Monstrancja z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku

XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku.

Historia

Monstrancja wykonana została w Olsztynie w 1735 roku przez Jana Geesego. Jej fundatorem był Andrzej Józef Ksawery Smoliński, od 1729 roku proboszcz w Sząbruku. O fundacji świadczy widniejąca pod stopą inskrypcja w języku łacińskim:

CURAVIT JOSEP. XAVER SMOLINSKI PAROCHUS SCHOMBRUCHEN. Anno 1735 16 December Ecclesia Schonbr. I.G. Vigt. 230 schot.

Opis

Monstrancję wykonano ze srebra i najprawdopodobniej ze stopu miedzi. Jest pozłacana i udekorowana kamieniami szlachetnymi. Jej wymiary to: wysokość - 61,7 cm, stopa 25,8 x 18,8 cm, szerokość części górnej - 30,1 cm. Obiekt waży 2150 gram. Na stopie zachowane są znaki złotnicze wskazujące na miejsce wykonania oraz mistrza (inicjały IG) a także pruska cecha podatkowa z lat 1809-1812 (orzeł).

Charakterystyka

Dzieło reprezentuje styl barokowy, bez elementów rokokowych typowych w pracach Geesego już po 1740 roku. Podstawą monstrancji jest stopa o falistym obrysie. Bogato dekorowaną kryzę i płaszcz dzieli niewysoki, wklęsły cokolik. Czterodzielny płaszcz ozdobiono spływającymi w dół łamanymi wstęgami, a w polach medalionami przedstawiającymi wizerunki świętych: Mikołaja, Józefa, Annę i Franciszka Ksawerego Krótki trzon balasowy osadzony na spłaszczonej kuli zdobi wazonowy nodus, czyli zgubienie z gładką przepaską, na którym znajduje się Matka Boska z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołków. Od nich odchodzą łukami ku górze w stronę aniołów na glorii girlandy z kwiatów, wyraźnie bardziej okazałe w części dolnej. Cyborium, czyli szklane naczynie na hostię otoczone jest podwójną glorią z gęstych wiązek promieni oraz wieńcem z kamieni. Całość wieńczy skromny gładki krzyż.

Ciekawostki

• W 1733 roku naczynia liturgiczne z kościoła w Sząbruku zostały zrabowane. Dlatego proboszcz Smoliński w kolejnych latach 1735 i 1736 fundował kolejne wyposażenie. Z tego okresu pochodzi też monstrancja.

Zobacz też

• Kościół pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
• Jan Geese
• Andrzej Józef Ksawery Smoliński
• Puszka eucharystyczna z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
• Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku

Bibliografia

1. Gradowski, Michał: Złotnicy na ziemiach północnej Polski / Michał Gradowski, Agnieszka Kasprzak-Miler. - Warszawa : Ośrodek Dokumentacji Zabytków : DiG, 2002. – S. 173.
2. Kopiczko, Andrzej: Duchowieństwo katolickie Diecezji Warmińskiej w latach 1525-1821 / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : OBN, 2000. – S. 308.
3. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 292-293.
4. Piskorska Józefa, Zabytki ruchome w kościołach i kaplicach dekanatów Olsztyn Południe i Północ według stanu z 1975 roku / Józefa Piskorska // „Studia Warmińskie”. - T. 14 (1977), s. 619.
5. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 113-114.