Olsztyński Teatr Lalek

Logo teatru

Logo teatru

Siedziba teatru
Źródło: byway.pl

Publikacja jubileuszowa (1981)
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

Publikacja jubileuszowa (2003)
Źródło: zbiory WBP w Olsztynie

Rzeźby przed wejściem do Teatru zostały wykonane przez Jacka Walewskiego w latach 2002-2004.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Plakat Olsztyńskiego Tygodnia Teatrów Lalkowych 2014
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Teatr lalek działający od 1953 r.

Siedziba

Olsztyn, ul. Głowackiego 17

Dyrekcja

• Dyrektor naczelny i artystyczny – Andrzej Bartnikowski
• Zastępca dyrektora – Anna Ratkowska
• Kierownik literacki – Marta Małgorzata Kwapisz

Historia

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie Warmii i Mazur działały tylko amatorskie sceny lalkarskie. Próby stworzenia ruchu profesjonalnego zapoczątkowały w pierwszych latach powojennych organizowane przez Stanisława Iłowskiego kursy lalkierskie. W jednym z nich wzięła udział grupa amatorów, z których wyłonili się przyszli aktorzy „Czerwonego Kapturka”.
13 listopada 1953 r. z inicjatywy Mieczysława Czerwińskiego (kierownika literackiego Teatru im. Stefana Jaracza) grono działaczy, artystów i dziennikarzy założyło Stowarzyszenie Teatru Kukiełkowego Ziemi Warmińsko-Mazurskiej „Czerwony Kapturek”. Wśród założycieli byli: Janina Zakrzyńska (aktorka z Teatru im. Stefana Jaracza), scenograf Józef Zboromirski, Jan Klecha i Franciszek Kurzynoga. Kierownikiem artystycznym, a potem dyrektorem został Mieczysław Czerwiński. Pierwsza premiera Teatru „Czerwony Kapturek” odbyła się 31 stycznia 1954 r. Zaprezentowano sztukę autorstwa Mieczysława Czerwińskiego i Janiny Zakrzyńskiej pt. Piękna to była przygoda. W widowisku wystąpili: Barbara Banaszkówna, Melania Banaszkówna, Zofia Konstantynowicz, Cecylia Nowacka, Irena i Jan Ostrowscy, Danuta Sawicz, Władysława Sutowska i Zbigniew Zemło.

W lipcu 1954 r. Teatr otrzymał budynek przy obecnym placu Bema zwany Belwederkiem z salą na ok. 170 miejsc, w którym do 1988 r. mieściła się jego siedziba.
Od 6 października 1986 r. Teatr Lalek „Czerwony Kapturek” zmienia nazwę na Olsztyński Teatr Lalek.

W 1988 r. Olsztyński Teatr Lalek musiał opuścić budynek i przez kilka lat nie miał własnej sceny. Widowiska prezentowano gościnnie w salach klubu NOT, osiedlowych klubów „Agora” i „Pawilon”, w kinie „Grunwald”, w sali Urzędu Wojewódzkiego i Wojewódzkiego Domu Kultury. 29 stycznia 1994 r. otwarto nową siedzibą w gmachu byłego Komitetu Miejskiego przy ul. Głowackiego.
Założenia artystyczne i repertuar Olsztyńskiego Teatru Lalek zmieniał się z biegiem lat. W czasie dwudziestoletniej dyrekcji Jana Zbigniewa Wroniszewskiego teatr realizował „klasyczną formułę teatru dla dzieci o funkcji społecznej”. Rezygnowano z eksperymentów formalnych, rozwiązań umownych i metaforycznych, które mogłyby zacierać czytelność odbioru sztuki przez małego widza. W repertuarze w tym czasie przeważała współczesna literatura polska. Ponad dwie trzecie przedstawień grano w terenie – teatr obecny był w wielu miejscowościach województwa olsztyńskiego. Po objęciu funkcji dyrektora przez Edwarda Dobraczyńskiego (1981 r.) Olsztyński Teatr Lalek realizuje przedstawienia oparte przede wszystkim na dramaturgii polskiej odwołujące się do polskiej tradycji i kultury. Pojawiały się jednak pierwsze elementy formalne: „gra w żywym planie, operowanie w jednym widowisku różnymi konwencjami i skrótem plastycznym, podkreślanie umowności teatru”. Tendencja ta była kontynuowana przez kolejnego dyrektora artystycznego – Alicję Chodyniecką-Kuberską, która sięgała do różnorodnych technik lalkarskich i tradycji teatru przedmiotu zbudowanego z prostych, codziennych materiałów oraz dbała o staranną oprawę muzyczną i plastyczną.

Teatr Lalek w Olsztynie współpracował ze znanymi reżyserami teatru lalkowego, m.in.: Stefanem Stojakowskim, Januszem Galewiczem, Joanną Piekarską, Andrzejem Rettingerem, Edwardem Dobraczyńskim, Leszkiem Śmigielskich, Janem Zbigniewem Wroniszewskim, Bohdanem Głuszczakiem, Wojciechem Wieczorkiewiczem, Tomaszem Jaworskim, Krzysztofem Rauem, Bogdanem Radkowskim, Stanisławem Ochmańskim. Wspierał i promował młodych reżyserów, m.in. Lubę Zarembińską, Alicję Chodyniecką-Kuberską, Wojciecha Olejnika, Zbigniewa Głowackiego, Bożenę Janik, Marka B. Chodaczyńskiego. Olsztyński Teatr Lalek współpracował również ze znakomitymi scenografami, m.in.: Wiesławem Jurkowski, Leokadią Serafinowicz, Adamem Kilianem, Alim Bunschem, Mieczysławem Antuszewiczem, Jerzym Koleckim, Romualdem Drzewieckim, Andrzejem Łabińcem, Józefem Zboromirskim, Eugeniuszem Kochanowskim.

Dyrektorzy i kierownicy artystyczni:

• Mieczysław Czerwiński (dyrektor i kierownik artystyczny, 1954-1958)
• Maria Ławińska (dyrektor i kierownik artystyczny, 1958-1959)
• Eugeniusz Orłowski (dyrektor, 1959-1961)
• Melania Karwatowa (kierownik artystyczny, 1959-1961)
• Jan Zbigniew Wroniszewszewski (dyrektor naczelny i artystyczny, 1961-1981)
• Edward Dobraczyński (dyrektor naczelny i artystyczny, 1981-1989)
• Bernard Szulc (zastępca dyrektora, 1981-1984)
• Leszek Grad (zastępca dyrektora, 1984-1989)
• Leszek Grad (dyrektor naczelny, 1989-1991)
• Marian Juszczyński (dyrektor naczelny, 1992-1994)
• Alicja Chodyniecka-Kuberska (dyrektor artystyczny, 1989-1994)
• Bohdan Głuszczak (dyrektor naczelny i artystyczny, 1994-1995)
• Marek Markiewicz (zastępca dyrektora, 1994)
• Krzysztof Rościszewski (dyrektor naczelny i artystyczny, 1995-2005)
• Danuta Oherow (zastępca dyrektora, 1995-1996)
• Ryszard Poprawski (zastępca dyrektora, 1996-2002)
• Leokadia Iwanowska (zastępca dyrektora, 2003-2005)
• Zbigniew Głowacki (2005-2015)
• Andrzej Bartnikowski (2015-2024)
• Tomasz Kaczorowski (2024-) -

Kierownictwo literackie:

• Jan Puget (1961-1981, konsultant literacki 1981-1989)
• Marian Juszczyński (1984-1994)
• Teresa Brzeska Smerek (1995-1999)
• Elżbieta Lenkiewicz (1999-2005)

Kierownictwo muzyczne:

• Andrzej Ciążyński (1961-1981)
• Włodzimierz Jarmołowicz (1984-1989)
• Włodzimierz Jarmołowicz jr (2000-2005)

Scenografia i kierownictwa plastyczne:

• Mieczysław Antuszewicz (1961-1981)

Konsultant programowy:

• Alicja Giżewska (1990-1994)

Działalność

W Olsztyńskim Teatrze Lalek działają dwie sceny – dla dzieci oraz dla młodzieży i dorosłych. „W przedstawieniach (...) wykorzystywane są różnorodne formy animacji lalką (kukła, pacynka, jawajka, marionetka sycylijska, maska, półmaska) oraz gra w wielu konwencjach (za parawanem, w żywym planie z lalką i maską, czarny teatr)”.
Zespół Olsztyńskiego Teatru Lalek uczestniczył i uczestniczy w licznych festiwalach i przeglądach teatralnych:

• 1960 – Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
  • Przygody Koziołka Matołka, Kichuś majstra Lepigliny
• 1961 – II Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
  • Pierścień i Róża
• 1962 – III Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
  • Świniopas – wyróżnienie za osiągnięcia w pracy zespołowej
• 1963 – IV Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
  • Pinokio
• 1965 – Konkurs Widowisk Małoobsadowych w Warszawie
  • Rusałeczka
• 1965 – VI Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
  • Porwanie w Tiutiurlistanie
• 1967 – III Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Allem Kallem – nagroda dla Lecha Gwita za role Padyszacha i Dewa
• 1972 – I Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
  • Jak być odważnym (Mały Tygrys Pietrek) – Wielka Nagroda Widzów, nagroda dla Tomasza Brzezińskiego za role Doktora i Krokodyla
• 1972 – Ogólnopolski Konkurs Solistów Teatru Lalek w Białymstoku (poza konkursem)
  • Zwierzęta hrabiego Cagliostro
• 1973 – II Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
  • Ali Baba i 40 rozbójników – II nagroda, nagrody dla Edwarda Czuchnowskiego i Stanisława Protza za role Szewca i Kassima oraz dyplom honorowy za osiągnięcie aktorskie dla Tomasza Brzezińskiego (rola Ali Baby)
• 1975 – III Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
  • Porwanie w Tiutiurlistanie
• 1976 – IV Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
  • Pierścień i Róża
• 1977 – Ogólnopolski Przegląd Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Łodzi
  • Konik Garbusek – nagroda dla Leszka Śmigielskiego za rolę Horodniczego oraz dla Bogumiła Pasternaka za muzykę
• 1978 – VI Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
  • Baranki i ospały diabeł – dyplom honorowy za scenopis telewizyjny i reżyserię dla Jana Zbigniewa Wroniszewskiego, dyplom honorowy za realizację telewizyjną dla Janusza Stachowicza, nagroda dla Zbigniewa Nowaka za rolę Bulibana
• 1979 – IX Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Baśń o pięknej Parysadzie – III nagroda za widowisko, III nagroda za scenografię (Wiesław Jurkowski), II nagroda za muzykę (Andrzej Bieżan), nagroda dla Urszuli Kucharzewskiej za rolę Parysady
• 1981 – X Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Betlejem Polskie
• 1982 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalkowych w Bielsko-Białej
  • Betlejem Polskie
• 1983 – XI Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • O Piaście i Popielu
• 1984 – I Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci i Młodzieży w Montrealu (jako reprezentant Polski oddelegowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki)
  • O Piaście i Popielu, O Kasi, co gąski zgubiła
• 1985 – IX Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalkowych w Brunszwiku
  • O Piaście i Popielu
• 1985 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
  • O Piaście i Popielu
• 1988 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
  • Betlejem Polskie
• 1989 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Tymoteusz wśród ptaków – nagrody za reżyserię dla Luby Zarembińskiej, scenografię dla Alicji Chodynieckiej-Kuberskiej, muzykę dla Krzysztofa Dziermy i nagrody aktorskie: dla Dariusza Jakubaszka (za rolę Tymoteusza), dla Jaromira Wroniszewskiego (za rolę Lisa), Jana Piotrowskiego (za rolę Ojca)
• 1990 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
  • Tymoteusz wśród ptaków
• 1991 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Faust
• 1992 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
  • Nim zakwitną stokrotki
• 1992 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bratysławie
  • Tymoteusz wśród ptaków
• 1993 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
  • Słowik
• 1997 – Festiwal Szekspirowski w Gdańsku
  • Romeo i Julia. Sceny z Szekspira – nagroda dla Bożeny Janik za reżyserię
• 1999 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla dzieci Bananafish w Tallinie
  • Czarodziejski koncert – nagroda za twórczą pracę zespołu
• 2000 – VI Międzynarodowy Festiwal Kultury Dziecięcej w Poczdamie
  • Czarodziejski koncert
• 2003 – VII Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
  • Dzikie łabędzie – nagroda ATEST – Świadectwo Wysokiej Jakości Poziomu Artystycznego
• 2003 – XXI Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalek w Opolu
  • Dzikie łabędzie – I nagroda za reżyserię dla Marcina Jarnuszkiewicza, nagrody aktorskie: dla Lecha Gwita (za rolę Najmłodszego), dla Anny Kukułowicz (za rolę Elizy)
• 2005 – Festiwal „Brzechwa i inni” w Teatrze „Kubuś” Kielcach
  • Historia Calineczki – nagroda główna
• 2007 – XXIII Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalkowych w Opolu
  • Igraszki z diabłem – nagroda reżyserska dla Petra Nosalka, nagrody aktorskie: dla Anny Kukułowicz (za rolę Królewny Disperandy), dla Adama Hajduczeni (za rolę Pustelnika Scholastyka)
• 2008 – Festiwal Teatralny w Teatrze „Kubuś” w Kielcach
  • Chłopcy z placu broni
• 2008 – XII Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
  • Chłopcy z placu broni – nagroda „Ziarenka” za twórcze odczytanie klasycznej prozy przyznana przez jury dziecięce
• 2008 – XV Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Spotkania” w Teatrze „Baj Pomorski” w Toruniu
  • Igraszki z diabłem – Nagroda Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego dla najlepszego przedstawienia dla dzieci, przyznana przez jury dziecięce
• 2009 – XXII Międzynarodowy Festiwal Teatralny WALIZKA w Łomży
  • Kukuryku na patyku...
• 2009 – VIII Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Katowice – Dzieciom” w Teatrze Ateneum w Katowicach
  • Kukuryku na patyku...
• 2010 – Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Hradec Kralove (Czechy)
  • Igraszki z diabłem
• 2010 – XIV Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
  • Od ucha do ucha
• 2010 – XVII Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Spotkania” w Teatrze „Baj Pomorski” w Toruniu
  • Od ucha do ucha
• 2011 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci w Suboticy (Serbia)
  • Tymoteusz wśród ptaków
• 2011 – Festiwal Lalkowy na wyspie Bornholm (Bornholm Puppet Festival)
  • Tymoteusz i Psiuńcio

Olsztyński Teatr Lalek jest organizatorem przeglądów i festiwali teatralnych:

• Tygodnia Teatrów Lalkowych „Anima”
• Studenckiej Trzydniówki Teatralnej
• Festiwal Halabardy.

Teatr prowadzi szeroko zakrojoną akcję edukacyjną i popularyzującą teatr, współpracując z nauczycielami i uczniami z Olsztyna i okolic. W ramach współpracy z nauczycielami stworzono Teatralną Radę Nauczycieli, która przygotowuje materiały dydaktyczne i metodyczne pomocne przy omawianiu wystawianych sztuk podczas lekcji języka polskiego. Przy teatrze działa również Szkolna Rada Teatralna, której członkowie uczestniczą w próbach generalnych, przygotowują własne programy artystyczne (prezentowane na deskach teatru) oraz opiniują sztuki znajdujące się w repertuarze. Co rok, w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru, Szkolna Rada Teatralna przyznaje nagrodę dla najlepszego aktora bieżącego sezonu. Młodzież – pod opieką Małgorzaty Pietrzak i Magdaleny Wróblewskiej (nauczycielka Gimnazjum nr 5 w Olsztynie) – uczestniczy także w przygotowaniu „Gazety Teatralnej OTL”.

Bibliografia

1. Olsztyński Teatr Lalek 1953-2003. – Olsztyn : Olsztyński Teatr Lalek, 2003.
2. Teatr Lalek w Olsztynie / oprac. graf. Jacek Neugebauer. – Warszawa : Zakład Wydawnictw CZSR, 1981.
3. Prusiński, Tadeusz: Olsztyński Teatr Lalek / Tadeusz Prusiński // W: Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka : praca zbiorowa / pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006. – S. 411-421.
4. Olsztyński Teatr Lalek. – Il. // „Olsztyński Informator Kulturalny”. – 1993, nr 12, s. 4-9.

Zobacz też

• Strona internetowa Olsztyńskiego Teatru Lalek