Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kiwitach

Fot. Mieczysław Kalski

Fot. Mieczysław Kalski

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Kiwity (niem. Kiwitten). Wieś położona jest w powiecie lidzbarskim przy drodze wiodącej do Pasłęka.

Historia

Pierwszy kościół, najprawdopodobniej drewniany, istniał w Kwitach już około 1325 roku (w przywileju lokacyjnym wsi z 1319 roku przyznano uposażenie dla tutejszego proboszcza). Obecny kościół wzniesiono pod koniec XIV wieku, a wieżę na początku wieku XV – pod koniec tego stulecia została ona podwyższona. Kościół był odnawiany w 1687 roku (wieża), w 1772 (zakrystia) i w 1791 roku (elewacje zewnętrzne). Gruntowną renowację i prace konserwatorskie przeprowadzono w 1862 roku, częściowo zrekonstruowano wówczas szczyty budowli. W dniu 30 czerwca 1879 roku konsekracji świątyni dokonał biskup Filip Krementz. W 1972 roku budowla została w całości odrestaurowana.

Opis

Jest to świątynia orientowana, salowa, o wydłużonym kształcie. Wybudowano ją z cegły, na cokole z kamieni polnych. Od północy przylega do niej neogotycka kaplica i zakrystią, a od zachodu wieża. Każdą z sześciu kondygnacji wieży wyróżniają blendy odmiennego kształtu (ostrołukowe, półkoliste i zamknięte podwójnym łukiem), całość wieńczą szczyty schodkowe. Na szczycie zachodnim znajduje się chorągiewka z datą „1687”, na wschodnim – kuty krzyż z kogucikiem. Ściany korpusu nawowego podzielone są na przemian ostrołukowymi oknami i parami blend i zwieńczone szczytami sterczynowymi, ozdobionymi blendami. Również ściany zakrystii ozdobione są blendami o łuku półkolistym. Wnętrze nawy przykryto drewnianym stropem płaskim, w kruchcie i zakrystii zastosowano sklepienia krzyżowe. Na zakrystii widnieje data „1722”. W otoczeniu kościoła znajduje się kamienny mur.

Wyposażenie

Wystrój świątyni jest jednorodny, barokowy i rokokowy. Ołtarz główny został wykonany przed 1726 rokiem. Znajduje się w nim późnogotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1510 roku. Ołtarze boczne pochodzą z 1718 roku (lewy) i 1701 roku (prawy). W lewym znajduje się obraz św. Sebastiana z pierwszej połowy XIX wieku, w prawym – św. Mikołaja z z XVIII wieku. Ambona powstała prawdopodobnie w braniewskim warsztacie Jana Freya około 1740 roku. Chór muzyczny, z malowanymi na parapecie scenami z życia św. Walentego, pochodzi z około połowy XVIII wieku Około 1720 rok wykonano późnobarokowe ogrodzenie chrzcielnicy. W kościele znajduje się także średniowieczna, granitowa kropielnica, a także rokokowe konfesjonały wykonane w 1760 roku w pracowni Chrystiana Bernarda Schmidta w Reszlu.

Ciekawostki

• Niegdyś na wieży kościelnej znajdowały się dwa stare dzwony z 1622 roku i z 1652 roku. W 1942 roku zostały one zdemontowane i miały być przeznaczone na cele wojenne. Na szczęście uniknęły tego losu i obecnie znajdują się na terenie Niemiec.
• W murze obok kościoła znajduje się drewniana rzeźba z wyobrażeniem szkieletu z kosą w dłoni – słynna „Śmierć z Kiwit” – umieszczona na pamiątkę napadu Litwinów z 1311 roku (zniszczona po 1946 roku i zrekonstruowana w 1991 roku).

Zobacz też

• Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kiwitach

Bibliografia

1. Bosko, Janina: Kościół w Kiwitach / Janina Bosko // „Posłaniec Warmiński”. – 2008, nr 18, s. 14.
2. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 65-67.
3. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 202-208.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 77.
5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia: Wydawnictwo Region, 2012. – S. 115.

Linki

• Grabowski, Andrzej: Kiwity: kostucha w bramie kościoła, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mojemazury.pl [dostęp 11.11.2013 r.]
• Zdaniukiewicz, Władysław: Kościół w Kwitach, materiał zamieszczony na stronie internetowej parafii św. Piotra i Pawła w Kwitach www.parafiakiwity.republika.pl [dostęp 11.11.2013 r.]