
  • Prowincja człowieka. Obraz Warmii i Mazur w literaturze olsztyńskiej (2003)
  • Ciałość (2004)
  • Armor. Wiersze atlantyckie (2005)
  • Ziemiec. Prowincjałki rowerowe (2005)
  • Europa minor (2007)
  • Glosolalie (2008)
  • Historie bliskoznaczne (2008)
  • Polak, Niemiec i Pan Bóg. Olsztyńskie szkice osobiste (2009)
  • W Bretanii (esej historyczno-podróżniczy) (2009)
  • Obroty nieba (2010)
  • Dziennik berliński (2011)
  • Chiazma( wiersze), Sopot 2012. Biblioteka Toposu, tom 83 (nagroda Orfeusz Mazurski za najlepszy tom poetycki autora z Mazur, Warmii i Podlasia); nominacja do literackiej nagrody im. Józefa Mackiewicza, 2013).
  • Terra nullius ( wiersze), Gołdap, 2014, Wydawnictwo Z bliska 2014 (nominacja do nagrody poetyckiej Orfeusz, do nagrody literackiej im. Jana Twardowskiego).
  • Amor fati (wiersze), Szczecin 2014, Wydawnictwo FORMA.
  • Zakład biograficzny Olsztyn (proza i poezja). Wydawnictwo WK Borussia, Olsztyn 2016.
  • ,,Monady“ ( Aforyzmy). Kraków 2017, wydawnictwo Miniatura.
  • ,,Obrazy polskie“ (wiersze). Warszawa 2017, wydawnictwo CONVIVO (nominacja do nagrody poetyckiej Orfeusz).
  • ,,Notes kurlandzki“ (esej). Warszawa 2017, wydawnictwo CONVIVO (nominacja do nagrody Literacki Wawrzyn Warmii i Mazur).
  • ,,Cudoziemiec“ (dziennik literacki). Olsztyn 2018. Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Oddział w Olsztynie.

• Książki artystyczne w wersji francuskiej
  • Kazimierz Brakoniecki (wiersze), André Jolivet (malarstwo olejne): Armor. Poèmes de l’Atlantique. Traductions F. Laurent. Voltije Editions Ltd. (2006).
  • Olsztyn. Warmie et Mazurie. K.Brakoniecki, A. Bykowska-Salczyńska, Z. Chojnowski (wiersze) André Jolivet (zdjęcia, malarstwo). Tłumaczenie F. Laurent. Voltije Editions Ltd (2009).
  • Kazimierz Brakoniecki: Gotlandia (wiersz w j. polskim i francuskim-tłum. F. Laurent). Malarstwo André Jolivet. Voltije Eiditions Ltd. (2013).
  • Kazimierz Brakoniecki (tekst), André Jolivet (malarstwo): Las Warmiński. La Forêt de Varmie. Tłumaczenie Frédérique Laurent. Wydanie polsko-francuskie. Voltije Editions 2017, stron 132, 7 egz. w formacie 35,5*25.5cm.

• Współautor:
  • KaBra. Myśli na wynos czyli Aforyzmy Kazimierza Brakonieckiego. HaBra. Nie mam czym czyli Rysunki Hanny Brakonieckiej (2009)

• Wybory wierszy w języku polskim:
  • Muza domowa. Wiersze z lat 80. i 90 (2000)

• Wybory wierszy w językach obcych:
  • Atlantyda Północy. Atlantis des Nordens (1998)
  • Poèmes du Nord (1999)
  • Armor. Poèmes de l’Atlantique (2006)
  • Warmiński Budda. Ermländischer Buddha (2007)
  • La forêt de Varmie (2008)
  • Atlantide du Nord. Wybór wierszy w języku francuskim w tłumaczeniu F. Laurent. Wyd. „Folle Avoine“, (2014).

• Najważniejsze prezentacje w grupowych antologiach obcojęzycznych:
  • Terra Nullius. Une anthologie de la poésie polonaise contemporaine de Varmie et Mazurie (2004)
  • Dreams of Fire: 100 Polish poems 1970-1989. Translated and edited by Zbigniew Joachimiak, David Malcolm, Georgia Scot. Salzburg 2004.
  • Vėtyklė.Olštyno rašytoju kūrybos rinktinė (2008)
  • Le pire est certain. Anthologie de la poésie catastrophiste polonaise du XX siècle. Opracowanie, tłumaczenie: Claude-Henry du Bord, Christoph Jezewski. Ed. Aug.Zurfluh, 2009.
  • Il fait un temps de poème. Textes rassemblés et prèsentés par Yvon Le Men. Volume 2. Filigranes Éditions 2013.

• Tłumaczenia własne z jęz. francuskiego (książki):
  • O Bretanii wierszem i prozą (1997)
  • Kenneth White, Atlantica. Wiersze i rozmowy (1998)
  • Jean Grenier, Albert Camus. Wspomnienia (2000)
  • Blaise Cendrars, Wiersze (2002)
  • Bretania w poezji i prozie (2006)
  • Paol Keineg, Wiersze bretońskie (2007)
  • Louis Guilloux, Moja Bretania (2008)
  • Eugene Guillevic, Obecność. Wiersze (2010)
  • Kenneth White, Poeta kosmograf (2010)
  • Xavier Grall, Wierny Bretanii. Wybór, opracowanie, przekład z j. francuskiego Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2011. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Patrząc z Bretanii. Keineg, Caër, Geneste. Wiersze. W przekładach i wyborze Kazimierza Brakonieckiego. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Ernest Renan, Poezja ras celtyckich. Przekład z j. francuskiego i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Kenneth White, Geopetyki. Przekład z j. angielskiego i francuskiego Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Christian Querré, Magiczna Bretania. Przewodnik po osobliwościach Côtes d’Armor. Tłumaczenie z j. francuskiego i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2015. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Mała antologia poezji francuskiej w przekładach Kazimierza Brakonieckiego. Olsztyn 2016. Centrum Polsko-Francuskie Côtes d’Armor-Warmia i Mazury.
  • Kenneth White, ,,Otwarty świat”. Wybór, opracowanie, przekład Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2017. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Mona Ozouf: ,,Lekcja francuskiego. Powrót do bretońskiego dzieciństwa”. Przekład i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2017. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • ,,Inna geografia. Antologia współczesnej poezji bretońskiej.”. Wybór i opracowanie Mérédith Le Dez. Przekład Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn-Warszawa 2018. Wyd. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie, CONVIVO.

• Antologie literackie (współautor, redaktor opracowania):
  • Meiner Heimat Gesicht. Ostpreussen im Spiegel der Literatur (1996)
  • Kazimierz Brakoniecki, Winfried Lipscher, Borussia. Ziemia i ludzie. Antologia literacka (1999)
  • Prusija. Literaturos veidroduje, sudarytojai Kazimieras Brakonieckis, Rimantas Černiauskas, Olegas Gluškinas, Vinfridas Lipšeris (2000)
  • Liki rodnoj ziemli. Proizwiedenija rossijskich, niemieckich, polskich i litowskich awtorow, sostawili Kazimierz Brakoniecki, Oleg Głuszkin, Winfried Lipscher (2002)
  • Czas przekraczania granic. Antologia Borussii 1990-2015. Pod redakcją: Iwony Liżewskiej, Kazimierza Brakonieckiego, Roberta Traby. Narodowe Centrum Kultury, WK Borussia, Warszawa 2015 .

• Katalogi wystaw:
  • Wystawa dzieł artystów żydowskich 1918-1939 (1987)
  • Wileńskie środowisko artystyczne 1919-1945. Malarstwo – grafika – rzeźba – rysunek – fotografia (1989)
  • Atlantyda Północy. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii (1993)

Nagrody i odznaczenia

• Nagrody:
  • Nagroda miesięcznika literackiego młodych „Nowy Wyraz” (1980) – za najlepszy poetycki książkowy debiut roku (Zrosty)
  • Medal im. Biskupa Ignacego Krasickiego (1980) – za tom wierszy Zrosty
  • Nagroda w konkursie „Res Publiki” (1989)
  • Nagroda poetycka im. Stanisława Piętaka (1991) – za najlepszy tom wierszy w Polsce roku 1991 (Idee)
  • Nagroda redakcji „Czasu Kultury” (1993) – za najlepszy tom poezji w Polsce roku 1993 (Metaxu)
  • Wyróżnienie Fundacji Kultury (1998) – tom prozy autobiograficznej Światowanie
  • Nagroda Wojewody Olsztyńskiego (1990)
  • Nagroda specjalnej paryskiej „Kultury” Jerzego Giedroycia za redagowanie pisma „Borussia” (1996)
  • „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1997)
  • Medal Zygmunta Glogera (1998)
  • Laur Złotej Dziesiątki „Gazety Olsztyńskiej” (2002)
  • Nagroda Marszałka Warmii i Mazur (2005) – tom wiersz Ciałość
  • Wybrany w plebiscycie czytelników „Gazety Olsztyńskiej” do grona dziesięciu osobistości Olsztyna w latach 1945-2002
  • Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie upowszechniania kultury (2001)
  • Wyróżnienie Stowarzyszenia Pisarzy Rosyjskich w Moskwie (2002) – za redakcję wersji rosyjskiej antologii Borussia. Ziemia i ludzie
  • Brązowy Medal „Gloria Artis” (2006)
  • Laur Polskiego Komitetu ds. UNESCO za twórczość poetycką (2007) – tom wierszy Europa minor
  • „Wawrzyn” – Literacka Nagroda Warmii i Mazur (2008) – Historie bliskoznaczne
  • Nagroda Prezydenta Olsztyna w dziedzinie kultury – statuetka św. Jakuba (2008)
  • nominacja do nagrody mediów publicznych Cogito (2009) – Historie bliskoznaczne
  • wielokrotnie nominowany do „Wawrzynu” – Literackiej Nagrody Warmii i Mazur (2004 – tom Ciałość, 2005 – Ziemiec, 2007 – Europa minor, 2009 – szkice Polak, Niemiec i Pan Bóg)
  • nominacja do Nagrody im. K. I. Gałczyńskiego ORFEUSZ za najlepszy tom poetycki roku - tomik Chiazma (2013)
  • Nagroda Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego w dziedzinie kultury (2016)
  • Nagroda Literacka im. Samuela B. Lindego Miast Partnerskich Getyngi i Torunia (2016)
  • Współwyróżniony tytułem ,,Ikony Warmii i Mazur“ (2018).

• Stypendia literackie:
  • Stypendium im. Tadeusza Borowskiego (1981)
  • Fundacji „Janineum” (Wiedeń 1998, 1999)
  • Baltic Centre for Writers and Translators (Visby 2000, 2010)
  • Literarisches Colloquium (Berlin 2007)
  • Villa Marguerite Yourcenar (Francja 2011)

Galeria zdjęć

• 

  Kazimierz Brakoniecki z Andrzejem Cieślakiem, 25 lipca 2014 r.
  Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

• 

  Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Bibliografia

1. Białecka, Sylwia: Krąg Borussiański : bibliografia podmiotowo-przedmiotowa / Sylwia Białecka. Cz. I: Kazimierz Brakoniecki // „Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski”. – 2007, nr 3/4. – Tryb dostępu: http://www.wbp.olsztyn.pl/bwm/3-4_07-ie/krag_boruss.htm.
2. Hejman, Anna: Brakoniecki Kazimierz / Anna Hejman // W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik bibliograficzny / oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan. T. 1.: A-B. – Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994. – S. 247.
3. Brudnicki, Jan Zdzisław: Brakoniecki / Jan Zdzisław Brudnicki // W: Literatura polska XX wieku : przewodnik encyklopedyczny / [red. nauk. Artur Hutnikiewicz, Andrzej Lam]. T. 1, A-O. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. – S. 56.

Zobacz też

• Artykuły na temat poety:
  • na portalu www.culture.pl
  • na stronie Parafii Poryte