Portret pastora Jana Popławskiego z kościoła ewangelickiego w Kraplewie

Źródło: Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XVIII wieku, Olsztyn 1978, il. 98.

XVIII-wieczny zabytek sztuki malarskiej z kościoła w Kraplewie koło Ostródy.

Historia

Portret epitafijny pastora datuje się na XVIII wiek. Namalowany został przez nieznanego z nazwiska artystę miejscowego pochodzenia, autora pochodzącego z tego samego kościoła portretu epitafijnego pastora Jakuba Radzkiego. Praca została przemalowana w 1899 roku. Obraz pochodzi z kościoła ewangelickiego w Kraplewie, w dniu dzisiejszym będącego świątynią Metodystów. Po II wojnie światowej obraz trafił do zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie (obecnie Muzeum Warmii i Mazur). Dziś stanowi jeden z eksponatów Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu w kolekcji portretów i epitafiów Prus Książęcych XVI-XVIII wieku.

Opis

Portret wykonano techniką olejną na desce. Praca ma wymiary 160 x 70 cm. Nad głową portretowanego i w jej otoczeniu widoczny jest napis epitafijny, w języku niemieckim, mówiący o datach życia i śmierci pastora „Johana Samuela Poplawskiego geboren zu Kraplau [...]”.

Charakterystyka

Wizerunek przedstawia Jana Samuela Popławskiego, duchownego ewangelickiego z Kraplewa, urodzonego tamże w 1700 roku, zmarłego w 1777 roku. Mężczyzna został ukazany w całej postaci, w czarnoszarej todze z białymi mankietami i befkami oraz w czarnym, długim płaszczu, który jednak nie zakrywa czarnych butów ze srebrnymi klamrami. Sięgające ramion włosy o barwie szarożółtej są najprawdopodobniej peruką. Pastor w prawej dłoni trzyma Biblię, lewa wysunięta na wysokości pasa nie jest widoczna w kadrze obrazu.
Obraz nosi cechy lokalnego malarstwa prymitywnego, które jednak swoją prostotą i bezpośrednim przekazem stanowią źródło wiedzy na temat obyczajowości i duchowości ewangelików z Mazur. Portret pastora Popławskiego jest przykładem ekspresji spotykanej w sztuce ludowej, zwracającej uwagę schematycznym rysunkiem oraz mocno przerysowanym sposobem przedstawiania cech indywidualnych modela. Mężczyzna z obrazu ma zdeformowaną pociągłą twarz, pozbawioną walorów artystycznych, stanowiącą niejako maskę. Wyraźnie jednak podkreślone zostały indywidualne cechy jego wyglądu: długi i wydatny nos, wąskie usta, broda z przedziałkiem oraz niewielkie oczy w otoczeniu szerokich brwi.

Bibliografia

1. Celińska Elżbieta, Wróblewska Kamila: Nad ikonografią polskich pastorów ewangelickich z terenu Mazur / E. Celińska, K. Wróblewska // „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. - 1969, nr 4, s. 493.
2. Wróblewska, Kamila: Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XVIII wieku / Kamila Wróblewska. - Olsztyn : Pojezierze, 1978. - S. 19, 48, il. 98.