Tadeusz Kufel

Źródło: Archiwum rodzinne

(1942– ) – archeolog, ochrona zabytków i muzealnictwo,
1987–2007 – dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego – Parku Etnograficznego w Olsztynku

Biografia

Urodził się 11 stycznia 1942 roku w Lubomirce, powiat Opole Lubelskie. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Zagłobie, w 1956 roku rozpoczął naukę w 5 letnim Technikum Budowlanym w Lublinie; roczny staż budowlany odbył (1961–62) w przedsiębiorstwie Instalacje Przemysłowe w Lublinie. Następnie studiował archeologię na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; zakończenie nastąpiło egzaminem magisterskim w 1967 r. Od początku stycznia 1968 roku pracował w Urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie; w tym w latach 1973–83 na stanowisku Kierownika Biura Badań i Dokumentacji Zabytków (BBiDZ). 21 marca 1970 r. zawarł związek małżeński z Anną Witczak, absolwentką Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Z dniem 1 listopada 1987 r. został mianowany na Dyrektora Muzeum Budownictwa Ludowego – Parku Etnograficznego w Olsztynku (MBL-PE); pracował tam aż do przejścia na emeryturę w 2007 roku.

Działalność

W ramach zadań Urzędu Konserwatorskiego oraz BBiDZ pracował na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego regionu warmińsko-mazurskiego; współpracował ze społecznymi opiekunami zabytków, przewodnikami turystycznymi i środowiskiem muzealnym w regionie. Wraz z Barbarą Janiszewską przeprowadził weryfikację stanu zachowania zabytków architektury w województwie olsztyńskim, dokonując przy tym wielu uzupełnień. Dało to podstawę Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków (L. Czubielowi) do ogłoszenia „Wykazu zabytków nieruchomych województwa olsztyńskiego” – Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z 10 grudnia 1977 r. nr 10, pozycja 50. Doświadczenia dwudziestoletniej pracy w służbie ochrony zabytków, dobrą znajomość terenu (odwiedził m.in. znaczną większość wiosek w regionie) i poznanie zagrożeń dla reliktów dziedzictwa kulturowego, starał się wykorzystywać, pracując w MBL-PE w Olsztynku. Mimo zupełnego braku środków finansowych na cele inwestycyjno-rozwojowe rozwinął możliwości wykonawcze, skromnej dotychczas, Pracowni Remontowo-Konserwatorskiej. Pomocna w tym zakresie była dobra współpraca z Wojewódzkim i Powiatowym Urzędem Pracy. To pracownicy skansenu (głównie z Olsztynka i najbliższej okolicy) w systemie „gospodarczym” podjęli trud wszelkich prac rozwojowych w latach 1987–2007. Dotyczyło to zarówno przenoszenia obiektów jak i robót odtworzeniowych. Realizowano równocześnie niezbędne remonty kapitalne i prace remontowo-konserwatorskie w znaczącym zakresie. Nastąpiła tym samym istotna poprawa warunków lokalowych na cele ekspozycyjne, gospodarcze, poprawy warunków pracy, obsługi ruchu turystycznego oraz przechowywania zbiorów muzealnych. MBL-PE w Olsztynku utrzymywał wśród polskich skansenów pierwsze miejsce pod względem frekwencji zwiedzających. Dodać należy, że olsztyński skansen upowszechniał nie tylko dziedzictwo kulturowe regionu, ale także kultur pozaeuropejskich, w tym: Indonezji, Afryki, Mongolii, Oceanii, Chin, Afganistanu i Kazachstanu, co miało miejsce w Salonie Wystawowym na terenie zespołu staromiejskiego Olsztynka. Współorganizator cyklu sesji popularnonaukowych pod wspólnym tytułem: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich.

Publikacje

• Komunikat z działalności Muzeum Budownictwa Ludowego – Parku Etnograficznego w Olsztynku w 1988 r. Olsztyński Biuletyn Konserwatorski, z. 2, 1989, s. 75–79
• Liczne materiały zamieszczane w Olsztyńskim Informatorze Kulturalnym:

– Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku wśród placówek typu skansenowskiego, 1994, nr 11, s. 15

– Trzcina w krajobrazie kulturowo-przyrodniczym, 1995, nr 7–8, s. 18–20

– „Król Olch” także w skansenie, 1995, nr 10, s. 17–18

– Artyzm, tradycja i urok tkanin Barbary Hulanickiej, 1996, nr 9, s. 19

– Historyczne uwarunkowania tworzenia muzeów na wolnym powietrzu, 1996, nr 11, s. 18

– Plastyka na Warmii i Mazurach w 2. połowie XX w., 1997, nr 10, s. 19

– Rosemarie Trzaska, Dzwon i wieża dzwonnicza, 1997, nr 7–8, s. 20–21

• Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku, przewodnik (tekst: T. Kufel), wyd. KENGRAF Kętrzyn, Olsztynek 1999
• Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny, w B. Kuźniewski: Olsztynek i okolice: dawniej i dziś, Olsztynek 1997; wznowienie p.t. Olsztynek: miasto i gmina s. 172–185, Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, 2007

Nagrody i wyróżnienia

• Srebrny Krzyż Zasługi (1981)
• Złota Odznaka za Opiekę nad Zabytkami (1988)
• Medal "Pro Publico Bono" (1997)
• Honorowy Obywatel Olsztynka (1999)
• Medal im. Izydora Gulgowskiego (2006)
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego (2006)
• Tytuł Mecenasa Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (2006)

Przynależność organizacyjna

• Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
• Członek – współorganizator Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce
• Członek Stowarzyszenia Rodzinnego Ogrodu Działkowego. „Nowe Wulpińskie Wzgórze” w Majdach

Ciekawostki

• W 1965 r. na praktykę studencką pojechał rowerem z Krakowa do Macedonii (wówczas jeszcze w granicach Jugosławii) i to okrężną drogą przez Słowenię i wybrzeże Adriatyku
• Uczestniczył w odsłanianiu rzymskiego pałacu w okolicach miasta Prilep
• Zbieracz znaczków pocztowych
• Zamiłowania sportowe, przyrodnicze i problematyka etniczna

Bibliografia

1. Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku, 100 lat, praca zbiorowa pod redakcją Ewy Wrochny, Olsztynek 2013
2. Izabela Lewandowska, Konserwatorskie zwierzenia: rozmowy z Lucjanem Czubielem konserwatorem zabytków w Olsztynie 1956–1993; Wyd. UWM, Olsztyn 2015