Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
XV-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku.
Historia
Dzieło powstało na terenie Prus około 1450 roku, choć stopa może być starsza nawet o 20 lat, zaś srebrne ramiona krzyża niektórzy datują na około 1500 rok. W 1889 roku dzieło poddane było renowacji, którą prowadził w Münster C. A. von Beumers (zamontowanie, uzupełnienie i odnowienie). Z tego okresu pochodzi najprawdopodobniej kapliczkowy nodus, a także grawerowane dekoracje na krzyżu (symbole ewangelistów odtworzone według miedziorytów Martina Schongauera).[1]. Od około 1970 roku zabytek przechowywany jest w Kurii Biskupiej w Olsztynie.
Opis
Pacyfikał wykonany został z kutej miedzi i srebra. Jest pozłacany i grawerowany, a także zdobiony koralami. Dzieło ma wysokość 50 cm. Wymiary stopy to - 26,5 x 22 cm, szerokość ramion - 32,5 cm. Obiekt waży 1860 gram.
Charakterystyka
Podstawą pacyfikału jest ośmioboczna stopa na niskim, profilowanym cokole. W jej czterech większych polach widnieją wygrawerowane przedstawienia świętych: Barbary, Katarzyny, Doroty i Małgorzaty. Na mniejszych polach gałęzie akantu i ułożony kandelabrowo ornament roślinny. Na stopie umieszczony został neogotycki nodus, czyli dekoracyjny element trzonu w postaci dwupoziomowej czterobocznej kapliczki (ostrołukowe okienka, wsparte szkarpami naroża). Ramiona krzyża przylegającego do nodusa zakończone są trójpłatkami, wokół nich biegnie ażurowa dekoracja z drobnych listków przechodzących na końcach ramion w większe rozpostarte liście zakończone koralami. Z przodu dzieła znajduje się pięć okrągłych puszek na relikwie: św. Seweryna Męczennika, św. Restytuty Męczenniczki, św. Katarzyny z Bolonii oraz prawdopodobnie św. Bonifacego.[2] Przy nich znajduje się pieczęć łąkowa biskupa warmińskiego Andrzeja Thiela (1886-1908), potwierdzająca autentyczność relikwii. Na górnej belce widnieje krzyż św. Andrzeja, a całość zdobi grawerowana wić roślinna. Z tyłu relikwiarza znalazło się przedstawienie Chrystusa Ukrzyżowanego i symbole czterech ewangelistów z podpisami świętych (przy św. Łukaszu błędnie opisanym jako Sanctus Marc, natomiast przy św. Marku brak podpisu).
Zobacz też
- Kościół pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
- Andrzej Thiel
- Monstrancja z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
- Puszka eucharystyczna z kościoła pw. św. Mikołaja i Jana Ewangelisty w Sząbruku
Przypisy
Bibliografia
- Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 100.
- Dehio Georg Christoph, Gall Ernst: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler. Deutschordensland Preussen / G. Dehio, E. Gall. – Monachium ; Berlin, 1952. - S. 255.
- Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od XV do XVII wieku / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2005. - S. 10, 37.
- Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 60-61.
- Szczepkowska-Naliwajek, Kinga: Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii / Kinga Szczepkowska-Naliwajek. - Wrocław : Ossolineum, 1987. - S. 240.