Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej w Głotowie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj

Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej w Głotowie /Glotowie - 1722-1726

Fot. Janusz Gerszberg
Fot. Mieczysław Kalski

Historia

W XIII wieku, gdy chrześcijaństwo obejmowało Prusy, w Głotowie wzniesiono drewniany kościół parafialny pod wezwaniem św. Andrzeja. Początek wsi dał dokument lokacyjny wystawiony 12 marca 1313 roku przez biskupa warmińskiego Ebenharda z Nysy. W 1343 r. staraniem biskupa Hermana z Pragi została przeniesiona z Pierzchał do Głotowa kapituła kolegiacka. Cztery lata później została ona na stałe osadzona w Dobrym Mieście a prepozyt dobromiejski był z urzędu proboszczem Głotowa. W I połowie XIV w. w cudowny sposób odnaleziono tu zakopaną w ziemi Przenajświętszą Hostię , którą ukryto w ziemi przed najazdem pogańskich Litwinów i Prusów. Miejsce zaczęli licznie odwiedzać pielgrzymi. Nasilający się w ciągu wieków ruch pielgrzymkowy spowodował, że w 1726 r. wzniesiono większą, barokową świątynię istniejącą po dzień dzisiejszy. Budowniczym kościoła był Jan Krzysztof Reimers, konwertyta osiadły w Ornecie. Kamień węgielny poświęcił 22 sierpnia 1722 r. biskup Krzysztof Szembek, który cztery lata później konsekrował świątynię na cześć Najświętszego Zbawiciela i Świętego Floriana.

Architektura i wnętrze

Kościół murowany, z cegły na zaprawie wapiennej, na niskiej kamienno - ceglanej podmurówce. Obramienia okien i drzwi oraz fryzy są tynkowane. Świątynia jest orientowana, wzniesiona w stylu barokowym, na planie prostokąta (bryła zwarta, prosta). To budowla jednonawowa, w jej sylwetce dominuje wieża czterokondygnacyjna, nakryta hełmem (1854) o barokowym, baniastym kształcie. Na ścianach korpusu od wschodu i południa zachowały się aż trzy zegary słoneczne. Wnętrze świątyni ma typowe w architekturze baroku rozwiązanie ścienno – filarowe. Filary przyścienne wciągnięte są do środka budowli – to zabieg konieczny dla udźwignięcia sklepień. Filary tworzą wzdłuż bocznych ścian rząd głębokich wnęk, a zarazem jakby płytkich kaplic mieszczących boczne ołtarze i okna. W połowie wysokości owych wnęk przebiega empora. Ściany świątyni są marmuryzowane - pokryte stiukową okładziną. Wnętrze nakrywa sklepienie kolebkowe z lunetami na gurtach. W XIX wieku Głotowo zatraciło charakter miejsca pielgrzymkowego ku czci Najświętszego Sakramentu. Dopiero po wybudowaniu Kalwarii zaczęło znowu przyciągać czcicieli Męki Pańskiej.

Wyposażenie

Wystrój kościoła jest jednorodny i ma charakter późnobarokowy. Ołtarz główny pochodzi z 1726 roku. Jego autorem jest Jan Krüger z Królewca. Znajdują się na nim: rzeźby Mojżesza i Aarona, św. Józefa i św. Anny, a także obrazy: Ostatnia Wieczerza z 1672 roku (według Leonarda da Vinci), Wniebowzięcie oraz przedstawienia św. Andrzeja, św. Floriana, św. Antoniego i św. Jana Nepomucena. Na uwagę zasługuje tabernakulum, wykonane przez Wilhelma Biereichela oraz balustrada przed ołtarzem z 1800 roku. Dwa boczne ołtarze regencyjne poświęcone zostały w 1741 roku. Dawniej w lewym ołtarzu przechowywana była cudowna hostia. W świątyni znajduje się również regencyjna ambona z około 1730 roku. Jej autorem jest Wojciech Reibenschu z Lidzbarka. Późnobarokową chrzcielnicę, ogrodzoną efektowną kutą zagrodą, wykonał w 1730 roku Hermann Katenbringk z Dobrego Miasta. Z XVIII wieku pochodzą barokowe stalle i ławy oraz trzy rokokowe konfesjonały.

Witraże

Okna kościoła to secesyjne figuralne witraże , które w 1877 roku wykonał Christoph Rings z Koeln. Przedstawiają one postaci Mojżesza, Jana Chrzciciela oraz sceny biblijne: „Eliasz i Anioł”, „Józef Namiestnikiem Egiptu”, „Narodzenie Jezusa”, „Ofiara Abrahama”.

Witraże te należą do najpiękniejszych na Warmii. Wykonane są ze szkła barwionego, żelaza i ołowiu o wymiarach 320 x 160 cm w formie wysokiego prostokąta, górą zamkniętego łukiem odcinkowym. Na tle architektonicznym (w każdym z okien portal o zróżnicowanych formach i detalu architektonicznym) znajduje się przedstawienie figuralne. U dołu umieszczono tablicę z ornamentem zwijanym po bokach, na niej zaś cytaty z biblii.

W kościele znajdują się również cztery witraże przedstawiające ewangelistów : Św. Marka, Św. Łukasza, Św. Mateusza i Św. Jana. Wykonane są ze szkła barwionego, żelaza i ołowiu o wymiarach 110 x 95 cm w formie niskiego prostokąta, górą zamkniętego łukiem odcinkowym, podzielonego żelaznymi sztabami na kwatery.

Wzdłuż krawędzi znajduje się szeroka bordiura, a w polu postacie ewangelistów, ukazane w obramieniu złożonym z trój liścia i trójkąta równobocznego. Obok ewangelistów znajdują się zwierzęta są to symboliczne przedstawienia tych czterech ewangelistów.

Kalwaria Warmińska

Obok głotowskiej świątyni, w malowniczym wąwozie znajduje się wspaniała Kalwaria Warmińska, zbudowana w latach 1878-1894. Prace rozpoczął ks. Ferdynand Engelbrecht przy wsparciu Jana Merterna, dziedzica z Glotowa, który wcześniej odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Stamtąd przywiózł pomysł wybudowania w swojej wsi Kalwarii wzorowanej na jerozolimskiej. Co do długości i ukształtowania terenu, Kalwaria Warmińska wiernie naśladuje jerozolimską Drogę Krzyżową. Jak podają kroniki ludność katolicka diecezji warmińskiej tłumnie zgłaszała się do pracy, składając przy tym hojne ofiary pieniężne.

Wąwóz pod Kalwarię wykonano ręcznie wykorzystując przy tym niewielki jar ze strumykiem. Wiernie odtworzono długość i nachylenie Drogi Krzyżowej z Jerozolimy.W ciągu 16 lat budowy w pracach uczestniczyło około 70 tysięcy ludzi.

Architektura i wnętrze kapliczek

Małe kamyczki, które Jana Merterna,znalazł na Drodze Krzyżowej w Jerozolimie zabrał ze sobą jako relikwie.zamierzając umieścić je w mających powstać kaplicach - stacjach. Umieszczono je w każdej stacji Kalwarii,w drewnianych krzyżach przykrytych kloszami. Do dziś zachowały się one już tylko w niektórych kaplicach.

W murowanych z kamienia i cegły neoromańskich i neogotyckich kaplicach znajdują się artystycznie wykonane rzeźby, ukazujące naturalistycznie mękę Chrystusa. Oprócz 14 stacji Drogi Krzyżowej utworzono także grotę Matki Bożej z Lourdes ze źródłem oraz kaplicę modlitwy Pana Jezusa w Ogrójcu.

W piątek 18 maja 1894 roku ówczesny biskup warmiński Andrzej Thiel dokonał poświęcenia Kalwarii. Po wybudowaniu Drogi Krzyżowej Głotowo stało się centrum czcicieli Męki Pańskiej.

Kalwaria Warmińska w Głotowie zwana też Warmińską Jerozolimą liczy już sobie ponad sto lat i należy do najpiękniejszych w Polsce.

Multimedia

Zobacz też

Bibliografia

  1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 52-57.
  2. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 150-153.
  3. J.Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
  4. Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej / pod red. Janiny Bosko, Jacka Macieja Wojtkowskiego. – Olsztyn : Agencja Wydawnicza „Remix”, 2009. – S. 47-58

Linki

Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Sanktuarium_Najświętszego_Sakramentu_i_Męki_Pańskiej_w_Głotowie&oldid=82351”