Planetarium w Olsztynie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Wersja z dnia 10:54, 4 wrz 2014 autorstwa Konrad (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. Ryszard Sternik
Źródło: Zbiory WBP w Olsztynie
Fot. Ryszard Sternik
Źródło: Zbiory WBP w Olsztynie
Fot. Ryszard Sternik
Źródło: Zbiory WBP w Olsztynie
Karta pocztowa z wierszem Andrzeja Cieślaka poświęconym Planetarium.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Olsztyński obiekt użyteczności publicznej (przy Alei Marszałka Józefa Piłsudskiego), centrum naukowo-rozrywkowo-edukacyjne (pełna nazwa – Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne) ; drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Siedziba Federacji Miast Kopernikowskich [1]

Pierwotna nazwa

Planetarium Lotów Kosmicznych

Projekt

Gmach zaprojektował Ludomir Gosławski oraz zespół „Miastoprojektu-Olsztyn”. Wystrój wnętrz zaprojektowali plastycy Henryk Mączkowski (to była jego ostatnia realizacja w karierze)[2], Edward Juriewicz, Bogdan Stefanów.

Powstanie

Inicjatywa budowy planetarium wyszła ze strony Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” w listopadzie 1969 r. Konsultację wykonano w Zakładach Carl Zeiss Jena w Niemczech (ówczesnym NRD), wówczas to wybrano model aparatury projekcyjnej Raumflugplanetarium. Rząd zaaprobował decyzję o budowie 1 lipca 1971 r. i jesienią ruszyły prace ziemne (kier. bud. inż. Jan Bartosik z Olsztyńskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego). Planetarium otwarto 19 lutego 1973 r. – w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – jako pomnik ku czci astronoma. Współtwórcami Planetarium byli prof. Stanisław Oszczak i Kazimierz Schilling.

Charakterystyka

  • obiekt o łącznej powierzchni użytkowej 2.500 m², z czego 1.500 m² zajmuje Planetarium, 600 m² - Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie i 400 m² - kawiarnia „Andromeda” (obecnie Planeta 11)
  • kopuła o średnicy 15 m – z wewnętrzną stroną pokrytą perforowaną blachą aluminiową wyłożoną od zewnątrz materiałem dźwiękochłonnym (oświetlona przez 26 reflektorów: 8 białych i po 6 niebieskich, zielonych i czerwonych)
  • w atrium – na wschodniej ścianie kolorowa mozaika z 205 płytek (powierzchnia całkowita ok. 76 m²) przedstawiająca emaliowane niebo (autorstwo: plastyk Stefan Knapp ; technika: oryginalna autora – pokrywanie wytłaczanych płyt stalowych kolorową emalią i wypalanie [3]). Atrium Planetarium stanowi również wejście do Planety 11
  • w hallu
    • portret Mikołaja Kopernika (autorstwo: Stefan Knapp)
    • malowidło ścienne przedstawiające ciemny obłok pyłowy Koński Łeb z gwiazdozbioru Oriona (autorstwo: Zygmunt Droński)
  • widownia na 200 miejsc
  • projektor Spacemaster RFP
  • biblioteka specjalistyczna ze zbiorem kilku tysięcy woluminów oraz kilkudziesięcioma tytułami czasopism (głównie z astronomii, astronautyki i dyscyplin pokrewnych)
  • ekspozycja stała zrekonstruowanych instrumentów astronomicznych Mikołaja Kopernika

Priorytet

  • popularyzacja nauki
  • dydaktyka astronomii i nauk pokrewnych

Działalność

(w wyborze)

  • projekcje filmów-widowisk o tematyce astronomicznej i astronautycznej (w różnych wersjach językowych) – popularne oraz jako oferta dydaktyczna dla szkół (corocznie ogląda je kilkadziesiąt tysięcy widzów)
    • 1989 r. – tematyka projekcji: „Gwiazdy medycejskie”, „Do gwiazd”, „Gwiezdne wojny czy pokój” (luty)
  • imprezy okolicznościowe
  • seminaria, sejmiki, zjazdy
    • 1982 r. - II Sejmik Generalny Miłośników Astronomii i Astronautyki (20-21 marca)
    • 1997 r. - VII Seminarium Meteorowo-Meteorytowe (2-3 maja)
  • przeglądy książek i czasopism
  • ekspozycje stałe
    • model Sputnika I
    • okruchy gruntu księżycowego
  • wystawy zmienne
    • 1976 r. - „Ziemia oglądana z kosmosu” oraz „Księżyc w świetle najnowszych badań” (wernisaż – 19 lutego)
    • 1985 r. - „O pokój w Kosmosie” zorganizowana przez olsztyńskie Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Olsztynie (wernisaż - 12 kwietnia)
    • 1996 r. - ekspozycja malarstwa absolwentów Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Olsztynie pt. „Dyplom ‘1996” (wernisaż - 25 maja)
    • 2009 r. – współorganizacja wystawy „>Wszechświat z Ziemi<. Międzynarodowy Rok Astronomii” wraz olsztyńskim Biurem Wystaw Artystycznych (ekspozycja zdjęć kosmosu w BWA ; wernisaż – 06 sierpnia)
  • odczyty i wykłady
  • zajęcia tematyczne dla dzieci i młodzieży
    • 2000 r. – organizacja wojewódzkiego konkursu fizycznego dla uczniów gimnazjum pt. „Ruch i siły na Ziemi i w Kosmosie”
  • użyczanie gmachu instytucjom miasta i regionu do organizacji imprez
    • 1974 r. - Wojewódzka Narada Bibliotekarzy Członków PZPR (18 listopada)
    • 1973 r. – walne zgromadzenie sprawozdawczo-wyborcze Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Olsztynie Kół Przewodników Turystycznych Terenowych i Miejskich

PTTK (11 grudnia)

    • 1976 r. - zakończenie roku oświatowego w Olsztyńskim Uniwersytecie Powszechnym (sala odczytowa - 29 kwietnia)
    • 1981 r. - konferencja sprawozdawczo-wyborcza Towarzystwa Wiedzy Powszechnej (25 marca)

Organizacje przy Planetarium

Wydawnictwa

  • Astronomiczne podstawy geografii : materiały pomocnicze do nauczania geografii. – Olsztyn: Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, 1998.

Bibliografia

  1. Biała, Jadwiga: Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne / Jadwiga Biała, oprac. graf. Tadeusz Burniewicz. - Olsztyn : OPiOA, [1995].
  2. Biała, Jadwiga: Srebrne wesele Olsztyńskiego Planetarium / Jadwiga Biała. – „Urania”. - 1998 nr 3 s. 124-128.
  3. Katarzyński, Władysław: Gdy dźwięk stanie się widzialny a obraz słyszalny : laser w olsztyńskim planetarium / Władysław Katarzyński. – „Gazeta Olsztyńska”. - 1988 nr 181, s. 1, 4.

Przypisy

  1. planetarium jako aparatura to urządzenie do wizualizacji nieba na sferycznym ekranie-sklepieniu pomieszczenia. Olsztyńskie należy do planetariów średnich. Sam aparat to system projektorów, które rzutują obrazy ciał niebieskich na kopułę. Praca projektora głównego i urządzeń pomocniczych sterowana jest z pulpitu operatorskiego – ręcznie lub automatycznie.
  2. Na podstawie informacji osób bliskich projektantowi
  3. artysta pochodził z Londynu, zm. w październiku 1996 r. w Anglii

Zobacz też

http://www.planetarium.olsztyn.pl

Przypisy