Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie

Źródło: swanna.barczewo.pl

Fot. Karl Müller. 1929 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55043.

Nawa główna w stronę ołtarzy.
Źródło: swanna.barczewo.pl

Fot. Karl Müller. 1929 rok. Wieża zachodnia. Widok od strony Pisy.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55042.

Widok w stronę chóru.
Źródło: swanna.barczewo.pl

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na terenie Barczewa pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół wzniesiono w południowo-wschodniej części śródmieścia. Obecnie znajduje się przy ulicy Nowowiejskiego.

Historia

Z zachowanych informacji wynika, że budowę kościoła ukończono w 1386 roku, a jego fundatorem był biskup Henryk III Sorbom. W początkowym okresie wzniesiono tylko główny korpus budynku, z częścią prezbiterialną skierowaną ku wschodowi. Pod koniec XV wieku dobudowano wieżę. Budowla wielokrotnie ulegała uszkodzeniu w wyniku pożarów, m.in. w 1414 roku, w latach 1454-1466 i w 1544 roku. W trakcie odbudowy, podjętej po tym ostatnim wydarzeniu, nad nawami założono kunsztowne sklepienia sieciowe, kryształowe i gwiaździste. W trakcie kolejnego pożaru z 1798 roku w dużym stopniu zniszczeniu uległo wnętrze świątyni (spłonęło 7 z 10 ołtarzy oraz konfesjonały), uszkodzona została także wieża. W trakcie odbudowy nadano jej dzisiejszy kształt (około 1800 roku). W kolejnych latach kościół odrestaurowano, w 1894 roku dobudowano neogotyckie prezbiterium. Kościół ucierpiał także w trakcie II wojny światowej. Prace remontowe prowadzone były etapami i zakończono i je w 1962 roku. W latach 1988-1989 przeprowadzono renowację jego wnętrza.

Opis

Jest to kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły. Od strony zachodniej przylega do niego wysoka wieża. Składa się ona z siedmiu kondygnacji, rozdzielonych tynkowanymi fryzami. Wieńczy ją barokowy hełm z latarnią i chorągiewką, na której widnieje data „1800”. Wieżę zdobią blendy o różnorodnym typie łuków. Znajdujący się w niej portal jest ostrołukowy, zdobiony profilowaniem na ościeżach. Ściany wieży i korpusu nawowego wzmocnione są szkarpami. Pod okapem dachu i pod ostrołukowymi oknami znajdują się gzymsy. Nad oknami umieszczono też tynkowany fryz. Na wschodniej ścianie szczytowej głównego korpusu jest dziesięć tynkowanych, ostrołukowych wnęk. Nad nimi usytuowano lunety. Zachodni szczyt budowli wieńczy późnobarokowa wieżyczka z chorągiewką, na której umieszczono datę „1798”. Halowe, pięcioprzęsłowe wnętrze świątyni podzielone jest na trzy nawy. Ich sklepienia dźwigają cztery pary ośmiobocznych filarów. Sklepienie zakrystii jest dwuprzęsłowe. Prowadzą do niej ostrołukowe drzwi. Portal w ścianie południowej kruchty także ma formę ostrołukową, profilowaną. Od zabudowy miejskiej budowla jest oddzielona murem z trzema bramami.

Wyposażenie

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XIX wieku i dominują w nim akcenty neogotyckie. Starsze są organy, z około 1700 roku, przeniesione z miejscowego kościoła bernardynów. Jest tutaj dziewięć ołtarzy, w tym najstarszy z zachowanych – ołtarz św. Szczepana, z 1800 roku. W ołtarzach i na ścianach świątyni znajdują się zabytkowe obrazy, m.in. wizerunek św. Antoniego i Ukamienowanie św. Szczepana z pierwszej połowy XVII wieku, wizerunek św. Anny Samotrzeciej (patronki kościoła) i Ukrzyżowanie Chrystusa z pierwszej połowy XVIII wieku czy obraz św. Rocha z XIX wieku. W ośmiu niszach ściany południowej ustawiono późnobarokowe figury: św. Dominika, św. Krzysztofa, św. Agaty oraz pięć rzeźb nieopatrzonych podpisem. Pod chórem, po prawej stronie, ustawiono baptysterium. Jest to drewniana konstrukcja z drugiej ćwierci XIX wieku, wykonana w stylu neobarokowym. Wiele przedmiotów, mających wartość zabytkową i artystyczną, znajduje się także w kościelnym skarbcu. Są tam m.in. gotycki kielich z 1488 roku, krucyfiks z około 1500 roku, wieżyczkowe, trójdzielne naczynie do olejów świętych z XV wieku, barokowy relikwiarz z herbem Szembeków z połowy XVIII wieku, pacyfikał z 1737 roku, wykonany przez złotnika Jerzego Mittaga z Dobrego Miasta.

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 92-93.
2. Laskowska, Urszula: Barczewo: z dziejów parafii św. Anny / Urszula Laskowska. - Olsztyn: AD REM, 1999. – S. 105-141.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn: Remix, 1992. – S. 107.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia: Wydawnictwo Region, 2012. – S. 51-52.

Zobacz też

• Kościoły Warmii - Gmina Barczewo, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.domwarminski.pl [dostęp 06.11.2013 r.]