Robert Traba

Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie.

Robert Traba z żoną i synami, siostrą Renée (u góry) oraz rodzicami.
Źródło: Tadeusz Matulewicz, Trabów droga do Polski, „Kulisy Warmii i Mazur”, 2001, nr 14, s. 16.

Olsztyn, Borussia, 2007.

Olsztyn, Borussia, [2008].

(1958- ) – historyk, politolog, kulturoznawca

Biografia

Urodził się w 1958 r. w Węgorzewie, w rodzinie Józefa i Antoniny z domu Imielskiej. Tam też ukończył Liceum Ogólnokształcące. Jest absolwentem historii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1992 r. na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych (na podstawie rozprawy Niemiecki ruch katolicki na Warmii wobec spraw polskich w latach 1871–1914). W kolejnych latach habilitował się. Jest żonaty (żona Elżbieta), Ma dwóch synów (Aleksander, Sebastian). Mieszka w Olsztynie i Warszawie.

Działalność

Pracę naukową rozpoczął w Stacji Naukowej Polskiego Towarzystwa Historycznego w Olsztynie. Od 1995 r. był pracownikiem Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Z tą placówką związany był do 2003 r. Następnie został profesorem Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk i profesorem honorowym na Freie Universität w Berlinie. Wykładał też w Akademii Humanistycznej w Pułtusku oraz na Wydziale Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosłowiańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2006 r. pełni funkcję dyrektora Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. Zajmuje się historią Prus Wschodnich, Niemiec oraz Europy Środkowo-Wschodniej. Bada również historyczną przestrzeń pogranicza polsko-niemieckiego w XIX i XX wieku. Swoje zainteresowania naukowe koncentruje na przemianach kulturowych, pamięci zbiorowej, świadomości i mentalności. Kieruje międzynarodowymi projektami badawczymi:, m.in.:

• Polacy w rozwoju Berlina (XVIII – XXI wiek)
• Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-polnische Erinnerungsorte
• Akulturacja i asymilacja w stosunkach polsko-niemieckich w XIX i XX w.
• My, berlińczycy! Wir Berliner! Polacy w rozwoju Berlina (XVIII–XXI w.)
• Modi Memorandi. Projekt wielodyscyplinarnego leksykonu pamięci
• Historia i pamięć polsko-niemieckiego pogranicza. Warmińska Purda (w ramach tego projektu przygotowywana jest autorska publikacja Przeszłość i jej pamiętanie)

Już w latach 90-tych brał udział w dyskusjach na temat tożsamości Warmii i Mazur. Angażował się w liczne regionalne projekty, np. Dom Mendelsohna, Przeszłość zapamiętana, Warmiacy dziś i wczoraj (wystawa). Wypowiadał się też na temat stosunku współczesnych mieszkańców Warmii i Mazur do niemieckich zabytków np. tartak Raphaelsohnów w Olsztynie.

Udział w organizacjach

Jest współzałożycielem i wieloletnim przewodniczącym Stowarzyszenia Wspólnota Kulturowa „Borussia” w Olsztynie. Przez wiele lat współpracował m.in. z Kazimierzem Brakonieckim oraz Iwoną Liżewską. Po powołaniu Fundacji „Borussia” (z Kornelia Kurowską na czele), podobnie jak inni członkowie, w 2006 r. zrezygnował z zasiadania w zarządzie Stowarzyszenia.. Pozostał nadal redaktorem naczelnym kwartalnika „Borussia”. Funkcję te pełnił od 1997 r. Stworzył m.in. cykl „Tematy”. Redagował przełomową dla Wydawnictwa „Borussia” serię „Odkrywanie Światów”. Jest współautorem tomu źródłowego „Wypędzeni ze Wschodu”. Działa również jako członek redakcji kwartalnika „Kultura i Społeczeństwo”. Pełni funkcję współprzewodniczącego Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej. Jest członkiem wielu polskich i międzynarodowych gremiów naukowych, m.in. Zarządu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Inicjuje i organizuje szereg seminariów i konferencji naukowych (np. Prusy jako fenomen życia duchowego i literackiego, Olsztyn 2002). Wielokrotnie brał udział w regionalnych sesjach naukowych poświęconych kulturze Warmii i Mazur, jako referent, np. podczas Sesji Naukowej „Warmia – 750 lat dziejów” (1993) czy Kongresu Kultury Mazur, Warmii i Powiśla (2000).

Publikacje

Do najważniejszych pozycji w jego dorobku naukowym należą:

• Prace autorskie:
  • Niemcy, Warmiacy, Polacy (1994)
  • Kraina tysiąca granic (2003)
  • Historia (2006)
  • Wschodniopruskość (2005, 2006, 2007)
  • Przeszłość w teraźniejszości (2009)
• Opracowania:
  • Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii (1991)
  • Vertreibung aus dem Osten (2000)
  • Selbstbewusstsein und Modernisierung (2000)
  • Ojczystość (2001)
  • Księga Mazur (2002)
  • Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku (2007)
  • W kościołach Meksyku (2010)
• Prace redakcyjne:
  • Tematy polsko-niemieckie (1997)
  • Tematy żydowskie (1999)
  • Tematy polsko-litewskie (1999)
  • Procesy akulturacji/asymilacji na pograniczu polsko-niemieckim w XIX i XX wieku (1999)
  • Wypędzeni ze Wschodu (2001)
  • Tematy polsko-ukraińskie (2001)
  • Tematy polsko-białoruskie (2003)
  • Codzienność zapamiętana (2004)
  • Między obcością a bliskością (2005)
  • Przeszłość zapamiętana (2007)
  • Purda 1900-2006 (2008)
  • Pamięć (2008)
  • My, berlińczycy! (2009)

Ponadto w 1998 r. ukazała się książka Hartmuta Boockmanna: Zakon Krzyżacki w przekładzie Roberta Traby.

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Ministra Kultury (1999)
• Nagroda im. Ericha Brosta (2001)
• Nagroda im. Jerzego Giedroycia (2002) - za książkę Wypędzeni ze Wschodu
• Medal „Powstanie w Getcie Warszawskim” przyznany przez Stowarzyszenie Żydów-Uczestników Powstania w Getcie (2003)
• Nominacja do nagrody im. Jerzego Giedroycia (2004) - za książkę Kraina tysiąca granic
• Nagroda ministrów spraw zagranicznych Polski i Niemiec (2004) - za całokształt swojej działalności i za dorobek w dziedzinie porozumienia między obu krajami
• Nagroda Klio III stopnia w kategorii najlepszej monografii historycznej 2005 r. przyznawanej przez Porozumienie Wydawców Książki Historycznej za popularyzację historii i literatury historycznej (2005) – za książkę Wschodniopruskość
• Nagroda Glogera (2005) - za stworzenie wspólnoty kulturowej „Borussia”, kwartalnik „Borussia” i publikacje książkowe, zwłaszcza Wschodniopruskość
• Nominacja do nagrody Nowa Kultura Nowej Europy (2006)
• Nagroda Naukowa im. Jerzego Giedroycia (2007) - za książkę Wschodniopruskość. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze Niemiec
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2011) – nadawany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego działaczom, którzy przyczynili się do budowania społeczeństwa obywatelskiego po 1989 r.

Bibliografia

1. Matulewicz, Tadeusz: Trabów droga do Polski / Tadeusz Matulewicz // „Kulisy Warmii i Mazur”. - 2001, nr 14, s. 16.
2. Kim był mój ojciec i co mi przekazał w spadku? // „Gazeta Olsztyńska”. - 2003, nr 27, s. 10-11.
3. bw: Traba z nagrodą / bw // „Gazeta Olsztyńska”. - 2004, nr 153, s. 3.
4. AW: Za „Wschodniopruskość” / AW // „Gazeta Wyborcza”. - 2005, nr 274, dod. „Olsztyn”, s. 2.
5. MSB: Order dla profesora Roberta Traby / MSB // „Gazeta Wyborcza”. - 2011, nr 131, dod. „Olsztyn”, s. 3.