Kościół pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. Janusz Gerszberg, 2022 rok
Źródło: Wikimedia Commons

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół wybudowano na terenie wsi Sząbruk (niem. Schönbrück). Wieś znajduje się w gminie Gietrzwałd, w powiecie olsztyńskim.

Historia

Z zachowanych dokumentów wynika, że parafia istniała w Sząbruku jeszcze przed lokacją samej miejscowości. Świątynię uposażono w przywileju lokacyjnym 22 lipca 1363 roku. Konsekrował ją 2 kwietnia 1500 roku biskup pomocniczy Jan Wilde ku czci św. Mikołaja i św. Jana Ewangelisty. Pierwotnie była to budowla salowa z zakrystią od północy. W XVII wieku dobudowano do niej masywną wieżę (hełm pochodzi z 1790 roku), a w 1771 roku szczyt wschodni o formach gotyckich. W latach 1911-1913 przeprowadzono rozbudowę kościoła według projektu Fritza Heitmanna z Królewca. Powstał wówczas trójnawowy halowy korpus z prostokątnie zamkniętym prezbiterium i dwoma zakrystiami. Ponownej konsekracji kościoła dokonał 19 lipca 1913 roku biskup pomocniczy Edward Herrmann ku czci św. Mikołaja i św. Anny.

Opis

Jest to świątynia orientowana, halowa, wzniesiona na planie prostokąta z kamieni polnych łączonych z cegłą w narożnikach i sufitach. Ścianę wschodnią wieńczy szeroki szczyt opadający niemal do ziemi, ozdobiony wielkimi blendami ułożonymi w piramidkę. Do korpusu budynku przylega zakrystia od północy i kwadratowa wieża od zachodu – o surowych elewacjach, nakryta dachem czterospadowym, podwyższonym o ośmioboczną wieżyczkę z nieproporcjonalnie dużym hełmem dzwonowym. Od strony północnej znajduje się kaplica chrzcielna kruchta. Wnętrze dawnej nawy nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym, zdobionym bogatą polichromią o motywach wici akantu, portretowych medalionów oraz iluzjonistycznej balustrady. Na ścianach zachowały się malowidła gotyckie z około 1510 roku, przedstawiające min. sceny Sądu Ostatecznego, życia rajskiego Adama i Ewy, wizerunki św. Anny, św. Mikołaja i św. Jerzego. W nowej części kościoła znajduje się polichromia późnobarokowa.

Wyposażenie

Ołtarz główny z 1744 roku, dwa boczne i ambona z 1749 roku, ufundowane zostały przez proboszcza Andrzeja Ksawerego Smoleńskiego, który sprawił także do kościoła monstrancję i dwa kielichy (1735-1736). Jeden z ołtarzy bocznych pw. Świętego Krzyża pochodzi z warsztatu rzeźbiarskiego Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla. W starej części kościoła, po prawej stronie znajdują się organy, pasja i stalle z XVIII wieku. Witraże wykonała firma Franz Binsfeld z Trewiru w 1911 roku. Są tutaj także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

Z tegoż kościoła pochodzi cenny, zachowany do dziś pacyfikał z XV wieku. Obecnie znajduje się on w Olsztynie.

Ciekawostki

  • W kościele znajduje się tablica pamiątkowa ku czci urodzonego na terenie parafii ks. Wojciecha Turowskiego.
  • Jest tutaj także tablica upamiętniająca wizytę króla Belgii, Baudouina I i jego małżonki Fabioli, uczestniczących we mszy w 1977 roku.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Głowacz, Aleksandra: Fritz Heitmann architekt warmińskich kościołów / Aleksandra Głowacz // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 5 (2003), s. 15-16.
  2. Grzelachowski, Stanisław: Kościół w Sząbruku / Stanisław Grzelachowski // „Spotkania z Zabytkami.” – 2006, nr 3, s. 22-24.
  3. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 66-68.
  4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 110-111.
  5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 85.

Linki

  • Kościół w Sząbruku, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.it.gokgietrzwald.pl [dostęp 04.11.2013 r.]
  • Kościoły Warmii - Gmina Gietrzwałd, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.domwarminski.pl [dostęp 04.11.2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Mikołaja_i_Jana_Ewangelisty_w_Sząbruku&oldid=82096”