Kaplica Jerozolimska pw. Krzyża Świętego w Olsztynie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Image: kaplica_jerozolimska_olsztyn_1.jpg|thumb|right|200px|Fot. K. Romulewicz. 2013 rok.]] | [[Image: kaplica_jerozolimska_olsztyn_1.jpg|thumb|right|200px|Fot. K. Romulewicz. 2013 rok.]] | ||
| − | [[Image: | + | [[Image: kaplica_jerozolimska_olsztyn_3.jpg|thumb|right|200px| Fot. z lat 1929/1939.<br>Źródło:Archiwum Państwowe w Olsztynie]] |
| − | [[Image: | + | [[Image: kaplica_jerozolimska_olsztyn_4.jpg|thumb|right|200px| Ołtarz. Fot. z lat 1929/1939.<br>Źródło: Archiwum Państwowe w Olsztynie]] |
| − | [[Image: | + | [[Image:kapl jeroz.jpg|thumb|right|200px|Przeniesiony w sąsiedztwo kaplicy krzyż przebłagany z 1866 r. w intencji ochrony przed epidemiami. Krzyż stoi przy Kaplicy od 1967 r.<br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] |
| − | + | Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku. | |
| − | |||
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| Linia 10: | Linia 9: | ||
==Historia== | ==Historia== | ||
| − | Dokładna data wybudowania kaplicy nie jest znana. Jej istnienie odnotowano w czasie wizytacji z 1565 roku. Została ona wzniesiona przy nieistniejącym już dziś [[Szpital św. Jerzego w Olsztynie | | + | Dokładna data wybudowania kaplicy nie jest znana. Jej istnienie odnotowano w czasie wizytacji z 1565 roku. Została ona wzniesiona przy nieistniejącym już dziś [[ewim:Szpital św. Jerzego w Olsztynie |Szpitalu św. Jerzego]]. Kaplica została odnowiona w 1609 roku i z tego okresu pochodzą pierwsze informacje o wyglądzie jej wnętrza. Z opisu wynika, że cała była udekorowana malowidłami, a na środku ściany znajdował się krucyfiks z asystującymi Marią i św. Janem oraz figurami łotrów. Kaplicę ponownie odrestaurowano w 1775 roku, na koszt rajcy miejskiego Piotra Poleskiego. Budynek zyskał wówczas cechy barokowe. Wnętrze odnowiono też w roku 1922. Uczestniczył w nim malarz Albert Fotheg z Hamburga (pamiątką tych prac był napis na ścianie zewnętrznej „Treudank 1921”). Większy zakres miała natomiast adaptacja kaplicy na potrzeby duszpasterstwa osób niesłyszących w latach 1972-1973. Ostatnie prace remontowe przeprowadzono w tym miejscu w latach 2008-2009. Kaplica należy do [[ewim:Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski i Świętych Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela w Olsztynie|parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski i Świętych Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela w Olsztynie]]. |
==Opis== | ==Opis== | ||
| Linia 22: | Linia 21: | ||
*Kaplicę odwiedzali pielgrzymi udający się na odpusty św. Wawrzyńca do pobliskiego [[ewim:Gutkowo|Gutkowa]], św. Rocha do [[ewim:Jonkowo|Jonkowa]], a także do [[ewim:Głotowo|Głotowa]]. | *Kaplicę odwiedzali pielgrzymi udający się na odpusty św. Wawrzyńca do pobliskiego [[ewim:Gutkowo|Gutkowa]], św. Rocha do [[ewim:Jonkowo|Jonkowa]], a także do [[ewim:Głotowo|Głotowa]]. | ||
*Obok kaplicy ustawiono [[Żelazny krzyż w Olsztynie |żelazny krzyż]], będący upamiętnieniem epidemii cholery z 1866 roku. | *Obok kaplicy ustawiono [[Żelazny krzyż w Olsztynie |żelazny krzyż]], będący upamiętnieniem epidemii cholery z 1866 roku. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[ewim:Szpital św. Jerzego w Olsztynie |Szpital św. Jerzego w Olsztynie]] | ||
| + | *[[ewim:Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie|Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Żelazny krzyż w Olsztynie|Żelazny krzyż w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica przy Szpitalu Mariackim w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Jarotach]] | ||
| + | *[[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Józefa w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół garnizonowy pw. Matki Bożej Królowej Polski w Olsztynie]] | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| Linia 28: | Linia 42: | ||
#Rzempołuch, Andrzej: ''Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych'' / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Urząd Miasta : Remix, 2005. – S. 46-47. | #Rzempołuch, Andrzej: ''Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych'' / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Urząd Miasta : Remix, 2005. – S. 46-47. | ||
| − | == | + | ==Dodatkowa literatura== |
*Bobrowicz, Andrzej: ''Kaplica Jerozolimska p.w. Krzyża Świętego'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Zabytki/kaplica-jerozolimska.html www.atrakcje.olsztyn.pl] [dostęp 20 września 2013 r.]. | *Bobrowicz, Andrzej: ''Kaplica Jerozolimska p.w. Krzyża Świętego'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Zabytki/kaplica-jerozolimska.html www.atrakcje.olsztyn.pl] [dostęp 20 września 2013 r.]. | ||
*''Olsztyn: odkryj zabytki'', Urząd Miasta Olsztyn Wydział Kultury, Promocji i Turystyki, dokument zamieszczony na stronie internetowej [http://www.olsztyn.eu/fileadmin/katalogi_wydzialowe/kultura/wydawnictwa/zabytki_pl.pdfwww.olsztyn.eu] [dostęp 20 września 2013 r.] | *''Olsztyn: odkryj zabytki'', Urząd Miasta Olsztyn Wydział Kultury, Promocji i Turystyki, dokument zamieszczony na stronie internetowej [http://www.olsztyn.eu/fileadmin/katalogi_wydzialowe/kultura/wydawnictwa/zabytki_pl.pdfwww.olsztyn.eu] [dostęp 20 września 2013 r.] | ||
| − | + | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] |
[[Category:Olsztyn]] | [[Category:Olsztyn]] | ||
[[Category:1501-1600]] | [[Category:1501-1600]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:01, 18 wrz 2015
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kaplica została wybudowana na przedmieściach Olsztyna – w XVI wieku była ostatnim elementem zabudowy przy dawnej drodze do Dobrego Miasta (zbieg obecnych ulic Grunwaldzkiej i Jagiełły).
Historia
Dokładna data wybudowania kaplicy nie jest znana. Jej istnienie odnotowano w czasie wizytacji z 1565 roku. Została ona wzniesiona przy nieistniejącym już dziś Szpitalu św. Jerzego. Kaplica została odnowiona w 1609 roku i z tego okresu pochodzą pierwsze informacje o wyglądzie jej wnętrza. Z opisu wynika, że cała była udekorowana malowidłami, a na środku ściany znajdował się krucyfiks z asystującymi Marią i św. Janem oraz figurami łotrów. Kaplicę ponownie odrestaurowano w 1775 roku, na koszt rajcy miejskiego Piotra Poleskiego. Budynek zyskał wówczas cechy barokowe. Wnętrze odnowiono też w roku 1922. Uczestniczył w nim malarz Albert Fotheg z Hamburga (pamiątką tych prac był napis na ścianie zewnętrznej „Treudank 1921”). Większy zakres miała natomiast adaptacja kaplicy na potrzeby duszpasterstwa osób niesłyszących w latach 1972-1973. Ostatnie prace remontowe przeprowadzono w tym miejscu w latach 2008-2009. Kaplica należy do parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski i Świętych Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela w Olsztynie.
Opis
Kaplica została wzniesiona na planie prostokąta o zewnętrznych wymiarach 8,05 na 6,25 m (grubość muru wynosi około 0,65 m, wysokość do korony muru około 4,80 m). Styl budowli określa się jako późnobarokowy. Wolutowe szczyty kryją niski dach dwuspadowy o lekko wygiętych w dolnej części połaciach. Wypukłość środkowej, obramionej płaskimi pilastrami, partii szczytu frontowego (od ul. Grunwaldzkiej) przypuszczalnie jest pozostałością wieżyczki dzwonnej. Na szczycie w części ołtarzowej umocowano na metalowym krzyżu chorągiewkę wietrzną z datą ostatniej przebudowy. Koronę muru wieńczy gzyms o mocno rozdrobnionym profilu. W podziale nie tynkowanych elewacji występują tylko płaskie elementy pionowe na narożach.
Wyposażenie
W kaplicy znajduje się ołtarz z XVI wieku wyposażony w krucyfiks (z 1510 roku) z postacią Chrystusa naturalnej wielkości i dwa krzyże z wiszącymi na nich łotrami. Wzmiankowane wcześniej figury Matki Bożej i św. Jana zaginęły. Na ścianach kaplicy znajdują się obrazy: barokowy Chrystusa ukrzyżowanego („Chrystus pod krzyżem z Marią Magdaleną”) z początku XVII wieku, Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVIII wieku i Matki Bolesnej, również z XVIII wieku. W tylnej części kaplicy znajduje się drewniany chór.
Ciekawostki
- Na cmentarzu znajdującym się niegdyś w pobliżu kaplicy grzebano ofiary epidemii.
- Kaplicę odwiedzali pielgrzymi udający się na odpusty św. Wawrzyńca do pobliskiego Gutkowa, św. Rocha do Jonkowa, a także do Głotowa.
- Obok kaplicy ustawiono żelazny krzyż, będący upamiętnieniem epidemii cholery z 1866 roku.
Zobacz też
- Szpital św. Jerzego w Olsztynie
- Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie
- Żelazny krzyż w Olsztynie
- Kaplica przy Szpitalu Mariackim w Olsztynie
- Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Olsztynie
- Kaplica pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Jarotach
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie
- Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie
- Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie
- Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie
- Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie
- Kościół pw. św. Józefa w Olsztynie
- Kościół garnizonowy pw. Matki Bożej Królowej Polski w Olsztynie
Bibliografia
- Kopiczko, Andrzej: Kościoły i kaplice w Olsztynie / Andrzej Kopiczko. - Olsztyn : AD REM, 2000. – S. 25-28.
- Panasik, Krzysztof: Kaplica z peryferii / Krzysztof Panasik // „Gazeta Olsztyńska”. – 2004, nr 165, s. 13.
- Rzempołuch, Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Urząd Miasta : Remix, 2005. – S. 46-47.
Dodatkowa literatura
- Bobrowicz, Andrzej: Kaplica Jerozolimska p.w. Krzyża Świętego, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl [dostęp 20 września 2013 r.].
- Olsztyn: odkryj zabytki, Urząd Miasta Olsztyn Wydział Kultury, Promocji i Turystyki, dokument zamieszczony na stronie internetowej [1] [dostęp 20 września 2013 r.]
