Władysława Knosała

Źródło:

Dom rodzinny w Płotowie w 1971 r.
Źródło: W. Knosała, Była nas gromadka spora, 1972.

„Pojezierze”, Olsztyn 1972.

Źródło: Z archiwum WBP w Olsztynie

(1908-1997) - nauczycielka, redaktor, działaczka społeczno-oświatowa na Pomorzu i w Olsztynie

Biografia

Urodziła się 7 października 1908 roku w Płotowie Małym na Kaszubach. Była piątym z jedenaściorga dzieci Jana Styp-Rekowskiego, długoletniego prezesa Związku Polaków na obszarze byłej rejencji koszalińskiej, wybitnego działacza kaszubskiego oraz Weroniki z Bruskich. Uczęszczała do niemieckiej szkoły ludowej w Płotowie, następnie do Höhere Mädchenschule w Bytowe (program licealny). Jednocześnie uczęszczała na kurs krawiecki. W 1927 roku ojciec skierował ja na turnus Uniwersytetu Ludowego w Dalkach pod Gnieznem, aby córka lepiej poznała kulturę polska oraz poprawnie posługiwała się językiem polskim. W 1929 roku podjęła naukę w Seminarium Nauczycielskim w Lesznie Wielkopolskim. 19 kwietnia 1938 roku wyszła za mąż za Ryszarda Knosałę, nauczyciela z Chaberkowa na Warmii. Wtedy też przyjęła obywatelstwo polskie. W 1939 roku została ewakuowana do Warszawy, lecz po roku powróciła do Olsztyna i zamieszkała w Domu Polskim. W okresie wojny była więziona i szykanowana przez Niemców. Opiekowała się też córkami Pieniężnych. Zmarła 19 sierpnia 1997 roku w Bytowie. Pochowana została w Olsztynie.

Działalność

Po otrzymaniu prawa do nauczania w 1934 roku rozpoczęła pracę nauczycielki w szkole podstawowej w Lesznie. Brała wówczas udział w kursie kulturalno-oświatowym realizowanym przez Polski Związek Zachodni dla młodych nauczycieli. Po roku otrzymała skierowanie do pracy w Katolickiej Szkole Polskiej w Olsztynie, która trwała do końca 1938 roku. W tym czasie działała w Związku Polaków w Niemczech, Polsko-Katolickim Towarzystwie Szkolnym na Warmię oraz w Towarzystwie Nauczycieli Polskich w Niemczech. Od 1937 roku uczestniczyła w występach amatorskiego teatrzyku „Bajka”. Po wojnie była kierowniczką internatu i nauczycielką w Gimnazjum Żeńskim w Olsztynie. Następnie zatrudniła się w II Liceum Ogólnokształcącym w Olsztynie, gdzie prowadziła działalność pedagogiczną do 1953 roku. W kolejnych latach (aż do czasu przejścia na emeryturę w 1967 roku) była lektorem języka niemieckiego w Wyższej Szkole Rolniczej oraz Studium Nauczycielskim. Od roku 1954 roku pracowała w olsztyńskim oddziale „Słowa Powszechnego”. Działała też aktywnie w Lidze Kobiet, Związku Nauczycielstwa Polskiego, Wojewódzkiej Radzie Narodowej, Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich oraz Towarzystwie Miłośników Olsztyna. Współredagowała „Słowo na Warmii i Mazurach”, gdzie ogłosiła wiele artykułów.

Publikacje

Oprócz licznych artykułów i wspomnień o ruchu polskim w Niemczech, m.in. w piśmie „Słowo na Warmii i Mazurach” wydała w Olsztynie niezwykły tom wspomnień Była nas gromadka spora (1972). Książka Knosałowej określana była jako „raport z przeżytego życia, w którym więcej było spraw publicznych niż prywatnych, w którym odwaga i poświęcenie traktowane były jako obowiązek każdego świadomego Polaka w Niemczech...” Napisana tonem swobodnej gawędy, ma charakter pamiętników współczesnych, rzetelnych, wzruszających, relacjonujących sprawy ważne: działalność polskiego szkolnictwa w Trzeciej Rzeszy. Władysława Knosała jest także autorką wspomnień Utrwalić pamięć (1994).

Nagrody i odznaczenia

Za długoletnią działalność społeczną i oświatową odznaczona m.in.:

• Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą (1988)
• Złotym Krzyżem Zasługi
• Złotą Odznaką „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”
• Nagroda specjalna im. Włodzimierza Pietrzaka (1962)
• Nagroda wojewódzka za upowszechnianie kultury (1968)
• Nagroda regionalna im. Michała Lengowskiego (1977)

Bibliografia

1. Borzyszkowski, Józef: Władysława Knosalina. Wspomnienia / Józef Borzyszkowski // „Pomerania”. – 1998, nr 3, s. 39-41.
2. Chłosta, Jan: Władysława Knosała : 1908-1997 / Jan Chłosta // „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”. – 1998, nr 1, s. 189-193.
3. mzg: Utrwalona pamięć / mzg // „Gazeta Olsztyńska”. – 1998, nr 196, s. 1.
4. Wańkowska-Sobiesiak, Joanna: Dzieci kaszubskiego króla / Joanna Wańkowska-Sobiesiak // „Dziennik Pojezierza”. – 1998, nr 223 [właśc. 222], s. 9.
5. Z.J.: Wieczór zamkowy z cyklu „Życiorysy”. Władysława Knosała (7 X 1908-19 VIII 1997). Wieczór zorganizowany w 100. rocznicę urodzin / Z.J. // „Olsztyński Informator Kulturalny”. - 1998, nr 10, s. 15-16.