Pałac w Ponarach
Zabytek architektury wzniesiony pod koniec XVII wieku.
Lokalizacja
Rezydencja ziemska została wybudowana na terenie wsi Ponary (niem. Ponarien), na północno-wschodnim brzegu jeziora Narie, w otoczeniu parku i zabudowań gospodarczych. Wieś położona jest w powiecie ostródzkim, w gminie Miłakowo.
Historia
Dobra ziemskie istniały w tym miejscu już w 1334 roku. W XVI wieku były one w posiadaniu rodziny Behrenreuter, a w XVII Schoultz von Ascherade. Prawdopodobnie z tego okresu pochodził pierwszy, murowany dwór. W końcu XVII wieku majątek nabył Friedrich von der Groeben. Odtąd, aż do 1945 roku znajdowała się tu jedna z siedzib jego rodziny. Obecny pałac został wybudowany pod koniec XVII wieku i powstał w wyniku rozbudowy wcześniejszego późnogotyckiego dworu obronnego, którego pozostałością są trzy sale na parterze ze sklepieniami krzyżowymi i kolebkowymi. Niedługo później do pałacu dobudowano oficynę od północy. W połowie XIX wieku utworzono wokół park krajobrazowy według projektu Johanna Larassa. W tym czasie miała tez miejsce kolejna przebudowa. Zmieniono dach, a dotychczas boczną elewację od wschodu przekształcono we frontową, przebijając przejście i dobudowując obszerny, niski taras. Pałac przetrwał drugą wojnę światową. Był dwukrotnie odnawiany i przez wiele lat mieścił się w nim ośrodek wypoczynkowy jednej z toruńskich fabryk; obecnie jest własnością prywatną.
Opis
Jest to pałac barokowy, dwukondygnacyjny, murowany z cegły i otynkowany. Wzniesiono go na planie prostokąta, z płytkimi ryzalitami na osi elewacji wzdłużnych, zdobionymi pilastrami. W ścianach umieszczono prostokątne okna w obwódkach gzymsowych. Korpus zwieńczono dachem czterospadowym, a przybudówki dwuspadowym, krytym dachówką. Od strony wschodniej znajduje się obszerny, niski taras, pełniący dawniej funkcję głównego wejścia, natomiast od południowej – ażurowa altana umieszczona na tarasie ogrodowym. W elewacji północnej umieszczono herby Johanna Georga von der Groeben (1709-1777), jego żony Gertrud Gottlieb von Troschke (1706-1776). Świadczą o tym inicjały JG V D G / GG VT[1], nad wejściem głównym – kartusz z herbami Wilhelma Arthura von der Groebena i jego żony Agnes von Kleist. z datą 1893, natomiast w elewacji południowej, nad wejściem widnieje data 1837, upamiętniająca ślub Artura von der Groeben z baronówną Augustą von Dörnberg. Z dawnego wyposażenia zachowały się jedynie piece kaflowe.
Ciekawostki
- Portrety rodowe i podobizny pruskich władców zdobiące dawniej wnętrza, znajdują się obecnie w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Są tam m.in. portrety Augusty von Groeben, Arthura von Groeben, a także ich dzieci, m.in.: Wilhelma Arthura i jego żony Agnes Laury.
- Do 1945 roku w pałacu znajdował się również wyjątkowy angielski portret Alberta von Tettau, którego losy wiążą się z romantyczną, nieszczęśliwą historią.
Bibliografia
- Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone? / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. – Olsztyn : Studio Wydawnicze Arta Mirosław Garniec, 2001. - S. 94-96.
- Kowalski, Ryszard: Dawne siedziby szlacheckie w Małdytach i Ponarach : powiat ostródzki na starych litografiach / Ryszard Kowalski // „Gazeta Olsztyńska”. - 2009, nr 61, dod. „Gazeta Morąska”, nr 11, s. 8.
- Pałac w Ponarach nad jeziorem Narie // „Gazeta Olsztyńska”. - 2011, nr 180, s. 14.
- Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 88.
Zobacz też
- Ponary (Ponarien), materiał zamieszczony na stronie internetowej www.polskiezabytki.pl [dostęp 16.02.2014 r.]
- Witos, Wiesława: Ponary: pałac z końca XVII wieku, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mojemazury.pl [dostęp 16.02.2014 r.]
