Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Placówka naukowa, działająca w Olsztynie od 1961 r.
Od 31 maja 2019 r. placówka nosi nazwę Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.[1]
Spis treści
Historia
Historia Ośrodka związana jest z działalnością Instytutu Mazurskiego, założonego w 1943 r. przez działaczy mazurskich skupionych w środowisku działdowskim i Stacji Naukowej Polskiego Towarzystwa Historycznego. Pierwsze cele Instytutu Mazurskiego w Olsztynie realizowane były poprzez popieranie prac badawczych w zakresie stosunków kulturalnych, społecznych, historyczno-politycznych, gospodarczych, przyrodniczych i geograficznych Pojezierza Mazurskiego a także prowadzenie biblioteki regionalnej i muzeum regionalnego. Pierwszym prezesem Instytutu został Karol Małłek, a sekretarzem generalnym Emilia Sukertowa-Biedrawina. Jednym z zadań placówki była ochrona bogatych poniemieckich zbiorów bibliotecznych ocalałych po drugiej wojnie światowej. Podporządkowany Instytutowi Zachodniemu w Poznaniu, w połowie 1948 r. został przekształcony w Stację Naukową Instytutu Zachodniego a w 1953 r. stał się podległy Polskiemu Towarzystwu Historycznemu. Z inicjatywy rozwijającego się środowiska humanistycznego Olsztyna, decyzją Zarządu Głównego Pojezierza, 28 grudnia 1961 r. powołano Fundację im. Wojciecha Kętrzyńskiego. Stała się ona zaczątkiem ośrodka naukowego w olsztyńskim środowisku humanistycznym. W powołanie placówki zaangażowały się instytucje:
- Muzeum Mazurskie (Hieronim Skurpski, Zygmunt Lietz, Romuald Odoj)
- Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie (Tadeusz Grygier, Antoni Łukaszewski)
- Wyższe Seminarium Duchowne Hosianum (ks. dr Jan Obłąk)
- Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” (Władysław Ogrodziński)
oraz redakcja „Głosu Olsztyńskiego” (m.in. Jerzy Szamański) i środowisko historyków z Wojciechem Wrzesińskim na czele. W tym samym czasie nastąpiło przejęcie księgozbioru Stacji Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz dwóch pracowników m.in. mgr Janusza Jasińskiego. W lutym 1963 roku uchwałą Zarządu Głównego Pojezierza zmieniono nazwę nowej placówki na Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego. 26 marca 1963 r. Ośrodek zainaugurował działalność, jednak w pełni samodzielną placówką stał się dopiero w październiku 1967 r. W październiku 1991 r. przekształcono go w jednostkę badawczo-rozwojową. Organem założycielskim i nadzorującym był wojewoda olsztyński. 3 grudnia 1991 r. nastąpiła rejestracja jako placówki naukowej. W 2001 r. Ośrodek został podporządkowany Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Siedziba
Od 1962 r. Fundacja im. Wojciecha Kętrzyńskiego mieściła się w budynku ZMS przy ul. Zwycięstwa 32 (dzisiejsza ul. Piłsudskiego). Dysponowała czytelnią, magazynem bibliotecznym oraz czterema pracowniami naukowymi. Jesienią 1968 r. przekazano Ośrodkowi Dom Polski, w którym zlokalizowano Pracownię Badań nad Współczesnością, administrację i dyrekcję, natomiast biblioteka wraz z pracownią Historyczną oraz Wydawnictw Naukowych pozostały przy ulicy Zwycięstwa. Ze względu na zły stan nowej siedziby podjęto decyzję o jego gruntownym remoncie, do którego jednak nie doszło. Budynek Domu Polskiego całkowicie rozebrano, aby po burzliwych protestach odbudować go ponownie. Oddany do użytku w 1980 r. przeszedł w użytkowanie Ośrodka Badań Naukowych. Od 1998 r. zabytkowy budynek jest oficjalną siedzibą OBN.
Władze
Dyrektorzy
- Władysław Ogrodziński (1961-1970)
- Jerzy Sikorski (1970-1983)
- Edmund Wojnowski (1983-1990)
- Stanisław Achremczyk (1990-2016)
- Jerzy Kiełbik (2016- )[2]
Przewodniczący Rady
Struktura
Działalność
W pierwszych dziesięcioleciach statutowym zadaniem Ośrodka było popieranie i organizowanie działalności naukowej w zakresie nauk humanistycznych i ekonomiczno-społecznych na obszarze Polski północno-wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Warmii i Mazur. Obecnie problematyka badawcza placówki to:
- zagadnienia polityczne i historyczne, m.in. kwestia ludności polskiej i problematyka germanizacji tej ludności, problematyka ruchu hitlerowskiego, robotników przymusowych i jeńców wojennych w Prusach Wschodnich
- zagadnienia gospodarcze, kulturalne, literackie (m.in. pamiętnikarstwo)
- biografistyka
- tradycyjna kultura ludowa
- dziedzictwo kulturowe Warmii i Mazur
- życie codzienne w dawnych wiekach
- problematyka ziem nadbałtyckich
W celu promowania i wspierania badań naukowych w zakresie dziejów Warmii i Mazur a także współczesnych przeobrażeń regionu Ośrodek wraz z Towarzystwem Naukowym im. Wojciecha Kętrzyńskiego ustanowił Nagrodę im. Wojciecha Kętrzyńskiego na najlepsze prace młodych naukowców. Ośrodek jest jednocześnie organizatorem licznych sesji naukowych, prowadzi działalność wydawniczą (monografie, serie oraz prace indywidualne, „Biuletyn Obwodu Kaliningradzkiego”, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” – kwartalnik naukowy wydawany od 1957 r.). Wokół Ośrodka organizuje się społeczny ruch naukowy. Powstały m.in. zespoły i komisje skupiające kilkadziesiąt przedstawicieli środowiska naukowego, akademickiego oraz kulturalnego: Zespół do Spraw Dokumentacji Współczesnej Warmii i Mazur, Zespół Historii Sztuki, Zespół Historyczny, Zespół do Badań nad Współczesnością Warmii i Mazur, Zespół do Badań nad Piśmiennictwem Warmii i Mazur, Zespół do Badań nad Kulturą Warmii i Mazur.
Bibliografia
- Achremczyk, Stanisław: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie 1961-2005 / Stanisław Achremczyk. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2007.
- Sikorski, Jerzy: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie 1961-1986 i jego rola w olsztyńskim środowisku humanistycznym / Jerzy Sikorski. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1986.
