Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie Fromborka (niem. Frauenburg), w północno-wschodnim narożniku starego miasta (obecnie ulica Mickiewicza).

Historia

Parafia we Fromborku została erygowana wraz z powstaniem osady, przed 1278 rokiem. O miejscowym plebanie wspominają dokumenty z 1304 roku, natomiast o kościele – z 1405 roku. Obecny budynek kościoła wzniesiono pod koniec XIV wieku. W kolejnych wiekach był on kilkakrotnie poważnie uszkodzony, a następnie odbudowywany, co nie zatarło jednak jego pierwotnego charakteru. Pożary pustoszyły jego wnętrze m.in. w 1414 roku, 1440 roku i 1454 roku. W roku 1461 został częściowo zniszczony w trakcie oblężenia miasta (runęła wówczas cała zachodnia ściana wraz z rzędem filarów). Odbudowę przeprowadzono w latach 1461-1507. Kościół ponownie został uszkodzony w 1520 roku i zniszczony 1574 roku. Po odbudowie, jego ponownej konsekracji dokonał biskup Marcin Kromer 5 sierpnia 1582 roku. Prace rekonstrukcyjne realizowano też w latach 1691-1694 (po pożarze z około 1680 roku). Jeszcze raz odtworzono wówczas górną partię ściany zachodniej, szczyty i dachy, a także przykryto całe wnętrze sklepieniami (wcześniej był strop płaski) i dobudowano kruchtę zachodnią. W 1703 roku odbudowano dzwonnicę (prawdopodobnie z XVI wieku, zniszczoną przed 1691 rokiem). Świątynia była remontowana także w latach 1860 i 1935-1937. Po raz kolejny zniszczono ją w 1945 roku, podczas działań prowadzonych u schyłku drugiej wojny światowej – dach i cały barokowy wystrój wnętrza zostały wówczas doszczętnie spalone, ocalały tylko mury obwodowe. Budowlę zabezpieczono i odgruzowano dopiero w roku 1960, a jej odbudowę przeprowadzono w latach 1972-1973. Wnętrza zaadoptowano na kotłownię miejską, która funkcjonowała w tym miejscu do 2002 roku.

Opis

Jest to kościół gotycki, nieorientowany, murowany z cegły. Wzniesiono go na planie prostokąta, jako trójnawową halę bez wyodrębnionego prezbiterium. Po stronie zachodniej znajduje się kruchta, a po wschodniej – prostokątna zakrystia, a nad nią empora otwarta do nawy bocznej ostrołukową arkadą. Elewacje korpusu wsparte zostały szkarpami, podzielone ostrołukowymi otworami okiennymi i ozdobione smukłymi ostrołukowymi blendami. Taki sam kształt mają portale o uskokowych, profilowanych ościeżach (w fasadzie północnej i wewnętrzny prowadzący do zakrystii). Trójkątne szczyty budowli (północny i południowy) podzielone zostały pięcioma blendami ostrołukowymi. Nad zakrystią zachowano półszczyty schodkowo-sterczynowe, ozdobione blendami o takim samym kształcie. Korpus nawowy przykryto dachem dwuspadowym z dachówki (do 2002 roku znajdował się w nim duży komin, wyprowadzony w miejscu barokowej sygnaturki z 1691 roku), zakrystię i kruchtę – dachami pulpitowymi. Wnętrze kościoła podzielone zostało ośmiobocznymi filarami (po stronie wschodniej – pierwotne, po zachodniej – z początku XVI wieku). W zakrystii zachowały się ślady sklepienia krzyżowo-żebrowego z pierwszej połowy XIV wieku, w emporze stropu z 1691 roku, a w zachodniej kruchcie całe sklepienie krzyżowe z 1691 roku. Kościół usytuowany został pośrodku dawnego cmentarza i otoczony częściowo murkiem z XVIII wieku. Obok kościoła, w południowo-zachodnim narożniku cmentarza, znajduje się wolnostojąca, kwadratowa wieża dzwonnicza. W części parterowej, w której umieszczono duży, półkoliście zamknięty otwór drzwiowy, jest ona murowana z cegły. W górnej kondygnacji jest drewniana, o konstrukcji słupowej i oszalowana deskami. W tej części znajdują się prostokątne okna, a także otwory dzwonowe zamykane okiennicami. Całość przykryto dachem czterospadowym z dachówki. Po południowej stronie kościoła znajduje się kamienny pomnik św. Jana Nepomucena z około 1750 roku, wykonany przez Krzysztofa Perwangera. Umieszczono go na wysokim cokole i wbudowano w mur cmentarny.

Ciekawostki

Hasła powiązane


Bibliografia

  1. Czubiel, Lucjan: Zabytki Fromborka // „Komentarze Fromborskie”. – Z. 2 (1968), s. 25-27.
  2. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 33.
  3. Województwo elbląskie / oprac. aut. Marian Arszyński i Marian Kutzner; red. nacz. Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff-Łozińska. – Warszawa : Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980. – S. 109-111.
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Mikołaja_we_Fromborku&oldid=74169”