Dziedzictwo ziem pruskich. Dzieje i kultura Warmii i Mazur
"Dziedzictwo ziem pruskich. Dzieje i kultura Warmii i Mazur" - podręcznik dla młodzieży, rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne, wydany w marcu 2012 r. przez Pracownię Wydawniczą „ElSet” z Olsztyna.
Spis treści
Geneza
Dążeniem twórców podręcznika było stworzenie publikacji wolnej od stereotypów, traktującej region Warmii i Mazur jako spadkobiercę dziedzictwa kultury ziem pruskich, a jednocześnie członka Euroregionu Bałtyk. Przyświecało im także przekonanie, że utrwalanie spójności społecznej, zacieranie odrębności z poszanowaniem pamięci o swym pochodzeniu, winno być naczelnym celem edukacji młodych pokoleń, kształtowania postaw patriotyzmu lokalnego i otwartości na integrację europejską.
W treści poświęcono uwagę wzajemnym relacjom Polaków, Niemców, Litwinów i Żydów, które zmieniały się wraz z kolejnymi przekształceniami państwa pruskiego, a także budującej się powojennej społeczności autochtonicznych mieszkańców dawnych Prus Wschodnich, repatriantów z Kresów Wschodnich, Ukraińców i osadników z Polski. Omówieniu poddano również kwestie powojennych dziejów tej części dawnych Prus Wschodnich, która należy obecnie do Obwodu Kaliningradzkiego i Okręgu Kłajpedy (Litwa).
Praca nad podręcznikiem i jego twórcy
Prace nad książką trwały kilka lat, zaangażowali się w nie specjaliści z poszczególnych epok, pracujący w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko- -Mazurskiego i praktycy nauczający w szkołach olsztyńskich. Redaktorem naukowym całości podręcznika jest Izabela Lewandowska – autorka koncepcji, redakcji i opracowania dydaktycznego. Autorzy poszczególnych rozdziałów to : Mirosław Janusz Hoffmann, Iwona Gancewska, Jan Gancewski, Janusz Hochleitner, Joanna Ulatowska-Letko, Paweł Letko, Iwona Jóźwiak i Andrzej Piskozub.
Opis
Podręcznik ma bogatą szatę graficzną, zawiera ponad 1000 ilustracji, w tym kilkadziesiąt map i schematów, teksty źródłowe, wyjaśnienia trudnych pojęć i ciekawostki. Składa się z sześciu rozdziałów – każdy z nich z rozpoczyna się pytaniami, pomagającymi przypomnieć i usystematyzować wiadomości, a kończy zestawem ćwiczeń i proponowaną literaturą- łącznie 500 pozycji.
„Ważnym elementem podręcznika jest oś czasu, na której umieszczono ważne, nieraz epokowe, wydarzenia w historii regionu, Polski, Europy i świata od czasów najdawniejszych po współczesne. Innym razem są to ciekawostki z dziejów techniki i kultury, które pokazują, że oprócz wojen i polityki życie toczy się także na innych płaszczyznach. Dzięki taśmie chronologicznej uczniom będzie łatwiej umiejscowić poruszane w podręczniku problemy w czasie i przestrzeni historycznej. Na górze osi czasu umieszczono istotne wydarzenia w historii naszego regionu, na dole zaś – w historii Polski, Europy i świata. Oś będzie się zmieniała w zależności od omawianego tematu. Im bliżej współczesności, tym podziałka na niej będzie bardziej szczegółowa. Podczas każdej lekcji warto ją uważnie prześledzić, wskazać na niej omawiany okres i zapoznać się z innymi ważnymi wydarzeniami z tego samego okresu…”.[1].
Ostatni rozdział, odbiegający od chronologiczno-problemowego układu, stanowi esej, który omawia procesy integracyjne w Europie Środkowo-Wschodniej i rosnącą rolę regionów w strukturach Unii Europejskiej, z ujęciem historycznych Prus. Po meandrach wiedzy poprowadzi uczniów kautek. W wierzeniach dawnych Prusów, a później w wierzeniach ludowych Warmiaków i Mazurów kautki były to małe dobre duszki, elfy, skrzaty żyjące pod krzakami przy zagrodzie domowej, służące pomocą w codziennych pracach w gospodarstwie.
Rozdziały i ich autorzy
- Rozdział I. Pradzieje ziem pruskich – Mirosław Janusz Hoffmann
- Rozdział II. Średniowiecze na ziemiach pruskich (wieki X–XV) – Iwona Gancewska, Jan Gancewski
- Rozdział III.Prusy w epoce nowożytnej (1525–1772) – Janusz Hochleitner
- Rozdział IV. Prusy Wschodnie w XIX wieku (1772–1914) – Joanna Ulatowska-Letko
- Rozdział V. Prusy Wschodnie w czasie wojen i między wojnami – Paweł Letko
- Rozdział VI. Dawne Prusy Wschodnie po II wojnie światowej – Iwona Jóźwiak
- Aneks. Warmia i Mazury na tle geografii historycznej Europy Środkowo-Wschodniej
(esej historyczny) – Andrzej Piskozub
Recenzje i oceny
Koncepcję i planowany kształt edytorski zaprezentowano po raz pierwszy w 2007 r. na międzynarodowej Konferencji w Brunszwiku w Niemczech, odbywającej się pod hasłem „Między Nogatem a Niemnem. Czego dowiadują się uczniowie w Niemczech, Rosji, Polsce i na Litwie o wspólnym dziedzictwie historycznym czterech obszarów narodowych?” Publikacja zebrała pozytywne recenzje profesorów dydaktyków historii i metodyków. Poddano ją również ocenie nauczycieli. W roku 2008 w Olsztynie, Ostródzie i Elblągu odbyły się „Warsztaty z zakresu edukacji regionalnej” z udziałem autorów, redaktorów i wydawców publikacji. Zebrane wówczas uwagi były cenną pomocą w dalszych pracach nad tworzeniem podręcznika. Uporządkowane chronologicznie kompendium wiedzy począwszy od pradziejów ziem pruskich, a skończywszy na czasach współczesnych – jest idealną bazą do realizacji wątku regionalnego w szkole. Stanowi pomoc dydaktyczną i lekturę uzupełniającą w zakresie nauczania historii, kultury i edukacji regionalnej, poświęconej dziejom i kulturze ziem pruskich. Podręcznik adresowany jest głównie do uczniów klas gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, nauczycieli ale może być także cennym źródłem wiedzy dla wszystkich osób interesujących się historią i kulturą naszego regionu.
