Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie
(1720-1728) - Najmniejsze i najbardziej zapomniane miejsce pielgrzymkowe na Warmii, potocznie nazywane „młodszym bratem” Świętej Lipki.
Legenda „czarnego krucyfiksu”
To małe sanktuarium w Chwalęcinie koło Ornety jest mniej znane od Gietrzwałdu czy Świętej Lipki, ale może zadziwić. Od strony drogi chwalęcińskiej wygląda niepozornie, natomiast wnętrze świątyni zaskakuje przepychem późnobarokowej polichromii, przedstawiającej legendę Krzyża Świętego, któremu kościół zawdzięcza swoją nazwę.
Słynący łaskami "czarny krucyfiks" , umieszczony w ołtarzu głównym pochodzi z około 1400 roku. Legenda mówi, że został odnaleziony w lesie Applau nad Wałszą. Aby krzyż nie uległ zbezczeszczeniu, został przeniesiony do pobliskiego Osetnika. Jednak w tajemniczych okolicznościach znalazł się on znowu w lasach nad Wałszą. Po tym wydarzeniu w uroczystej procesji przeniesiono go do Osetnika. W nocy postawiono straż przed wejściem. Mimo to, sytuacja powtórzyła się i krucyfiks zniknął. Odnaleziono go w najbliżej okolicy Chwalęcina.
Kapituła Warmińska zdecydowała o upamiętnieniu tych niezwykłych wydarzeń. W 1570 roku zbudowano w Chwalęcinie kaplicę i tam przechowywano „czarny krucyfiks”. Miejsce to stało się znane wśród ludności całego komornictwa melzackiego (pieniężnieńskiego) jako słynące łaską i cudami.
Historia kościoła
W latach 80 XVII wieku planowano przebudowę kaplicy. Niestety, sprzeciw proboszcza z Osetnika na wiele lat odsunął te działania. Proboszcz ten planowała przeznaczyć zebrane fundusze na odbudowę kościoła w Osetniku zniszczonego przez pożar. Za sprzeciwianie się budowie został ukarany apopleksją. Kiedy wyraził zgodę na budowę, choroba ustąpiła. Historia ta jest jednym z 6 cudów opisanych na polichromii na emporach w kościele.
Kiedy przystąpiono do budowy wybuchła Wielka Wojna Północna co sprawiło, że przebudowa została przesunięta w czasie. Chwalęcin stał się jeszcze bardziej znanym miejscem, kiedy na Warmii wybuchła epidemia dżumy (1709-1711). W najcięższym okresie przybywały tu tłumy ludzi prosząc o wstawiennictwo Boskie i ocalenie przed chorobą. Po wygaśnięciu zarazy kapituła zdecydowała, że jako wotum za odejście choroby powstanie nie kaplica, a kościół. Ostatecznie, w 1715 roku, po zbadaniu uzdrowień i cudów zadecydowano o budowie.
Projekt kościoła nawiązuje do sanktuarium w Świętej Lipce. Kościół powstawał w latach 1720-1728, na miejscu wcześniej wybudowanych kaplic: w 1570 roku i rozpoczętej w początku XVIII wieku. Prace budowlane zlecono mieszkającemu od wielu lat w Ornecie, a pochodzącemu z Westfalii, mistrzowi Janowi Krzysztofowi Reimersowi. W grudniu 1720 roku prace budowlane przerwano z powodu śmierci Reimersa. Dopiero kiedy kapituła zatrudniła nieznanego z imienia mistrza budowlanego i przekazała osiem tysięcy florenów, prace zostały dokończone według planu pozostawionego przez Reimersa. W rezultacie powstał kościół w halowy (ze sztucznie wydzielonymi nawami), który poprzez dodanie symetrycznych zakrystii z emporami, oraz półkolistej absydy zyskał plan zbliżony do krzyża.
Wyposażenie kościoła było stopniowo uzupełniane przez cały XVIII wiek. We wnętrzu świątyni pozorne sklepienie krzyżowe z lunetami pokryte jest piękną polichromią z czternastoma scenami Legendy Krzyża Świętego. Malowidła wykonane są na drewnie i pokrywają całe sklepienie. Jest ona dziełem Jana Lossau z Braniewa( 1722-1788). Lossau pracował nad polichromią w latach 1748 - 1749. W zamyśle wzorował się na Andrei Pozzo, włoskim jezuicie. w drugiej ćwierci XVIII w. powstały figury Marii i anioła na prospekcie organowym przypisywane rzeźbiarzowi z Reszla Janowi Chrystianowi Schmidtowi.
Bogato zdobione są również ołtarze wybudowane w Reszlu i dodawane od 1728 roku. Niemal całe wyposażenie wnętrza i malowidła pochodzą z lat 30. i 40. XVIII wieku. Neoklasycystyczna fasada pochodzi z 1830 roku. Narożne kaplice wybudowano w latach 1820-1836. W 1836 r. kościół otoczono odpustowym dziedzińcem.Z myślą o pielgrzymkach w latach 1820- 1836 zbudowano krużganki
Dzisiaj pielgrzymi rzadko zaglądają do Chwalęcina. Tylko w niedzielę odprawiana jest jedna msza święta.
Ciekawostka
To w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie reżyser Jan Jakub Kolski kręcił w 2009 roku zdjęcia do filmu "Wenecja".
Zobacz też
- Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie
- Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej w Głotowie
- Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce
- Bazylika Mniejsza Narodzenia NMP w Gietrzwałdzie
- Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Stoczku Klasztornym
- Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie
Źródła
1.http://www.polskaniezwykla.pl
2.http://orneta.wm.pl/.
3.http://orneta.wm.pl
4.http://dziedzictwo.ekai.pl
5.http://web.archive.org
6.http://pl.wikipedia.org/wiki/
