Relikwiarz biskupa Watzenrode z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku

Źródło: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego, Olsztyn 2006, s. 99.

Fot. Sager. 1942 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55822.

Rewers.
Źródło: K. Szczepkowska-Naliwajek, Złotnictwo gotyckie..., Wrocław, 1987, il. 241.

XVI-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku.

Historia

Dzieło powstało na terenie Prus Królewskich, być może na Warmii w 1511 roku. Zdaniem niektórych badaczy należy wiązać jego pochodzenie z warsztatami gdańskimi. Według innych został on przywieziony z Królewca. Relikwiarz jest darem Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego w latach 1489-1512. Pierwsze informacje o relikwiarzu pochodzą z inwentarza katedry fromborskiej z lat 1678-1679. Do 1945 roku zabytek znajdował się w Skarbcu Fromborskim. Następnie został wywieziony w kraju przez wojska radzieckie. Odzyskano go w 1953 roku w ramach rewindykacji. Przekazany został wówczas Polskiej Akademii Nauk, a w 1956 roku włączony do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1965 roku, podczas wystawy w Lidzbarku Warmińskim, został skradziony. Odzyskano go, jednak jako częściowo uszkodzony. W kwietniu 1981 roku decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki powrócił do katedry fromborskiej.

Opis

Relikwiarz wykonany został z kutego złoconego srebra, przy zastosowaniu technik złotniczych: kucia, odlewania, cyzelowania, cięcia i grawerowania. Wysadzany jest kamieniami szlachetnymi i perłami. Jego wymiary to: wysokość - 39,4 cm, stopa 20,5 x 15,5 cm. Obiekt waży 1370 gram. Na stopie znajduje się znak orła wskazujący na pruską cechę podatkową 1809-1812. Wewnątrz relikwiarza zachował się słabo czytelny napis fundacyjny: Opvs Domi Lvce Episcopi Wa[r]mie[n]sis MCCCCCXI oraz całkowicie nieczytelna dwuwierszowa, minuskułowa inskrypcja.

Charakterystyka

Podstawą relikwiarza jest sześciolistna stopa z sześcioma łukami tzw. oślim grzbietem. Wysoki cokół zdobią motywy roślinne i kwiatowe. Poszczególne pola na stopie wypełnia bogata dekoracja z pędów, liści i kwiatów wysadzanych kamieniami i perłami w rozetkach. Powyżej stopy, na krótkim, rozszerzającym się trzonie widnieje kapliczkowy nodus. Misterne wykonanie sześciobocznej, ażurowej konstrukcji, podkreślają cienkie przypory, a na nich miniaturowe głowy gargulców oraz koronkowe maswerki. Kapliczkę nakrywa hełmowy daszek z grawerowaną dachówką. Górną część relikwiarza stanowi ośmiolistna tarcza, z czterema mniejszymi i większymi płatkami. Od przodu, po środku znajduje się okrągły pojemnik z relikwią Krzyża Świętego, obramowany pasem ażurowej dekoracji roślinnej z cennymi kamieniami i perłami. Tylna część relikwiarza jest gładka. Zdobi ją jedynie wygrawerowana centralnie postać Chrystusa na Krzyżu. Powyżej widnieje banderola z napisem INRI, po bokach zaś duże tarcze herbowe: z lewej, odwrócony herb Warmii, z prawej - fundatora. Na większych płatkach ośmioliścia widnieją symbole ewangelistów.

Bibliografia

1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 98-99.
2. Szczepkowska-Naliwajek, Kinga: Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii / Kinga Szczepkowska-Naliwajek. - Wrocław : Ossolineum, 1987. - S. 195-196, kat. 47, il. 241, 244, 245.
3. Wróblewska, Kamila: Późnogotycka sztuka na Warmii po pokoju toruńskim 1466 r. (z badań nad sztuką Warmii czasów Mikołaja Kopernika) / Kamila Wróblewska // „Rocznik Olsztyński”. - T. X (1972), s. 23, il. 6.