Wydawnictwo Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie

Wydawnictwo utworzone przy Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, funkcjonujące od 1963 r.

Historia

Działalność wydawnictwa Ośrodka Badań Naukowych zainaugurowano dnia 26 marca 1963 r. Zgodnie ze swym statutem prowadzi on badania nad przeszłością i współczesnością ziem Polski północno-wschodniej. Tylko do 1968 r. wydawnictwo opublikowało 48 pozycji. W 1984 r., dzięki specjalnej dotacji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie na zakup maszyn drukarskich, uruchomiono samodzielną poligrafię. Drukarnią kierował Mirosław Kapśnia, a działem wydawniczym przez wiele lat Bohdan Łukaszewicz.

Działalność

Dzięki funkcjonowaniu wydawnictwa wielu pracowników Ośrodka Badań Naukowych i pracowników naukowych olsztyńskich uczelni miało możliwość publikowania swoich prac. W efekcie ukazało się wiele ważnych i potrzebnych opracowań ujmujących przeszłość Warmii i Mazur i związki tych ziem z Rzeczypospolitą, prezentujących tożsamość kulturową mieszkańców, dokonania Niemców, Polaków i Litwinów, ich obyczaje, religię, sposób życia, wreszcie przemiany społeczno-gospodarcze po 1945 r. Wydawnictwo pełni ważną rolę środowiskową – dzięki jego działalności wiele osób z Olsztyna i regionu mogło uzyskać stopnie naukowe i tytuły profesorskie.

Publikacje

Serie

Pozycje książkowe wydawane w Ośrodku ukazują się m.in. w ramach serii wydawniczych: Rozprawy i Materiały, Biblioteka Olsztyńska, Monografie Miast i Gmin Warmii i Mazur. Najbogatszą jest seria Rozprawy i Materiały. W jej ramach ukazywały się podserie: Problemy Społeczno-Ekonomiczne Polski Północnej, Olsztyńskie Studia Demograficzne, Olsztyńskie Studia Ekonomiczne, Olsztyńskie Studia Socjologiczno-Etnograficzne, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze, a w późniejszym okresie Studia Olsztyńskie oraz Studia Grunwaldzkie.

Tematyka

W kolejnych dziesięcioleciach można wyróżnić konkretne zakresy tematyczne, którym poświęcano publikacje. W latach sześćdziesiątych były to opracowania związane z działalnością wydawniczą ośrodka braniewskiego, prasą polską w dawnych Prusach Wschodnich, genezą ruchu polskiego na południowej Warmii, reformami agrarnymi na Warmii oraz obyczajami i wierzeniami na Mazurach i Warmii. W latach siedemdziesiątych ukazały się opracowania związane z działalnością Mikołaja Kopernika (500-lecie urodzin astronoma), uprawą roli w XIX i XX w., polskiego trwania na południu Prus Wschodnich, usytuowania Prus Książęcych w polityce Rzeczypospolitej, zagranicznych robotników przymusowych zatrudnionych w czasie ostatniej wojny w Prusach Wschodnich, związków Warmii z monarchią polską w XV w. W latach osiemdziesiątych ukazały się publikacje dotyczące społecznego ruchu kulturalno-oświatowego, dziejów wewnętrznych Prus Królewskich, prasy informacyjno-politycznej regionu, świadomości narodowej i polskiej pieśni patriotycznej na południowej Warmii w XIX w., przeprowadzono też analizę obecności twórczości Jana Kochanowskiego na Mazurach, zajęto się miejscem Prus Wschodnich w działaniach narodowowyzwoleńczych, wydano też monografię „Gazety Olsztyńskiej” oraz bogaty wybór dokumentów z plebiscytów 1920 r. Po roku 90-tym pojawiły się opracowania z zakresu znaczenia prawa chełmińskiego w stosunkach ustrojowych Warmii, wkładu nauczycieli polskich w trwanie Warmiaków przy mowie i wierze, wojen polsko-krzyżackich na początku XVI w., problematyki państwa pruskiego, związku z Prusami Książęcymi i Polską, dziejów diecezji warmińskiej, funkcjonowania sejmiku warmińskiego, zainteresowań politycznych Polaków Prusami Wschodnimi, prezentacji niemieckiego ruchu katolickiego na Warmii, spraw świadomości językowo-narodowej Mazurów w XIX w. osadnictwa w rejonie Wielkich Jezior. W serii Biblioteka Olsztyńska wydawane były w większości książki o charakterze popularnonaukowym, m.in. Pisarze olsztyńscy w opracowaniu Tamary Wajsbrot i Haliny Kamińskiej (1966), szkice Wojciecha Kętrzyńskiego O Mazurach w opracowaniu Janusza Jasińskiego (1968), Wiersze nieznane Wojciecha Kętrzyńskiego w przekładzie Edwarda Martuszewskiego (1973), Władysława Ogrodzińskiego Silę słuszności mamy. Rzecz o Domu Polskim w Olsztynie (1980), ale też Tadeusza Orackiego Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII w. (1988). W Bibliotece Olsztyńskiej znalazły się też książki wspomnieniowe m.in. Hipolita M. Glazura, Józefa Plebana, Janusza Jasińskiego, Hieronima Skurpskiego, a także prezentujące sylwetki znanych mieszkańców regionu m.in. Michała Kajkę, Ernsta Wiecherta, Johanna Gottfrieda Herdera, Marię Zientarę-Malewską. Dwukrotnie, w roku 1986 i 1988, wydrukowano edycję Polskich pieśni patriotycznych w opracowaniu Janusza Jasińskiego i Tadeusza Matulewicza.

Monografie

Ośrodek Badań Naukowych wydał ponadto 27 książek poza seriami. Wśród nich wymienić można m.in.: Drukarze Olsztyna. Wspomnienia, w wyborze i opracowaniu Bohdana Łukaszewicza (1985), Bożeny Domagały Problematyka narodowa w publicystyce mniejszości niemieckiej na Warmii i Mazurach (1998), Marii Teodorowicz Odyseja kresowa (2001), Zenony Rondomańskiej Polska pieśń religijna na Warmii w latach 1795-1939 (2002), Jana Chłosty, Słownik Warmii (2002), pracę pod redakcją Andrzeja Farugi, Stanisława Achremczyka Cieszyniacy na Warmii i Mazurach (z kart historii) (2008) czy Olsztyński Czerwiec '89 (2009), pod red. Renaty Gieszczyńskiej, Piotra Kardeli i Pawła Warota. Poza tym w wydawnictwie ukazało się siedem tomów serii monografii dziejów społecznych i politycznych Warmii i Mazur, w tym: Jerzego Okulicza Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e. (1973); w dwóch tomach Województwo olsztyńskie. Monografia ekonomiczno-spoleczna 1945-1969, wydana w 1974 r. pod redakcją Jerzego Lisikiewicza, tom drugi, obejmujący lata 1970-1974, wydano w 1978 r. pod redakcją Jerzego Suchty z podtytułem: Monografia społeczno-ekonomiczna; Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków (1976) pod redakcją Józefa Burszty, dwa tomy Dziejów Warmii i Mazur, tom pierwszy - od pradziejów do 1870 r. pod redakcją Jerzego Sikorskiego (1981), tom drugi - od 1871 r. do 1975 r. pod redakcją Tadeusza Filipkowskiego (1983); Warmia i Mazury. Zarys dziejów (1985) pod redakcją Bohdana Łukaszewicza, Warmia i Mazury w Polsce Ludowej (1985) pod redakcją Edmunda Wojnowskiego.

Czasopisma

Oprócz publikacji książkowych w wydawnictwie publikowane były różne periodyki. Od 1969 r. OBN był (wraz ze Stacją Naukową Polskiego Towarzystwa Historycznego) współwydawcą periodyku naukowego „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. Z pomocą OBN ukazało się także osiem (IV-XI) tomów „Rocznika Olsztyńskiego”, wydawanego wówczas przez Muzeum Mazurskie. Od września 1994 r. wydawany jest biuletyn „Obwód Kaliningradzki. Przegląd faktów, wydarzeń, opinii”. Ogółem w latach 1963-2010 w Wydawnictwie OBN ukazało się ponad 450 książek, w tym 250 tytułów w serii Rozprawy i Materiały oraz prawie 70 w Bibliotece Olsztyńskiej. Rocznie wydawanych jest po kilkanaście tytułów o objętości około 350 arkuszy wydawniczych.

Bibliografia

1. Chłosta, Jan: Ruch wydawniczy w Olsztynie, w: Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka : praca zbiorowa / pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006.

Zobacz też

• Strona internetowa Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie http://www.obn.olsztyn.pl/