Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kiwitach

Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Fot. Janusz Gerszberg

Fot. Mieczysław Kalski

Fot. Mieczysław Kalski

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Kiwity (niem. Kiwitten). Wieś położona jest w powiecie lidzbarskim przy drodze wiodącej do Pasłęka.

Historia

Pierwszy kościół, najprawdopodobniej drewniany, istniał w Kwitach już około 1325 roku (w przywileju lokacyjnym wsi z 1319 roku przyznano uposażenie dla tutejszego proboszcza). Obecny kościół wzniesiono pod koniec XIV wieku, a wieżę na początku wieku XV – pod koniec tego stulecia została ona podwyższona. Kościół był odnawiany w 1687 roku (wieża), w 1772 (zakrystia) i w 1791 roku (elewacje zewnętrzne). Gruntowną renowację i prace konserwatorskie przeprowadzono w 1862 roku, częściowo zrekonstruowano wówczas szczyty budowli. W dniu 30 czerwca 1879 roku konsekracji świątyni dokonał biskup Filip Krementz. W 1972 roku budowla została w całości odrestaurowana.

Opis

Jest to świątynia orientowana, salowa, o wydłużonym kształcie. Wybudowano ją z cegły, na cokole z kamieni polnych. Od północy przylega do niej neogotycka kaplica i zakrystią, a od zachodu wieża. Każdą z sześciu kondygnacji wieży wyróżniają blendy odmiennego kształtu (ostrołukowe, półkoliste i zamknięte podwójnym łukiem), całość wieńczą szczyty schodkowe. Na szczycie zachodnim znajduje się chorągiewka z datą „1687”, na wschodnim – kuty krzyż z kogucikiem. Ściany korpusu nawowego podzielone są na przemian ostrołukowymi oknami i parami blend i zwieńczone szczytami sterczynowymi, ozdobionymi blendami. Również ściany zakrystii ozdobione są blendami o łuku półkolistym. Wnętrze nawy przykryto drewnianym stropem płaskim, w kruchcie i zakrystii zastosowano sklepienia krzyżowe. Na zakrystii widnieje data „1722”. W otoczeniu kościoła znajduje się kamienny mur.

Wyposażenie

Wystrój świątyni jest jednorodny, barokowy i rokokowy. Ołtarz główny został wykonany przed 1726 rokiem. Znajduje się w nim późnogotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1510 roku. Ołtarze boczne pochodzą z 1718 roku (lewy) i 1701 roku (prawy). W lewym znajduje się obraz św. Sebastiana z pierwszej połowy XIX wieku, w prawym – św. Mikołaja z z XVIII wieku. Ambona powstała prawdopodobnie w braniewskim warsztacie Jana Freya około 1740 roku. Chór muzyczny, z malowanymi na parapecie scenami z życia św. Walentego, pochodzi z około połowy XVIII wieku Około 1720 rok wykonano późnobarokowe ogrodzenie chrzcielnicy. W kościele znajduje się także średniowieczna, granitowa kropielnica, a także rokokowe konfesjonały wykonane w 1760 roku w pracowni Chrystiana Bernarda Schmidta w Reszlu.

Ciekawostki

• Niegdyś na wieży kościelnej znajdowały się dwa stare dzwony z 1622 roku i z 1652 roku. W 1942 roku zostały one zdemontowane i miały być przeznaczone na cele wojenne. Na szczęście uniknęły tego losu i obecnie znajdują się na terenie Niemiec.
• W murze obok kościoła znajduje się drewniana rzeźba z wyobrażeniem szkieletu z kosą w dłoni – słynna „Śmierć z Kiwit” – umieszczona na pamiątkę napadu Litwinów z 1311 roku (zniszczona po 1946 roku i zrekonstruowana w 1991 roku).

Zobacz też

• Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kiwitach

Bibliografia

1. Bosko, Janina: Kościół w Kiwitach / Janina Bosko // „Posłaniec Warmiński”. – 2008, nr 18, s. 14.
2. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 65-67.
3. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 202-208.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 77.
5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia: Wydawnictwo Region, 2012. – S. 115.

Linki

• Grabowski, Andrzej: Kiwity: kostucha w bramie kościoła, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mojemazury.pl [dostęp 11.11.2013 r.]
• Zdaniukiewicz, Władysław: Kościół w Kwitach, materiał zamieszczony na stronie internetowej parafii św. Piotra i Pawła w Kwitach www.parafiakiwity.republika.pl [dostęp 11.11.2013 r.]