Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. A. Romulewicz. 2010 rok.
Fot. A. Romulewicz. 2010 rok.
Okno na wieży kościoła. Fot. A. Romulewicz. 2010 rok.
Fot. Mieczysław Kalski
Portal główny i nisze w fasadzie z rzeźbami śś. Piotra i Pawła. Przed wejściem autor zdjęcia. Fot. Anton Ulbrich. 1904/1909 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 57731.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIX wieku na terenie Pieniężna.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na miejscu poprzedniej świątyni, w obrębie średniowiecznej zabudowy miasta. Obecnie znajduje się przy ulicy ul. Rynek 8.

Historia

Pierwsze informacje na temat proboszcza z Pieniężna pochodzą z dokumentu z 1304 roku. Pierwsza murowana świątynia powstała tam prawdopodobnie wkrótce po lokacji miasta w 1312 roku. W połowie XIV wieku wybudowano kościół gotycki, a w kolejnych latach stopniowo go powiększono. W drugiej połowie tego stulecia dostawiono od południa wysoką wieżę i wzniesiono szczyty. W czasie reformacji, kościół był przez pewien czas w rękach protestantów. W dniu 15 sierpnia 1554 roku, biskup Stanisław Hozjusz dokonał ponownego jego poświęcenia. W 1667 roku, z fundacji burmistrza Jana Schauna, dobudowano kaplicę różańcową. Kościół został częściowo rozebrany w 1894 roku, a na jego miejscu wzniesiono w latach 1895-1897 obecną budowlę w stylu pseudogotyckim. Autorem projektu był prawdopodobnie Hilger Hertl z Münster. Z dawnej budowli zachowała się wieża, nadbudowana o wysoką kondygnację dzwonów i zwieńczenie. Nowy obiekt konsekrował w 1897 roku biskup Andrzej Thiel.

Opis

Jest to świątynia orientowana, halowa, pięcionawowa, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium oraz wysoką, 60 m wieżą, obudowaną po bokach kaplicami. W dolnej części wieża pozostała gotycka. Jej ściany zostały ozdobione strzelistymi ostrołukowymi blendami, z których środkowe ujęte są profilowaniem. Górną, nadbudowaną kondygnację zwieńczono szczytami. Wnętrze przykryto sklepieniami gwiaździstymi, wspartymi na ośmiu wąskich, wielobocznych filarach. Obok kościoła znajduje się gotycki budynek wikarówki, przebudowany na przełomie XVII i XIX wieku.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie wnętrza jest neogotyckie i pochodzi z końca XIX wieku (ołtarz główny, cztery ołtarze boczne, ambona, chór muzyczny, prospekt organowy). Są tam jednak i pozostałości dawnego wyposażenia, w tym m.in.:

  • chrzcielnica i dwie kropielnice granitowe pochodzące prawdopodobnie ze średniowiecza,
  • figury św. Piotra i św. Pawła z dawnego ołtarza głównego z 1688 roku (dzieło Izaak Riga, działającego u schyłku XVII wieku,
  • obraz św. Wojciecha z fundatorem, proboszczem Abrahamem Beyerem z około 1695 roku,
  • obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej z drugiej połowy XVII wieku,
  • srebrny krzyż ołtarzowy z lat 1581-1623,
  • epitafium burmistrza Andrzeja Dromlera i jego żony z 1742 roku.

Wiele przedmiotów, mających wartość zabytkową i artystyczną, znajduje się także w kościelnym skarbcu. Są tam m.in.:

Ciekawostki

  • Niegdyś na wieży kościelnej znajdowały się dwa duże dzwony spiżowe, odlane Gdańsku w 1614 i 1636 roku. W 1942 roku zostały one zdemontowane i miały być przeznaczone na cele wojenne. Uniknęły jednakże tego losu i po wielu latach zostały znalezione na terenie Niemiec.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 126-129.
  2. Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 169-171.
  3. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 244-245.
  4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 41.
  5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 138.

Linki

  • Pieniężno: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mojemazury.pl []dostęp 12.11.2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Apostołów_Piotra_i_Pawła_w_Pieniężnie&oldid=69309”