Kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Długoborze

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. J. Gerszberg. 2021 rok.
Fot. K. Romulewicz. 2007 rok.
Fot. K. Romulewicz. 2007 rok.
Fot. K. Romulewicz. 2007 rok.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Długobór (niem. Langwalde). Wieś położona jest w gminie Płoskinia, w powiecie braniewskim.

Historia

Informacje na temat uposażenia świątyni w Długoborze pochodzą z przywileju lokacyjnego wsi, nadanego przez Kapitułę Warmińską w 1318 roku. Obecny kościół został zbudowany w drugiej połowie XIV wieku. W 1531 roku jego konsekracji dokonał biskup Marcin Kromer. W XVI wieku od strony zachodniej dobudowano wieżę dzwonniczą. W wieku XVII kościół ucierpiał w wyniku ataku wojsk szwedzkich. Odnowiono go w 1689 roku. W 1725 roku odrestaurowano zachodnią cześć budowli wraz z wieżą, w 1746 roku założono drewniane sklepienie nawy, natomiast w roku 1880 zrekonstruowano zachodni szczyt wieży. Remonty kościoła przeprowadzano także w latach 1927, 1931, a także po zniszczeniach powstałych u schyłku II wojny światowej: w latach 1946-1947 (remont nawy) i 1950-1951 (remont wieży).

Opis

Pomimo wielu zniszczeń, jakim ulegała ta świątynia na przestrzeni wieków i kolejnych rekonstrukcji i remontów, zachowała ona pierwotny gotycki wygląd. Jest to świątynia orientowana, murowana z cegły, wzniesiona na rzucie wydłużonego prostokąta. Od zachodu przylega do niej masywna, kwadratowa wieża, nakryta dachem dwuspadowym. Jej dolne kondygnacje zostały podzielone przez smukłe blendy zamknięte półkoliście. W najwyższej kondygnacji znajdują się ostrołukowe okna. Całość wieńczą schodkowe szczyty z blendami. Po stronie północnej znajduje się zakrystia i tzw. skarbczyk, w którym przechowywano szaty i naczynia liturgiczne, od południa – kruchta, a pod częścią wschodnią – kościelna krypta. Na dachu korpusu oraz na wieży znajdują się chorągiewki z datami: „1689” i „1725”. Salowe wnętrze nakryte zostało pozornym (drewnianym) sklepieniem kolebkowym.

Wyposażenie

W XVII wieku świątynia otrzymała nowe barokowe wyposażenie, uzupełnione około 1800 roku o boczne ołtarze klasycystyczne, wykonane w warsztacie Chrystiana Beniamina Schultza w Lidzbarku Warmińskim. Ołtarz główny powstał około połowy XVIII wieku i wyposażony został w rzeźby św. Rocha, Mikołaja, Wacława, Barbary i kilku świętych nierozpoznanych. W zwieńczeniu umieszczono Matkę Boską z Dzieciątkiem; a także obrazy: Męczeństwo św. Wita i Adoracja Dzieciątka. W kościele znajduje się także barokowa ambona z około 1660 roku, granitowa chrzcielnica i kropielnica, dwie malowane stalle oraz dwa konfesjonały z wieku XVIII. Z wieku XIX pochodzi chór muzyczny, a także organy z prospektem, w którym wykorzystano fragmenty barokowe z XVIII wieku. Na wieży znajduje się dzwon odlany w 1601.roku. Wiele przedmiotów, mających wartość zabytkową i artystyczną, znajduje się także w kościelnym skarbcu. Są tam m.in.:

  • monstrancja promienista późnobarokowa z 1720 roku, a także kielich srebrny i kadzielnica srebrna, wykonane przez złotnika olsztyńskiego Jana Geese,
  • kielich z 1720 roku, wykonany przez złotnika gdańskiego Petera Rhode,
  • pacyfikał barokowy,
  • ampułki mszalne z tacą, wykonane przez złotnika z Elbląga, Jana Gottlieba Prölla,
  • tabliczka wotywna z 1690 roku, ufundowana przez parafian.

Cennym, zachowanym do dziś zabytkiem sztuki sakralnej na Warmii, jest puszka eucharystyczna z XIV wieku, pierwotnie wykonana dla tegoż kościoła, później przechowywana w Skarbcu Fromborskim.

Ciekawostki

  • W murze otaczającym kościół znajduje się kapliczka wybudowana na cześć mieszkańców parafii, którzy zginęli w czasie pierwszej wojny światowej. Do 1945 roku były tam umieszczone nazwiska poległych. Tablice zniszczono, ale na szczycie zachował się niemiecki krzyż.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 27-29.
  2. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 254-255.
  3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II / Józefa Piskorska. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. - S. 25-27.
  4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 144.

Linki

  • Trasa Płoskinia - Wilczęta - Chwalęcin – Płoskinia, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.braniewo.wm.pl [dostęp 13.11.2013 r.]

]

Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Jana_Ewangelisty_w_Długoborze&oldid=81733”