Kazimierz Brakoniecki

Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

(1952- ) – olsztyński poeta, eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury francuskiej, pierwszy redaktor pisma „Borussia”

Biografia

Urodził się 12 grudnia 1952 r. w Barczewie. Ukończył polonistykę (1976 r.) oraz Podyplomowe Studium Muzealnictwa (1988 r.) na Uniwersytecie Warszawskim.
Po ukończeniu studiów pracował w Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu (od marca 1977 r.), następnie w Olsztynie (od września 1977 r.) w: Miejskim i Międzyzwiązkowym Domu Kultury, Stowarzyszeniu „Pax”, Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego „Hosianum”, Bibliotece Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli. W latach 1985-1995 pracował jako twórca i kurator wystaw sztuki polskiej XX w. w Biurze Wystaw Artystycznych w Olsztynie. Od września 1995 r. do sierpnia 2018 r. był dyrektorem samorządowego Centrum Polsko-Francuskiego Côtes d’Armor – Warmia i Mazury w Olsztynie.

Był członkiem Koła Młodych działającym przy Związku Literatów Polskich (wiceprzewodniczący) w latach 1978-1981. Obecnie należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od końca 1989 r.) oraz polskiego Pen Clubu (od września 2003 do października 2007 był również członkiem zarządu).

Wielokrotnie nagradzany za działalność kulturalną i twórczość literacką.

W latach 1991-1997 redaktor naczelny, a w latach 2014-2017 współredaktor naczelny wraz z Robertem Trabą (nieregularnika i półrocznika) ,,Borussia. Kultura, historia, literatura” (ostatni zeszyt nr 60.).

W 2015 r. świętował 40-lecie pracy twórczej. Z tej okazji 24 listopada odbył się jubileusz w Planecie 11. Dodatkowo otwarto wystawę prac plastycznych inspirowanych jego twórczością. Wernisaż przygotowali uczniowie Państwowego Liceum Plastycznego im. Erica Mendelsohna w Olsztynie.

Działalność

Poeta, eseista, krytyk literacki, redaktor, tłumacz literatury francuskiej Bretanii, autor antologii literackich, animator kultury, kurator wystaw plastycznych.
Współzałożyciel i współtwórca olsztyńskiego stowarzyszenia Wspólnota Kulturowa „Borussia” (1990) oraz Fundacji „Borussia” (2006), pomysłodawca i współzałożyciel Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Bretanii i Francji „Amitié”. Współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny pisma „Borussia. Kultura. Historia. Literatura” w latach 1991-1997. Ponadto m.in.: redaktor strony literackiej w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1995-1997, współzałożyciel i redaktor pierwszego numeru czasopisma „Warmia i Mazury. Kultura – Społeczeństwo – Region”, współorganizator Kongresu Kultury Mazur, Warmii i Powiśla w 2000 r.

Pomysłodawca, kurator i współautor wystaw sztuki oraz katalogów. Najważniejsze z nich to:

• 1987 – Wystawa dzieł artystów żydowskich 1918-1939, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie – pierwsza w ówczesnej Polsce wystawa naukowa, współorganizowana z Żydowskim Instytutem Historycznym i Instytutem Sztuki PAN w Warszawie
• 1989 – Wileńskie środowisko artystyczne 1919-1945, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie oraz muzea w Gdańsku, Poznaniu, Białymstoku, Toruniu – pierwsza tego typu wystawa w powojennej Polsce organizowana pod egidą prof. Stanisława Lorentza i Muzeum Narodowego w Warszawie
• 1993 – Atlantyda Północy. Dawne Prusy w fotografii – Atlantis das Nordens. Das ehemalige Ostpreussen in Fotografien, Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie oraz muzea w Niemczech (m.in. w Lipsku, Berlinie, Lüneburgu) i w Wiedniu (1993-1994, 2001) – pierwsza w Polsce powojennej wystawa fotografii ze zbiorów konserwatora zabytków w Królewcu (po 1945 r. w kolekcji Instytutu Sztuki PAN w Warszawie), dotychczas niepokazywanych publicznie.

Twórczość

Jako poeta debiutował w 1975 r. na łamach „Nowego Wyrazu” (nr 4/1975). Od 1975 r. publikuje w najważniejszych polskich pismach literackich i kulturalnych. Jego utwory tłumaczono na wiele języków, głównie na niemiecki, francuski i litewski. Twórczość Brakonieckiego obecna jest w licznych antologiach polskiej poezji współczesnej w kraju i za granicą.

Brał udział w międzynarodowych festiwalach poetyckich:

• Druskininkai Poetic Fall (wrzesień 2004, Litwa)
• III Festival de la Parole Poétique w Quimperlé (22 II-2 III 2008, Bretania/Francja)
• 28 Festival International de la Poésie, 2012, Trois-Rivières, Québec, Canada.
• „Les Escales de Binic”. Festival de littératures”, 28-29 III 2014.

W swojej twórczości Brakoniecki „łączył wątki regionalistyczne z uniwersalizmem (...) stawiał pytania o prawdę historyczną i humanistyczną, o wolność, o istotę tragicznego ludzkiego bytowania w świecie. Głównym przedmiotem rozważań uczynił ból, rozpad, śmierć, cierpienie pojedynczego człowieka i całych narodów (...), ukazał losy ludzkich zbiorowości (wojenne i powojenne, przesiedleńcze) w perspektywie rodziny, plemienia, małej ojczyzny (...), podjął temat wspólnego dziedzictwa kulturowego Polaków i Niemców na Warmii”.

Jest również autorem prozy, esejów, szkiców literackich, poświęconych m.in. literaturze Warmii i Mazur. W prozie Brakonieckiego obecne są wątki autobiograficzne. Podejmuje również tematykę antysemityzmu w Polsce. W 2009 r. ukazał się zbiór aforyzmów – KaBra, wydanych razem z rysunkami Hanny Brakonieckiej (HaBra).

Publikacje

• Poezje i szkice:
  • Zrosty (1979)
  • Żywoty (1982)
  • Ostatnia rozmowa z ojczyzną (1983) – arkusz poetycki opublikowany przez autora w maszynopisie poza cenzurą (w 20 egzemplarzach)
  • Wiersze fizyczne (1985)
  • Tożsamość (1988)
  • Idee (1991)
  • Olśnienia (1992)
  • Metaxu (1993)
  • Zeszyty jedynego (1993)
  • Jednia (1994)
  • Misterium (1995)
  • Poświaty (1996)
  • Światowanie (1999)
  • Światologia (2001)
  • Moralia (2002)
  • Prowincja człowieka. Obraz Warmii i Mazur w literaturze olsztyńskiej (2003)
  • Ciałość (2004)
  • Armor. Wiersze atlantyckie (2005)
  • Ziemiec. Prowincjałki rowerowe (2005)
  • Europa minor (2007)
  • Glosolalie (2008)
  • Historie bliskoznaczne (2008)
  • Polak, Niemiec i Pan Bóg. Olsztyńskie szkice osobiste (2009)
  • W Bretanii (esej historyczno-podróżniczy) (2009)
  • Obroty nieba (2010)
  • Dziennik berliński (2011)
  • Chiazma( wiersze), Sopot 2012. Biblioteka Toposu, tom 83 (nagroda Orfeusz Mazurski za najlepszy tom poetycki autora z Mazur, Warmii i Podlasia); nominacja do literackiej nagrody im. Józefa Mackiewicza, 2013).
  • Terra nullius ( wiersze), Gołdap, 2014, Wydawnictwo Z bliska 2014 (nominacja do nagrody poetyckiej Orfeusz, do nagrody literackiej im. Jana Twardowskiego).
  • Amor fati (wiersze), Szczecin 2014, Wydawnictwo FORMA.
  • Zakład biograficzny Olsztyn (proza i poezja). Wydawnictwo WK Borussia, Olsztyn 2016.
  • ,,Monady“ ( Aforyzmy). Kraków 2017, wydawnictwo Miniatura.
  • ,,Obrazy polskie“ (wiersze). Warszawa 2017, wydawnictwo CONVIVO (nominacja do nagrody poetyckiej Orfeusz).
  • ,,Notes kurlandzki“ (esej). Warszawa 2017, wydawnictwo CONVIVO (nominacja do nagrody Literacki Wawrzyn Warmii i Mazur).
  • ,,Cudoziemiec“ (dziennik literacki). Olsztyn 2018. Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Oddział w Olsztynie.
  • „Erodotyki” (wiersze|), Warszawa 2018. Wydawnictwo CONVIVO.
  • „Drzewo alfabetu” (wiersze), Warszawa 2019. Wydawnictwo SIGNI.
  • „Twarze świata” (wiersze), Szczecin 2019. Wydawnictwo Forma.
  • „Poeta i świat. Wyznania, wywiady, wiersze“. Olsztyn, 2020. Wydawnictwo SPP w Olsztynie.
  • „Pies na wiersze albo Pieczewo”. Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka, Mikołów 2021.

• Książki artystyczne w wersji francuskiej
  • Kazimierz Brakoniecki (wiersze), André Jolivet (malarstwo olejne): Armor. Poèmes de l’Atlantique. Traductions F. Laurent. Voltije Editions Ltd. (2006).
  • Olsztyn. Warmie et Mazurie. K.Brakoniecki, A. Bykowska-Salczyńska, Z. Chojnowski (wiersze) André Jolivet (zdjęcia, malarstwo). Tłumaczenie F. Laurent. Voltije Editions Ltd (2009).
  • Kazimierz Brakoniecki: Gotlandia (wiersz w j. polskim i francuskim-tłum. F. Laurent). Malarstwo André Jolivet. Voltije Eiditions Ltd. (2013).
  • Kazimierz Brakoniecki (tekst), André Jolivet (malarstwo): Las Warmiński. La Forêt de Varmie. Tłumaczenie Frédérique Laurent. Wydanie polsko-francuskie. Voltije Editions 2017, stron 132, 7 egz. w formacie 35,5*25.5cm.

• Współautor:
  • KaBra. Myśli na wynos czyli Aforyzmy Kazimierza Brakonieckiego. HaBra. Nie mam czym czyli Rysunki Hanny Brakonieckiej (2009)

• Wybory wierszy w języku polskim:
  • Muza domowa. Wiersze z lat 80. i 90 (2000)

• Wybory wierszy w językach obcych:
  • Atlantyda Północy. Atlantis des Nordens (1998)
  • Poèmes du Nord (1999)
  • Armor. Poèmes de l’Atlantique (2006)
  • Warmiński Budda. Ermländischer Buddha (2007)
  • La forêt de Varmie (2008)
  • Atlantide du Nord. Wybór wierszy w języku francuskim w tłumaczeniu F. Laurent. Wyd. „Folle Avoine“, (2014).

• Najważniejsze prezentacje w grupowych antologiach obcojęzycznych:
  • Terra Nullius. Une anthologie de la poésie polonaise contemporaine de Varmie et Mazurie (2004)
  • Dreams of Fire: 100 Polish poems 1970-1989. Translated and edited by Zbigniew Joachimiak, David Malcolm, Georgia Scot. Salzburg 2004.
  • Vėtyklė.Olštyno rašytoju kūrybos rinktinė (2008)
  • Le pire est certain. Anthologie de la poésie catastrophiste polonaise du XX siècle. Opracowanie, tłumaczenie: Claude-Henry du Bord, Christoph Jezewski. Ed. Aug.Zurfluh, 2009.
  • Il fait un temps de poème. Textes rassemblés et prèsentés par Yvon Le Men. Volume 2. Filigranes Éditions 2013.
  • „Ciel et lacs. Anthologie de poétes de Varmie-Mazurie”. Traduction Frédérique Laurent. Préface de Kazimierz Brakoniecki. Bédée-Rennes, 2019. Édition Folle Avoine.

• Tłumaczenia własne z jęz. francuskiego (książki):
  • O Bretanii wierszem i prozą (1997)
  • Kenneth White, Atlantica. Wiersze i rozmowy (1998)
  • Jean Grenier, Albert Camus. Wspomnienia (2000)
  • Blaise Cendrars, Wiersze (2002)
  • Bretania w poezji i prozie (2006)
  • Paol Keineg, Wiersze bretońskie (2007)
  • Louis Guilloux, Moja Bretania (2008)
  • Eugene Guillevic, Obecność. Wiersze (2010)
  • Kenneth White, Poeta kosmograf (2010)
  • Xavier Grall, Wierny Bretanii. Wybór, opracowanie, przekład z j. francuskiego Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2011. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Patrząc z Bretanii. Keineg, Caër, Geneste. Wiersze. W przekładach i wyborze Kazimierza Brakonieckiego. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Ernest Renan, Poezja ras celtyckich. Przekład z j. francuskiego i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Kenneth White, Geopetyki. Przekład z j. angielskiego i francuskiego Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2014. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Christian Querré, Magiczna Bretania. Przewodnik po osobliwościach Côtes d’Armor. Tłumaczenie z j. francuskiego i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2015. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Mała antologia poezji francuskiej w przekładach Kazimierza Brakonieckiego. Olsztyn 2016. Centrum Polsko-Francuskie Côtes d’Armor-Warmia i Mazury.
  • Kenneth White, ,,Otwarty świat”. Wybór, opracowanie, przekład Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2017. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • Mona Ozouf: ,,Lekcja francuskiego. Powrót do bretońskiego dzieciństwa”. Przekład i opracowanie Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn 2017. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie.
  • ,,Inna geografia. Antologia współczesnej poezji bretońskiej.”. Wybór i opracowanie Mérédith Le Dez. Przekład Kazimierz Brakoniecki. Olsztyn-Warszawa 2018. Wyd. Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie, CONVIVO.
  • Paol Keineg: „Powrót do Bretanii”. /Poezje/. Wybór i przekład Kazimierz Brakoniecki. Szczecin 2020. Wydawnictwo Forma.
  • Yvon Le Men: „Tu i tam”. /Poezje/. Wybór i przekład Kazimierz Brakoniecki. Szczecin 2020.

Wydawnictwo Forma.

• • Antologia poezji polskiej w języku arabskim: „Pięć wieków w poezji polskiej od Kochanowskiego do 2020”. Przekład z j. polskiego na j. arabski, wstęp i przypisy Hatif Janabi. Wyd. Al. Mada Publishing House, Bagdad-Bejrut, 2021.

• Antologie literackie (współautor, redaktor opracowania):
  • Meiner Heimat Gesicht. Ostpreussen im Spiegel der Literatur (1996)
  • Kazimierz Brakoniecki, Winfried Lipscher, Borussia. Ziemia i ludzie. Antologia literacka (1999)
  • Prusija. Literaturos veidroduje, sudarytojai Kazimieras Brakonieckis, Rimantas Černiauskas, Olegas Gluškinas, Vinfridas Lipšeris (2000)
  • Liki rodnoj ziemli. Proizwiedenija rossijskich, niemieckich, polskich i litowskich awtorow, sostawili Kazimierz Brakoniecki, Oleg Głuszkin, Winfried Lipscher (2002)
  • Czas przekraczania granic. Antologia Borussii 1990-2015. Pod redakcją: Iwony Liżewskiej, Kazimierza Brakonieckiego, Roberta Traby. Narodowe Centrum Kultury, WK Borussia, Warszawa 2015 .

• Katalogi wystaw:
  • Wystawa dzieł artystów żydowskich 1918-1939 (1987)
  • Wileńskie środowisko artystyczne 1919-1945. Malarstwo – grafika – rzeźba – rysunek – fotografia (1989)
  • Atlantyda Północy. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii (1993)

Nagrody i odznaczenia

• Nagrody:
  • Nagroda miesięcznika literackiego młodych „Nowy Wyraz” (1980) – za najlepszy poetycki książkowy debiut roku (Zrosty)
  • Medal im. Biskupa Ignacego Krasickiego (1980) – za tom wierszy Zrosty
  • Nagroda w konkursie „Res Publiki” (1989)
  • Nagroda poetycka im. Stanisława Piętaka (1991) – za najlepszy tom wierszy w Polsce roku 1991 (Idee)
  • Nagroda redakcji „Czasu Kultury” (1993) – za najlepszy tom poezji w Polsce roku 1993 (Metaxu)
  • Wyróżnienie Fundacji Kultury (1998) – tom prozy autobiograficznej Światowanie
  • Nagroda Wojewody Olsztyńskiego (1990)
  • Nagroda specjalnej paryskiej „Kultury” Jerzego Giedroycia za redagowanie pisma „Borussia” (1996)
  • „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1997)
  • Medal Zygmunta Glogera (1998)
  • Laur Złotej Dziesiątki „Gazety Olsztyńskiej” (2002)
  • Nagroda Marszałka Warmii i Mazur (2005) – tom wiersz Ciałość
  • Wybrany w plebiscycie czytelników „Gazety Olsztyńskiej” do grona dziesięciu osobistości Olsztyna w latach 1945-2002
  • Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie upowszechniania kultury (2001)
  • Wyróżnienie Stowarzyszenia Pisarzy Rosyjskich w Moskwie (2002) – za redakcję wersji rosyjskiej antologii Borussia. Ziemia i ludzie
  • Brązowy Medal „Gloria Artis” (2006)
  • Laur Polskiego Komitetu ds. UNESCO za twórczość poetycką (2007) – tom wierszy Europa minor
  • „Wawrzyn” – Literacka Nagroda Warmii i Mazur (2008) – Historie bliskoznaczne
  • Nagroda Prezydenta Olsztyna w dziedzinie kultury – statuetka św. Jakuba (2008)
  • nominacja do nagrody mediów publicznych Cogito (2009) – Historie bliskoznaczne
  • wielokrotnie nominowany do „Wawrzynu” – Literackiej Nagrody Warmii i Mazur (2004 – tom Ciałość, 2005 – Ziemiec, 2007 – Europa minor, 2009 – szkice Polak, Niemiec i Pan Bóg)
  • nominacja do Nagrody im. K. I. Gałczyńskiego ORFEUSZ za najlepszy tom poetycki roku - tomik Chiazma (2013)
  • Nagroda Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego w dziedzinie kultury (2016)
  • Nagroda Literacka im. Samuela B. Lindego Miast Partnerskich Getyngi i Torunia (2016)
  • Współwyróżniony tytułem ,,Ikony Warmii i Mazur“ (2018).

• Stypendia literackie:
  • Stypendium im. Tadeusza Borowskiego (1981)
  • Fundacji „Janineum” (Wiedeń 1998, 1999)
  • Baltic Centre for Writers and Translators (Visby 2000, 2010)
  • Literarisches Colloquium (Berlin 2007)
  • Villa Marguerite Yourcenar (Francja 2011)

Galeria zdjęć

• 

  Kazimierz Brakoniecki z Andrzejem Cieślakiem, 25 lipca 2014 r.
  Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

• 

  Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Bibliografia

1. Białecka, Sylwia: Krąg Borussiański : bibliografia podmiotowo-przedmiotowa / Sylwia Białecka. Cz. I: Kazimierz Brakoniecki // „Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski”. – 2007, nr 3/4. – Tryb dostępu: http://www.wbp.olsztyn.pl/bwm/3-4_07-ie/krag_boruss.htm.
2. Hejman, Anna: Brakoniecki Kazimierz / Anna Hejman // W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik bibliograficzny / oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan. T. 1.: A-B. – Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994. – S. 247.
3. Brudnicki, Jan Zdzisław: Brakoniecki / Jan Zdzisław Brudnicki // W: Literatura polska XX wieku : przewodnik encyklopedyczny / [red. nauk. Artur Hutnikiewicz, Andrzej Lam]. T. 1, A-O. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. – S. 56.

Zobacz też

• Artykuły na temat poety:
  • na portalu www.culture.pl
  • na stronie Parafii Poryte