Kielich biskupa Sorboma z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
 
(Nie pokazano 2 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
[[Image: kielich_sorboma_orzechowo_1.jpg|thumb|right|200px|Źródło: ''Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego'', Olsztyn 2006, s. 39.]]
 
−
 
 
[[Image: kielich_sorboma_orzechowo_2.jpg|thumb|right|200px|Stan z 1894 roku.<br>Źródło: K. Szczepkowska-Naliwajek, ''Złotnictwo gotyckie..., Wrocław 1987, il. 30.]]
 
[[Image: kielich_sorboma_orzechowo_2.jpg|thumb|right|200px|Stan z 1894 roku.<br>Źródło: K. Szczepkowska-Naliwajek, ''Złotnictwo gotyckie..., Wrocław 1987, il. 30.]]
−
 
−
[[Image: kielich_sorboma_orzechowo_3.jpg|thumb|right|200px|Fragment stopy kielicha. Fot. H. Ramotowski.<br>Źródło: ''Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim'', Olsztyn 2010, s. 132.]]
 
  
 
XIV-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z [[Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Marii Panny w Orzechowie]].  
 
XIV-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z [[Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Marii Panny w Orzechowie]].  
Linia 23: Linia 19:
 
==Ciekawostki==
 
==Ciekawostki==
 
*Na stopie kielicha po obu stronach sceny Ukrzyżowania znajdują się dwa herby: z prawej - na złotym tle czarny drewniany szpadel (lub piramidka) - herb biskupa [[ewim:Henryk III Sorbom| Henryka III Sorbona]], z lewej zaś najstarsza znana, poza dokumentami, prezentacja herbu biskupstwa warmińskiego, czyli na czerwonym tle złoty baranek Agnus Dei z odwróconą i podniesioną głową w aureoli i z chorągiewką zakończoną krzyżem stojącą u jego boku.
 
*Na stopie kielicha po obu stronach sceny Ukrzyżowania znajdują się dwa herby: z prawej - na złotym tle czarny drewniany szpadel (lub piramidka) - herb biskupa [[ewim:Henryk III Sorbom| Henryka III Sorbona]], z lewej zaś najstarsza znana, poza dokumentami, prezentacja herbu biskupstwa warmińskiego, czyli na czerwonym tle złoty baranek Agnus Dei z odwróconą i podniesioną głową w aureoli i z chorągiewką zakończoną krzyżem stojącą u jego boku.
 +
 +
==Zobacz też==
 +
*[[ewim:Henryk III Sorbom| Henryk III Sorbom]]
 +
*[[Zamek w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[Skarbiec Fromborski]]
 +
*[[Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście]]
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
Linia 32: Linia 34:
  
 
[[Category:Rzemiosło artystyczne]]
 
[[Category:Rzemiosło artystyczne]]
 +
[[Category:Przedmioty sakralne]]
 
[[Category:Historia kultury]]
 
[[Category:Historia kultury]]
−
[[Category:Powiat lidzbarski]]  
+
[[Category:Powiat olsztyński]]
 +
[[Category:Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)]]
 
[[Category:1301-1400]]
 
[[Category:1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 10:30, 2 wrz 2015

Stan z 1894 roku.
Źródło: K. Szczepkowska-Naliwajek, Złotnictwo gotyckie..., Wrocław 1987, il. 30.

XIV-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Marii Panny w Orzechowie.

Historia

Kielich powstał w 1379 roku na terenie Prus, prawdopodobnie w Braniewie lub Elblągu. Jego fundatorem jest biskup warmiński Henryk III Sorbom. Według starszych przekazów to dzieło pochodzące z warsztatu złotników kolońskich[1], zamówione do kościoła pw. Trzech Króli w Elblągu.[2] Najnowsze publikacje wskazują na kaplicę pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej na zamku biskupim w Lidzbarku Warmińskim. Świadczy o tym charakterystycznie umieszczony wizerunek św. Katarzyny na kielichu. Przez kolejne lata kielich przechowywany był w kościele w Orzechowie, a do 1945 roku w Skarbcu Fromborskim. Uniknął jednak losu znajdujących się tam zabytków. Po II wojnie światowej uznany został za zaginiony. Obecnie wykazywany jest w inwentarzu Warmińskiej Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.
Kielich z Orzechowa wraz z pateną to wyjątkowy w skali europejskiej zabytek złotnictwa:

  • jest najstarszym i najbogatszym kielichem warmińskim,
  • jest pierwszym zabytkiem ufundowanym przez biskupa Sorboma, potwierdzonym jego herbem (kolejne były stalle z Bazyliki w Dobrym Mieście z 1396 roku),
  • jest jedynym XIV-wiecznym kielichem na ziemiach krzyżackich, którego czarę osadzono w koszyku,
  • jego wysoki poziom artystyczny oraz wyjątkowe rozwiązania rzemieślnicze sugerują, że dał on początek kolejnym kielichom tego typu (np. zabytkowi z 1426 roku z kościoła Mariackiego w Gdańsku).

Opis

Dzieło wykonano z lanego złota i srebra oraz ozdobiono za pomocą technik: kucia, repusowania, grawerowania, cyzelowania, wycinania. Zwracają uwagę elementy z doskonale zachowanymi wielobarwnymi przejrzystymi emaliami reliefowymi oraz ślady emalii opakowej na pozostałych częściach. Kielich i patena stanowią jedną całość. Wysokość kielicha wynosi 17,3 cm, natomiast średnica pateny – około 14 cm. Kielich waży 744, a patena 102 gramy. Na stopie kielicha, nad cokołem biegnie napis: „ Caspar, melcior, baltasar. Anno domini millesimi tricentesimo septuagesimo nono”, a na koszyku: „ave maria gratia plena dominus”. W XIX wieku zrekonstruowano dwa aniołki na kielichu, wykonana została też nowa czara. Zmieniły swoje pierwotne położenie figurki Marii ze sceny Koronacji i Marii Tronującej. Części zniszczonych i odłamanych elementów nie odtworzono nigdy.

Charakterystyka

Podstawą kielicha jest sześcioboczna stopa o trójkątnych polach wypełnionych bogatą odlewaną dekoracją. Stanowią ją ujęte pod dwupoziomowymi baldachimami przedstawienia : Chrystusa lub św. Piotra, Panny Marii, grupy Ukrzyżowania, św. Katarzyny, Hołdu Trzech Króli oraz tarcze herbowe. Cokół stopy zdobi ażurowy wzór z maswerków. Sześcioboczny trzon kielicha z okienkami wspierają w narożach szkarpy. Pośrodku widnieje nodus z trzema guzami w kształcie rombów. Pomiędzy guzami umieszczono postacie aniołów z rozpostartymi skrzydłami i otwartymi księgami w dłoniach. Gładką czarę ujęto z płytki koszyk z motywem liści i otoczony sznureczkiem. Kielichowi Sorboma towarzyszy patena z tego samego okresu. Zdobi ją centralnie umieszczony medalion z wielobarwnej, przejrzystej emalii reliefowej, przedstawiający Chrystusa Sędziego Tronującego (Pantokratora). Dekoracje oraz inskrypcje zawarte na kielichu i patenie łączą się w dwa cykle tematyczne: Maryjny i Chrystologiczny.

Ciekawostki

  • Na stopie kielicha po obu stronach sceny Ukrzyżowania znajdują się dwa herby: z prawej - na złotym tle czarny drewniany szpadel (lub piramidka) - herb biskupa Henryka III Sorbona, z lewej zaś najstarsza znana, poza dokumentami, prezentacja herbu biskupstwa warmińskiego, czyli na czerwonym tle złoty baranek Agnus Dei z odwróconą i podniesioną głową w aureoli i z chorągiewką zakończoną krzyżem stojącą u jego boku.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ G. Delio, E. Gall, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler. Deutschordensland Preussen, Monachium ; Berlin, 1952, s. 235.
  2. ↑ K. Szczepkowska-Naliwajek, Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii, Wrocław 1987, s. 54-59.

Bibliografia

  1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 38-43.
  2. Szczepkowska-Naliwajek, Kinga: Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii / Kinga Szczepkowska-Naliwajek. - Wrocław : Ossolineum, 1987. - S. 226, il. 30.
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kielich_biskupa_Sorboma_z_kościoła_pw._Niepokalanego_Poczęcia_Najświętszej_Marii_Panny_w_Orzechowie&oldid=75912”