Pałac w Drogoszach

Pałac w Drogoszach od frontu.
Fot. Mieczysław Kalski

Kartusz herbowy nad głównym wejściem.
Fot. Mieczysław Kalski

Ogród pałacowy
Fot. Mieczysław Kalski

Źródło:Archiwum Andrzeja Cieślaka

Pałac w Drogoszach (1710-1714) - barokowy zespół pałacowo-parkowy we wsi Drogosze k. Kętrzyna, nawiązuje do nieistniejącego już pałacu rodziny Dönhoff w Kamience w Obwodzie Kaliningradzkim (ówcześnie Friedrichstein)

Historia

W 1361 r. pojawia się pierwsza wzmianka o wsi Drogosze (niem. Gross Wolfsdorf, pl. Wilkowo Wielkie). Należąca początkowo do rodu Wolfsdorfów w 1477 r. zmieniła właściciela, którym stał się ród Rautterów.

W latach 1606-1711 istniał pierwszy pałac w Drogoszach. Budował go Ludwik Rautter przez dziesięć lat (1596-1606). Otaczały go fortyfikacje. Sam budynek miał cztery kondygnacje. Został rozebrany w konsekwencji poważnego pożaru po uderzeniu pioruna.

Jeszcze w XVII w. majątek przejęła rodzina Dönhoffów - znany od średniowiecza, wywodzący się z rycerstwa szlachecki ród, który posiadał rozległą posiadłość - Pałac we Friedrichstein koło Królewca.

Na początku XVIII w. właścicielem dóbr był Bogusław Fryderyk Dönhoff. Zmienił nazwę majątku na Dönhoffstadt. Zapragnął on odtworzyć na swojej ziemi świetność pałacu we Friedrichstein. Projekt nowego budynku opracował John von Collas. Barokowy pałac wznoszono w latach 1710-1714. Powstała jedna z najbardziej okazałych rezydencji na terenie całych Prus Wschodnich określany czasem jako wschodniopruski Wersal. Miała ona status tzw. pałacu królewskiego - miejsca gdzie monarchowie mogli znaleźć tymczasową siedzibę np. w trakcie podróży.

W XIX w. dokonano remontu przekształcając wystrój wnętrz na klasycystyczny. W pałacu zgromadzono wówczas bogatą kolekcję dzieł sztuki - przywiezione zostały obrazy, flamandzkie arrasy i chińskie wazy. Stale rozbudowywana była również biblioteka. Ostatni właściciele z rodu Dönhoff - Angelika i Stanisław zostali upamiętnieni bogato zdobionymi marmurowymi nagrobkami wykonanymi przez berlińskiego rzeźbiarza Lurssena. Pałac trafił w spadku do spokrewnionej z Dönhoffami rodziny Stolberg-Wernigerode. W 1884 r. został ustanowiony przez nich majorat (dziedziczenie przez krewnego w razie braku potomków linii męskiej).

Na początku XX w. dobrze zarządzany majątek sięgał blisko 6 tys. ha. z kilkunastoma wsiami i folwarkami. Kres świetności przyniosła druga wojna światowa. W 1945 r. Armia Czerwona wkroczyła do Prus Wschodnich. W pałacu ustanowiono siedzibę NKWD. Liczne dzieła sztuki zostały rozgrabione. Tylko część z nich ocalała i trafiła między innymi do Muzeum Warmii i Mazur. Po zakończeniu działań wojennych i przekazaniu części dawnych niemieckich ziem Polsce utworzono w pałacu Ośrodek Szkolenia Rolników. Był on zarządzany przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Bęsi. Instytucja funkcjonowała w latach 1954-1991. Pałac w tym czasie względnie dobrze utrzymywano. Część zabudowań użytkowało również Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po zmianie ustroju w Polsce zespół pałacowo-parkowy trafiał w ręce kolejnych prywatnych właścicieli. Jego kondycja ulegała pogorszeniu z powodu odkładania niezmiernie kosztownych remontów.

25 marca 2020 r. spłonął zabytkowy spichlerz pałacowy.

Architektura i wnętrza

Pałac w Drogoszach położony jest nieopodal parku krajobrazowego przylegającego do rzeki Guber. Posiada dwie kondygnacje, ma 95 m długości i powierzchnię 3500 m2. Jego dach jest mansardowy (łamany z dwiema płaszczyznami o róźnym nachyleniu). Centralnym elementem budowli jest charakterystyczny portyk z czterema kolumnami, zbudowany w stylu jońskim. Nad głównym wejściem znajduje się kartusz herbowy (motyw dekoracyjny umiejscowiony na wydzielonej płaszczyźnie na ścianie). Po przejściu przez ten potężny ganek wchodziło się do reprezentacyjnego holu z szerokimi schodami na piętro. Od strony ogrodu znajdował się duży salon.

Przebudowy

W 1725 r. pałac został wzbogacony o kaplicę. W 1766 r. dobudowano nowe skrzydła oficyny, które wydłużyły korpus pałacu o dwa boczne skrzydła. Kilka lat później schody zostały zastąpione podjazdem dla karet. Zdobiły go fontanny i rzeźby. Ok. 1889 r. dodano również mauzoleum mieszczące sarkofagi ostatnich Dönhoffów i marmurowe epitafia dla pochowanych członków rodziny Stolberg-Wernigerode. Na początku XIX w. w lewym skrzydle pałacu wzniesiono oranżerię, która pełniła funkcję ogrodu zimowego. W prawym skrzydle znalazły się pomieszczenia dla gości i teatr. W 1840 r. Angelika Dohna (niem zu Dohna) przeprowadziła przebudowę kaplicy na styl neogotycki. Taki sam styl otrzymały murowane stodoły. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna z nich.

Ciekawostki

• W roku 1816 śmierć w pojedynku odniósł dziedzic Stanisław, ostatni męski przedstawiciel drogoskiej linii Dönhofów.

• Architektura pałacu w Drogoszach ma swoją symbolikę: 4 kolumny - symbolizują cztery pory roku, 12 kominów - tyle ile jest miesięcy, 52 pokoje - tyle ile tygodni w ciągu roku, 365 okien - tyle ile dni w roku, 7 balkonów - tyle ile dni w tygodniu.

• Król Prus Fryderyk Wilhelm IV był zaprzyjaźniony z hrabiną Angeliką Dohną (niem. zu Dohna). Bywał wielokrotnie w Pałacu w Drogoszach. Podarowany przez niego portret został zniszczony w czasie II wojny światowej - przebił go bagnetem sowiecki żołnierz. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum w Kętrzynie po przeprowadzeniu restauracji.

• W pałacu w Drogoszach znajdowały się portrety rodu Dönhoffów, które obecnie są przechowywane w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, m.in. portret Krzysztofa Dönhoffa, wojewody inflandzkiego i jego żony Agnieszki, Ernesta Magnusa Dönhoffa i jego wuja Teodora Dönhoffa.

Zobacz też

• Marion Dönhoff
• Portret Ernesta Magnusa Dönhoffa z pałacu w Drogoszach
• Portret Krzysztofa Dönhoffa z pałacu w Drogoszach
• Portret Agnieszki Dönhoff z pałacu w Drogoszach
• Portret Teodora Dönhoffa z pałacu w Drogoszach

Bibliografia

1. Polska Niezwykła. Województwo warmińsko-mazurskie. Przewodnik i atlas, wyd. Demart, Warszawa 2012.
2. M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
3. http://www.miplo.pl
4. http://mojemazury.pl