Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[Image: kosciol_ewangelicki_olsztyn_3.jpg|thumb|right|200px| Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.]] | [[Image: kosciol_ewangelicki_olsztyn_3.jpg|thumb|right|200px| Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.]] | ||
[[Image: kosciol_ewangelicki_olsztyn_4.jpg|thumb|right|200px| Fot. 2009 rok.<br>Źródło: Dokumenty życia społecznego WBP w Olsztynie.]] | [[Image: kosciol_ewangelicki_olsztyn_4.jpg|thumb|right|200px| Fot. 2009 rok.<br>Źródło: Dokumenty życia społecznego WBP w Olsztynie.]] | ||
| − | + | ||
| − | |||
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku. | Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku. | ||
| Linia 12: | Linia 11: | ||
==Historia== | ==Historia== | ||
| − | Gmina ewangelicko-augsburska (luterańska) powstała na terenie Olsztyna w 1779 roku. Na jej potrzeby władze oddały wówczas całe piętro w północnym skrzydle zamku. W miarę powiększania się liczby wiernych warunki na zamku stawały się coraz trudniejsze, zwłaszcza, że zorganizowano tam kaplicę, mieszkanie proboszcza i szkołę. Od 1828 roku zaczęto ubiegać się o budowę nowej świątyni. W roku 1832 zakupiono od miasta plac między rynkiem a fosą zamkową. Pierwszy projekt opracował w grudniu 1838 roku inspektor budowlany Schwinck z Królewca. Niestety ze względu na brak funduszy nie przystąpiono do budowy. Nowe możliwości w zakresie inwestycji miejskich pojawiły się dopiero po zwycięstwie Prus nad Francją. Proboszczem był wtedy [[ewim:Albert Zapatka |ks. Albert Zapatka]], który od razu ponowił starania o budowę kościoła. Długo oczekiwana decyzja zapadła w 1875 roku. Autorem nowego projektu był mistrz murarski z Olsztyna, Puhlmann. W dniu 9 czerwca 1876 roku położono kamień węgielny pod przyszły kościół – był nim olbrzymi głaz narzutowy tzw. „Łyński Kamień”, który od lat spoczywał w tym miejscu. Według kroniki kościelnej, kamień węgielny usytuowany jest wprost pod ołtarzem i obejmuje powierzchnię całej absydy. W tym głazie wykuto specjalny otwór, aby tam umieścić akt erekcyjny. Głównym wykonawcą budowy był mistrz murarski Matthias Toffel. Dnia 15 października 1877 r. odbyła się w Olsztynie uroczystość poświecenia kościoła. W późniejszych latach kościół był kilkakrotnie remontowany: po raz pierwszy w 1899 r., a ostatni – w latach 200-2001. Kościół stanowi siedzibę [[ewim:Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie|parafii]]. | + | Gmina ewangelicko-augsburska (luterańska) powstała na terenie Olsztyna w 1779 roku. Na jej potrzeby władze oddały wówczas całe piętro w północnym skrzydle zamku. W miarę powiększania się liczby wiernych warunki na zamku stawały się coraz trudniejsze, zwłaszcza, że zorganizowano tam kaplicę, mieszkanie proboszcza i szkołę. Od 1828 roku zaczęto ubiegać się o budowę nowej świątyni. W roku 1832 zakupiono od miasta plac między rynkiem a fosą zamkową. Pierwszy projekt opracował w grudniu 1838 roku inspektor budowlany Schwinck z Królewca. Niestety ze względu na brak funduszy nie przystąpiono do budowy. Nowe możliwości w zakresie inwestycji miejskich pojawiły się dopiero po zwycięstwie Prus nad Francją. Proboszczem był wtedy [[ewim:Albert Zapatka |ks. Albert Zapatka]], który od razu ponowił starania o budowę kościoła. Długo oczekiwana decyzja zapadła w 1875 roku. Autorem nowego projektu był mistrz murarski z Olsztyna, Puhlmann. W dniu 9 czerwca 1876 roku położono kamień węgielny pod przyszły kościół – był nim olbrzymi głaz narzutowy tzw. „Łyński Kamień”, który od lat spoczywał w tym miejscu. Według kroniki kościelnej, kamień węgielny usytuowany jest wprost pod ołtarzem i obejmuje powierzchnię całej absydy. W tym głazie wykuto specjalny otwór, aby tam umieścić akt erekcyjny. Głównym wykonawcą budowy był mistrz murarski Matthias Toffel. Dnia 15 października 1877 r. odbyła się w Olsztynie uroczystość poświecenia kościoła. W późniejszych latach kościół był kilkakrotnie remontowany: po raz pierwszy w 1899 r., a ostatni – w latach 200-2001. Kościół stanowi siedzibę [[ewim:Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie|parafii ewangelicko-augsburskiej]]. |
==Opis== | ==Opis== | ||
Nie orientowaną, ceglaną budowlę, wzniesioną w stylu neogotyckim założono na rzucie prostokąta z pięciobocznym prezbiterium oraz przylegającą od południa 40-metrową wieżą z zegarem. Elewacje boczne opięte są przyporami. Dach korpusu pokryto angielskim łupkiem, a ośmioboczny hełm wieży miedzianą blachą. W wieży znajdują się w trzy dzwony odlane w firmie Petit & Edelbrock w Gescher w Westfalii.<ref> Dzwony znajdujące się na wieży kościoła mają inskrypcje z lat 20-tych XX wieku (pierwotne dzwony zostały prawdopodobnie przetopione na armaty podczas I wojny światowej).</ref> Jest to kościół salowy, z trzema emporami. Jego nawa ma 19 m długości, 12 m szerokości, 13 m wysokości i przekryta jest otwartą, polichromowaną więźbą dachową. Prezbiterium wydzielone zostało od nawy profilowanym, ostrym łukiem tęczowym. W jego centrum znajduje się ołtarz, nad którym wznosi się krzyż. Po prawej stronie umieszczono ambonę. Kościół zaprojektowano na 500 miejsc siedzących (310 na dole i 190 na emporach). Jego wnętrze zostało wyposażone m.in. w organy [[ewim: Max Terletzki |Maxa Terletzkiego]] z [[ewim:Królewiec |Królewca]], okna z witrażami zaprojektowanymi i wykonanymi przez warsztat Heinricha Gidtmanna z Linnich, obrazy w zakrystii: „Chusta Weroniki” oraz portret Marcina Lutra. | Nie orientowaną, ceglaną budowlę, wzniesioną w stylu neogotyckim założono na rzucie prostokąta z pięciobocznym prezbiterium oraz przylegającą od południa 40-metrową wieżą z zegarem. Elewacje boczne opięte są przyporami. Dach korpusu pokryto angielskim łupkiem, a ośmioboczny hełm wieży miedzianą blachą. W wieży znajdują się w trzy dzwony odlane w firmie Petit & Edelbrock w Gescher w Westfalii.<ref> Dzwony znajdujące się na wieży kościoła mają inskrypcje z lat 20-tych XX wieku (pierwotne dzwony zostały prawdopodobnie przetopione na armaty podczas I wojny światowej).</ref> Jest to kościół salowy, z trzema emporami. Jego nawa ma 19 m długości, 12 m szerokości, 13 m wysokości i przekryta jest otwartą, polichromowaną więźbą dachową. Prezbiterium wydzielone zostało od nawy profilowanym, ostrym łukiem tęczowym. W jego centrum znajduje się ołtarz, nad którym wznosi się krzyż. Po prawej stronie umieszczono ambonę. Kościół zaprojektowano na 500 miejsc siedzących (310 na dole i 190 na emporach). Jego wnętrze zostało wyposażone m.in. w organy [[ewim: Max Terletzki |Maxa Terletzkiego]] z [[ewim:Królewiec |Królewca]], okna z witrażami zaprojektowanymi i wykonanymi przez warsztat Heinricha Gidtmanna z Linnich, obrazy w zakrystii: „Chusta Weroniki” oraz portret Marcina Lutra. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół garnizonowy pw. Matki Bożej Królowej Polski w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Józefa w Olsztynie]] | ||
| + | *[[ewim:Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie|parafia ewangelicko-augsburska]] | ||
| + | *[[ewim:Albert Zapatka |ks. Albert Zapatka]] | ||
| + | *[[ewim: Max Terletzki |Max Terletzki]] | ||
| + | *[[Kaplica przy Szpitalu Mariackim w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica Jerozolimska pw. Krzyża Świętego w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Olsztynie]] | ||
| + | *[[Kaplica pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Jarotach]] | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| Linia 30: | Linia 44: | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | == | + | ==Linki== |
*Bobrowicz, Andrzej: ''Kościół ewangelicko-augsburski p.w. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Koscioly/kosciol-ewangelicko-augsburski-pw-chrystusa-zbawiciela.html www.atrakcje.olsztyn.pl] | *Bobrowicz, Andrzej: ''Kościół ewangelicko-augsburski p.w. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Koscioly/kosciol-ewangelicko-augsburski-pw-chrystusa-zbawiciela.html www.atrakcje.olsztyn.pl] | ||
*Kruk, Erwin: ''Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie [http://www.olsztyn.luteranie.pl/pl/historia.htm www.olsztyn.luteranie.pl] | *Kruk, Erwin: ''Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie [http://www.olsztyn.luteranie.pl/pl/historia.htm www.olsztyn.luteranie.pl] | ||
| − | [[Category: | + | |
| − | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] | |
| + | |||
[[Category:Olsztyn]] | [[Category:Olsztyn]] | ||
| − | [[Category:1801- | + | [[Category:1801-1918]] |
Aktualna wersja na dzień 10:07, 19 cze 2015
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na terenie Olsztyna, w północno-zachodnim narożniku starego rynku, obok grobli prowadzącej do zamku (obecna ulica Stare Miasto).
Historia
Gmina ewangelicko-augsburska (luterańska) powstała na terenie Olsztyna w 1779 roku. Na jej potrzeby władze oddały wówczas całe piętro w północnym skrzydle zamku. W miarę powiększania się liczby wiernych warunki na zamku stawały się coraz trudniejsze, zwłaszcza, że zorganizowano tam kaplicę, mieszkanie proboszcza i szkołę. Od 1828 roku zaczęto ubiegać się o budowę nowej świątyni. W roku 1832 zakupiono od miasta plac między rynkiem a fosą zamkową. Pierwszy projekt opracował w grudniu 1838 roku inspektor budowlany Schwinck z Królewca. Niestety ze względu na brak funduszy nie przystąpiono do budowy. Nowe możliwości w zakresie inwestycji miejskich pojawiły się dopiero po zwycięstwie Prus nad Francją. Proboszczem był wtedy ks. Albert Zapatka, który od razu ponowił starania o budowę kościoła. Długo oczekiwana decyzja zapadła w 1875 roku. Autorem nowego projektu był mistrz murarski z Olsztyna, Puhlmann. W dniu 9 czerwca 1876 roku położono kamień węgielny pod przyszły kościół – był nim olbrzymi głaz narzutowy tzw. „Łyński Kamień”, który od lat spoczywał w tym miejscu. Według kroniki kościelnej, kamień węgielny usytuowany jest wprost pod ołtarzem i obejmuje powierzchnię całej absydy. W tym głazie wykuto specjalny otwór, aby tam umieścić akt erekcyjny. Głównym wykonawcą budowy był mistrz murarski Matthias Toffel. Dnia 15 października 1877 r. odbyła się w Olsztynie uroczystość poświecenia kościoła. W późniejszych latach kościół był kilkakrotnie remontowany: po raz pierwszy w 1899 r., a ostatni – w latach 200-2001. Kościół stanowi siedzibę parafii ewangelicko-augsburskiej.
Opis
Nie orientowaną, ceglaną budowlę, wzniesioną w stylu neogotyckim założono na rzucie prostokąta z pięciobocznym prezbiterium oraz przylegającą od południa 40-metrową wieżą z zegarem. Elewacje boczne opięte są przyporami. Dach korpusu pokryto angielskim łupkiem, a ośmioboczny hełm wieży miedzianą blachą. W wieży znajdują się w trzy dzwony odlane w firmie Petit & Edelbrock w Gescher w Westfalii.[1] Jest to kościół salowy, z trzema emporami. Jego nawa ma 19 m długości, 12 m szerokości, 13 m wysokości i przekryta jest otwartą, polichromowaną więźbą dachową. Prezbiterium wydzielone zostało od nawy profilowanym, ostrym łukiem tęczowym. W jego centrum znajduje się ołtarz, nad którym wznosi się krzyż. Po prawej stronie umieszczono ambonę. Kościół zaprojektowano na 500 miejsc siedzących (310 na dole i 190 na emporach). Jego wnętrze zostało wyposażone m.in. w organy Maxa Terletzkiego z Królewca, okna z witrażami zaprojektowanymi i wykonanymi przez warsztat Heinricha Gidtmanna z Linnich, obrazy w zakrystii: „Chusta Weroniki” oraz portret Marcina Lutra.
Zobacz też
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie
- Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie
- Kościół garnizonowy pw. Matki Bożej Królowej Polski w Olsztynie
- Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie
- Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie
- Kościół pw. św. Józefa w Olsztynie
- parafia ewangelicko-augsburska
- ks. Albert Zapatka
- Max Terletzki
- Kaplica przy Szpitalu Mariackim w Olsztynie
- Kaplica Jerozolimska pw. Krzyża Świętego w Olsztynie
- Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Olsztynie
- Kaplica pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Jarotach
Ciekawostki
- Według legendy, znajdujący się pod ołtarzem głaz narzutowy pełnił rolę kamienia ofiarnego dawnych Prusów. Od niego też w XIV wieku wzięły nazwę zamek i miasto.
Bibliografia
- Bętkowski, Rafał: Olsztyn jakiego nie znacie: obraz miasta na dawnej pocztówce / Rafał Bętkowski. – Olsztyn : Edytor Wers, 2003. – S. 149.
- Birezowska, Małgorzata: Zabytkowe wnętrze – rzecz o potrzebie badań / Małgorzata Birezowska, Barbara Zalewska // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 5 (2003), s. 54-58.
- Kopiczko, Andrzej: Kościoły i kaplice w Olsztynie / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : AD REM, 2000. – S. 138-140.
- Rzempołuch, Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn: Urząd Miasta: Remix, 2005. – S. 82-84.
- Ulatowska, Urszula: Zabytkowe kościoły w Olsztynie / Urszula Ulatowska // „Renowacje i Zabytki”. – 2013, nr 4, s. 74.
Przypisy
- ↑ Dzwony znajdujące się na wieży kościoła mają inskrypcje z lat 20-tych XX wieku (pierwotne dzwony zostały prawdopodobnie przetopione na armaty podczas I wojny światowej).
Linki
- Bobrowicz, Andrzej: Kościół ewangelicko-augsburski p.w. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl
- Kruk, Erwin: Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie, materiał zamieszczony na stronie internetowej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie www.olsztyn.luteranie.pl
