Andrzej Wakar
(1920-1995) – historyk, publicysta, działacz społeczny, edytor (pseud.: Antoni Rawka)
Biografia
Urodził się 30 listopada 1920 r. w Warszawie w rodzinie Włodzimierza i Marii z Czmochów. W 1938 r. ukończył gimnazjum im. W. Górskiego i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Przerwał studia z powodu wybuchu wojny. Brał udział w Powstaniu Warszawskim w obronie cywilnej. Po wojnie najpierw mieszkał w Bartoszycach (1945-1948), a następnie w 1949 r. przeniósł się do Olsztyna. W tym czasie podjął przerwane studia historyczne, które ukończył w 1962 r. W 1988 r. uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W Olsztynie pracował aż do emerytury. Zmarł 21 maja 1995 r.
Działalność
W latach 1945-1948 był wicestarostą i pierwszym przewodniczącym Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Bartoszycach. Po przyjeździe do Olsztyna w 1949 r. rozpoczął pracę w Zarządzie Miejskim, na stanowisku naczelnika Wydziału Ogólno-Organizacyjnego. Następnie w latach 1952-1956 pełnił funkcję sekretarza Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Olsztynie. Pracował też w redakcji miesięcznika społeczno-kulturalnego „Warmia i Mazury” oraz tygodnika ilustrowanego „Panorama Północy”. W latach 1966-1987 był redaktorem naczelnym i dyrektorem Wydawnictwa „Pojezierze”. Angażował się w działania społeczno-polityczne i kulturalne regionu. Należał do założycieli Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”, uczestniczył aktywnie w pracach [[ewim:Polskie Towarzystwo Historyczne na Warmii i Mazurach|Polskiego Towarzystwa Historycznego, Ośrodka Badań Naukowych im Wojciecha Kętrzyńskiego i Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego. Był także członkiem Związku Literatów Polskich, Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek oraz Stowarzyszenia Autorów ZAIKS.
Publikacje
Debiutował w 1954 r. na łamach „Głosu Olsztyńskiego” szkicem historycznym Kultura Warmii i Mazur w dobie Odrodzenia. Jego debiutem książkowym była broszura Sto lat walki o szkolę polską na Mazurach i Warmii (1955). Na łamach „Warmii i Mazur” opublikował kilkanaście opowiadań o tematyce regionalnej. Wynikiem podróży na Kubę był cykl reportaży, najpierw drukowanych w „Panoramie Północy”, później wydanych w książce. Napisał szkice i portrety wybitnych Warmiaków i Mazurów oraz wiele popularnonaukowych opracowań historycznych, m.in. na temat walki o polską szkołę, plebiscytów w 1920 r. Edytorsko opracował i poprzedził wstępami m.in. prozę E. Wiecherta, K. Małłka, A. Łubieńskiej, W. Kętrzyńskiego. Wiele uwagi poświęcił dziejom „Gazety Olsztyńskiej”, oprócz artykułów naukowych i popularnonaukowych owocem tych zainteresowań była obszerna monografia tego czasopisma, w której omówił lata 1886-1918 (lata międzywojenne opracował W. Wrzesiński). Jako dyrektor wydawnictwa był inicjatorem wydawania serii monografii Miasta Warmii i Mazur (w serii ukazało się 19 praca w latach 1966-1983) i Literatura Warmii i Mazur w dawnych wiekach (11 prac w latach 1973-1988). Samodzielnie opublikował m.in.:
- Sto lat walki o szkolę polską na Mazurach i Warmii (1955)
- Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1956)
- Sześć wieków Olsztyna (1956) - współautor Bolesław Wolski
- Wojciech Kętrzyński wielki syn ziemi mazurskiej (1956)
- O polskości Mazur i Warmii w dawnych wiekach (1958)
- Przebudzenie narodowe Warmii 1886-1893 (1965)
- Giżycko. Z dziejów miasta t powiatu (1966) - współautor Tadeusz Willan
- Kształtowanie się władzy ludowej na Warmii i Mazurach 1945-1947 (1966)
- Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu (1968) - współautor Bohdan Wilamowski
- Plebiscyt na Pojezierzu Mazurskim (1970)
- Olsztyn 1353-1945 (1971)
- Kronika Olsztyna 1945-1950 (1972)
- Bałwany chwaląc bez zakonu żył. Szkice i portrety (1986)
- „Gazeta Olsztyńska” w latach 1886-1939 (1986) - współautor Wojciech Wrzesiński
Nagrody
Otrzymał liczne nagrody, w tym:
- II nagrodę Ośrodka Badań Naukowych za wspomnienia w konkursie „Moje życie i praca na Warmii i Mazurach” (1967)
- Wojewódzką Nagrodę Literacką (1970)
- Regionalną Nagrodę Stowarzyszenia PAX im. M. Lengowskiego (1976)
- Nagrodą Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego za edycję monografii Z dziejów miast i powiatów (1976)
- Nagrodą Instytutu Zachodniego za monografię Gazeta Olsztyńska 1886-1939 – wspólnie z W. Wrzesińskim (1987)
Został też wpisany do Księgi Zasłużonych dla miasta Olsztyna
Odznaczenia
Został wyróżniony odznaczeniami regionalnymi i państwowymi:
- Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaką „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”
- Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”
- Medalem „Godzien kraj kochania” przyznany przez kapitułę Nagrody im. Biskupa Ignacego Krasickiego, za „wybitne osiągnięcia wydawnicze, popularyzatorskie i historyczne dla Regionu Warmii i Mazur” (1992)
Bibliografia
- Jasiński, Janusz: Andrzej Wakar jako historyk. Przyczynek do powojennej historiografii Olsztyna / Janusz Jasiński // „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. - 1981, nr 1, s. 179-186.
- Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. - S. 103-106.
- Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. Przewodnik eseistyczny. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. - S. 64-66.
- Współcześni pisarze województwa olsztyńskiego / [red. nauk. Edward Martuszewski ; aut. not biograficznych Jan Burakowski et al. ; aut. bibliogr. Sabina Siemaszko, Tamara Wajsbrot.]. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1972. - S. 163-164.
