Monstrancja z kościoła pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj

XVII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie.

Historia

Monstrancja retabulowa wykonana została przez złotnika z Dobrego Miasta, Jakuba Lettau'a w 1643 roku. Ufundował ją proboszcz parafii w Pieniężnie – Caspar Medlak. Z opisu proboszcza Alberta Wernera wynika, że monstrancja, którą mistrz Lettau wykonał specjalnie dla Pieniężna, miała pierwotnie innych kształt. W 1757 r. cylindryczne i kloszowe naczynie na hostię zamieniono na owalne, promieniste. Monstrancja przechodziła liczne naprawy i restauracje, w wyniku których prawdopodobnie zmieniano figury świętych.

Opis

Monstrancja została wykonana ze złoconego, kutego srebra, z wykorzystaniem technik: odlewania, repusowania, grawerowania, cięcia. Do jej dekoracji wykorzystano korale. Wymiary obiektu to: wysokość - 103 cm, stopa 31,5 x 36 cm, szerokość części górnej - 38,5 cm. Obiekt waży 5700 gramów. Na kryzie stopy znajdują się znaki złotnicze: bite dwukrotnie inicjały mistrza Jacoba Lettau'a – IŁ oraz pruska cecha podatkowa z lat 1809-1812 - orzeł. Pod kryzą stopy widnieje inskrypcja: Pod stopą napis: Sacratae Surmnus Melsaci Presbiter Casparus Medlac. Dulcis Origo Mea. Gloria Summa Deo sit, Almae gloria Matri, Surmnaąue sit coelestibus Gloria. Jacobi Lettau Gutstadi Marte Triumfo. Anno 1643.

Charakterystyka

Monstrancja ma formę typową dla dojrzałego gotyku. Dekorowana jest jednak w stylu renesansowym i manierystycznym. Podstawę monstrancji stanowi sześciodzielna stopa, udekorowana medalionami czterech Ewangelistów oraz św. Jakuba Starszego i św. Szymona. Jej kształt przypomina ostro zakończone płatki, tzw. ośli grzbiet. Trzon monstrancji jest sześcioboczny. Zdobią go maswerkowe okna i kolumienki. Na nim znajduje się kapliczkowy nodus, czyli sześcioboczny guz dekoracyjny, posiadający ogromną liczbę detali. Nastawa retabulowa składa się z pięciu kondygnacji (trzech głównych i w ich obrębie dwóch mniejszych), w których wykorzystano: kolumienki, ażurowe wieże, skręcone spiralnie elementy, manierystyczne tzw. uszaki, kartusze z barwnymi kamieniami. Dekoracje te składają się na rodzaj prześwitujących konstrukcji z niby balkonami, na których umieszczono figurki: Madonny z Dzieciątkiem, św. Mikołaja jako drugiego patrona miasta, Szymona, Jana, Macieja i Jakuba, Piotra i Pawła, a w zwieńczeniu, św. Wojciecha. Na pierwszej kondygnacji nadstawy, pośrodku znajduje się owalne reservaculum w promienistej glorii.

Ciekawostki

Ponieważ monstrancja należy do obiektów wyjątkowo ciężkich, a elementy w obrębie nodusa dawniej kaleczyły dłonie, w XVIII wieku, na podstawie „zarządzenia naprawczego”, kanonika Andrzeja Mikołaja Marquardta, wydano polecenie przetopienia jej. Polecenia tego nigdy nie wykonano.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 130-132.
  2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 85-86.
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Monstrancja_z_kościoła_pw._św._Apostołów_Piotra_i_Pawła_w_Pieniężnie&oldid=75928”