Michał Lengowski: Różnice pomiędzy wersjami
Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m |
(→Biografia) |
||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 9 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | [[Image:Lskan2.jpg|thumb|right|200px|Źródło: Ze zbiorów WBP w Olsztynie]] | |
| + | [[Image:Dzialacze bierut.jpg|thumb|right|200px|Od lewej: [[Alojzy Śliwa]], Prezydent Bolesław Bierut, [[Maria Zientara-Malewska]], Michał Lengowski, Premier Józef Cyrankiewicz, nieznana osoba, 1948 r.<br>Źródło: Zbiory Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. <br> Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]]] | ||
| + | [[Image:Lengo.jpg|thumb|right|200px|Pomnik M. Lengowskiego w Olsztynie.<br> Fot. R. Sternik<br>Źródło: Ze zbiorów WBP w Olsztynie]] | ||
| + | [[Image:Tablica lengowski.jpg|thumb|right|200px|Tablica upamiętniająca Michała Lengowskiego jest umieszczona na budynku Państwowej Straży Pożarnej przy ul. Niepodległości w Olsztynie. <br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] | ||
| − | + | ||
| + | (1873-1967) - etnograf, działacz społeczny, poeta | ||
| + | |||
| + | ==Biografia== | ||
| + | Urodzony 27 września 1873 r. w [[ewim:Stara Kaletka|Starej Kaletce]] ([[ewim:Powiat olsztyński|pow. olsztyński]]) w rodzinie chłopskiej – z Jakuba Lengowskiego i Katarzyny z domu Berent. W l. 1881-1887 uczył się w niemieckiej szkole ludowej, a umiejętność czytania i pisania w języku polskim uzyskał dzięki domowej edukacji oraz samokształceniu. Od 1891 r. pracował jako górnik w Westfalii (Niemcy). Tam był członkiem polskich stowarzyszeń – Towarzystwa Ludowego, [[ewim:Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]] oraz Centralnego Komitetu Polskiego w Westfalii - i aktywnie włączał się w ich propolską działalność. W Bochum założył Zjednoczenie Zawodowe Polskie, za co w 1903 r. został z kopalni oficjalnie wydalony. Wtenczas podjął się rozwożenia węgla okolicznym mieszkańcom i zajął prowadzeniem sklepu z piwem. | ||
| + | |||
| + | W 1908 r. powrócił na Warmię i po nabyciu za skromne oszczędności gospodarstwa rolnego, zamieszkał w [[ewim:Zielonowo|Zielonowie]] koło [[ewim:Gryźliny|Gryźlin]]. Podczas pierwszej wojny światowej został członkiem [[ewim:Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie|Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie]] i jako jej przedstawiciel w 1918 r. został oddelegowany na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W czasie plebiscytu piastował funkcję komisarza plebiscytowego na okręg [[ewim:Klewki|Klewki]]-[[ewim:Klebark Wielki|Klebark]]-[[ewim:Bartąg|Bartąg]]. Po przegranej z innymi działaczami założył [[ewim:Związek Polaków w Prusach Wschodnich|Związek Polaków w Prusach Wschodnich]]. | ||
| + | |||
| + | Podczas II wojny światowej został przez Niemców wysiedlony i wyjechał się z wraz z rodziną na Pomorze. Wiosną 1945 r. powrócił na Warmię i zamieszkał w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]]. Podjął działalność w [[ewim:Polski Komitet Narodowościowy|Polskim Komitecie Narodowościowym]] oraz w [[Instytut Mazurski| Instytucie Mazurskim]]. Od 1950 r. został stałym współpracownikiem [[Państwowy Instytut Sztuki| Państwowego Instytutu Sztuki]], dla którego zbierał bajki, opowieści, legendy, przysłowia i pieśni ludowe Warmii. W 1952 r. został członkiem, a w 1955 r. został prezesem (później ze względu na stan zdrowia – honorowym) [[Związek Literatów Polskich. Oddział w Olsztynie| Olsztyńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich]]. Zmarł 2 lutego 1967 r. | ||
| + | |||
| + | Był szwagrem działacza polskiego w Prusach Wschodnich [[ewim:August Popławski|Augusta Popławskiego]]. | ||
==Twórczość== | ==Twórczość== | ||
| − | Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – utwory drukował tam w pismach polonijnych. Można je określić jako w większości przepojone humorem ludowym, wręcz satyryczne. Ich tematykę stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji, cechowało umiłowanie regionalnej tradycji (wiersz„Diabeł we lnie”), chrześcijańskie pojmowanie świata i patriotyzm (wiersz | + | Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – utwory drukował tam w pismach polonijnych. Można je określić jako w większości przepojone humorem ludowym, wręcz satyryczne. Ich tematykę stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji, cechowało umiłowanie regionalnej tradycji (wiersz„Diabeł we lnie”), chrześcijańskie pojmowanie świata i patriotyzm (wiersz ''Przypomnienie''). Jego utwory publikowano w czasopismach <ref>''Legenda o górze Kuka koło Plusk'' // „Święty Jakub”. – 1999, nr 10, s. 3, 6.</ref> oraz antologiach (m.in. baśnie i legendy regionalne – w ''Kiermaszu bajek'' oraz ''Nowym kiermaszu bajek''). Pisywał również artykuły, współredagował „[[Słowo na Warmii i Mazurach]]”. |
==Wydania== | ==Wydania== | ||
| − | *Śladami pieśni (Olsztyn, 1965) | + | *''Śladami pieśni'' (Olsztyn, 1965) |
| − | *Na Warmii i w Westfalii : wspomnienia (Warszawa, 1972) | + | *''Na Warmii i w Westfalii : wspomnienia'' (Warszawa, 1972) |
| − | *Mój życiorys : wybór wierszy (Olsztyn, 1974) | + | *''Mój życiorys : wybór wierszy'' (Olsztyn, 1974) |
| − | * [Wiersze] (Oj, powstały piosenki ludu, Nadzieja, Na cześć Kajki po połączeniu Warmii i Mazur z Polską, Miast kądziel całować mnie pocałowała, Połączenie z ojczyzną, Strachy // W: Antologia poezji ludowej 1830-1980 / oprac. Jan Szczawiej (Warszawa, 1985) | + | * ''[Wiersze]'' (''Oj, powstały piosenki ludu'', ''Nadzieja'', ''Na cześć Kajki po połączeniu Warmii i Mazur z Polską'', ''Miast kądziel całować mnie pocałowała'', ''Połączenie z ojczyzną'', ''Strachy'' // W: ''Antologia poezji ludowej 1830-1980'' / oprac. Jan Szczawiej (Warszawa, 1985) |
==Nagrody i odznaczenia== | ==Nagrody i odznaczenia== | ||
| Linia 20: | Linia 33: | ||
==Recepcja== | ==Recepcja== | ||
| − | Postać pisarza oraz jego twórczość stały się inspiracją do powstania wielu późniejszych utworów <ref>Beśka, Krzysztof, Ballada z udziałem wielbicielek Michała Lengowskiego, „Borussia”, nr 7, (1993), s. 84-87. </ref | + | Postać pisarza oraz jego twórczość stały się inspiracją do powstania wielu późniejszych utworów <ref>Beśka, Krzysztof, ''Ballada z udziałem wielbicielek Michała Lengowskiego'', „Borussia”, nr 7, (1993), s. 84-87. </ref><br> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
#Barański, Marek: ''Emel spod lasu'' / Marek Barański // „Warmia i Mazury”. – 1986, nr 23, s. 8-9. | #Barański, Marek: ''Emel spod lasu'' / Marek Barański // „Warmia i Mazury”. – 1986, nr 23, s. 8-9. | ||
| − | #Chłosta, Jan: ''Więksi i najwięksi : twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich'' / Jan Chłosta. - | + | #Chłosta, Jan: ''Więksi i najwięksi: twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich'' / Jan Chłosta. - Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 51-54. |
| − | Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 51-54. | ||
#Dudzińska, Z.: ''Z nestorem pisarzy olsztyńskich'' / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4. | #Dudzińska, Z.: ''Z nestorem pisarzy olsztyńskich'' / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4. | ||
| − | #Lengowski Michał // W: Grzegorczyk, Piotr: ''Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967'' / Piotr Grzegorczyk ; wstępem opatrzył Andrzej Biernacki ; [Instytut Kultury]. - Warszawa: Instytut Książki, 1986. - S. 394-395. | + | #''Lengowski Michał'' // W: Grzegorczyk, Piotr: ''Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967'' / Piotr Grzegorczyk ; wstępem opatrzył Andrzej Biernacki ; [Instytut Kultury]. - Warszawa: Instytut Książki, 1986. - S. 394-395. |
| − | + | ==Przypisy== | |
| − | + | <references/> | |
| − | [[Category:Pisarze]] [[Category:Literatura]] [[Category: | + | [[Category:Działacze społeczni|Lengowski,Michał]] |
| + | [[Category:Historia kultury|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:Badacze historii i kultury|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:Pisarze i poeci|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:Literatura|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:Olsztyn|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:Prusy Wschodnie|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:1801-1918|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:1919-1944|Lengowski,Michał]] | ||
| + | [[Category:1945-1989|Lengowski,Michał]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:20, 13 lis 2018
Od lewej: Alojzy Śliwa, Prezydent Bolesław Bierut, Maria Zientara-Malewska, Michał Lengowski, Premier Józef Cyrankiewicz, nieznana osoba, 1948 r.
Źródło: Zbiory Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Zdjęcie nadesłał Andrzej Cieślak
Źródło: Zbiory Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Zdjęcie nadesłał Andrzej Cieślak
Tablica upamiętniająca Michała Lengowskiego jest umieszczona na budynku Państwowej Straży Pożarnej przy ul. Niepodległości w Olsztynie.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
(1873-1967) - etnograf, działacz społeczny, poeta
Spis treści
Biografia
Urodzony 27 września 1873 r. w Starej Kaletce (pow. olsztyński) w rodzinie chłopskiej – z Jakuba Lengowskiego i Katarzyny z domu Berent. W l. 1881-1887 uczył się w niemieckiej szkole ludowej, a umiejętność czytania i pisania w języku polskim uzyskał dzięki domowej edukacji oraz samokształceniu. Od 1891 r. pracował jako górnik w Westfalii (Niemcy). Tam był członkiem polskich stowarzyszeń – Towarzystwa Ludowego, Związku Polaków w Niemczech oraz Centralnego Komitetu Polskiego w Westfalii - i aktywnie włączał się w ich propolską działalność. W Bochum założył Zjednoczenie Zawodowe Polskie, za co w 1903 r. został z kopalni oficjalnie wydalony. Wtenczas podjął się rozwożenia węgla okolicznym mieszkańcom i zajął prowadzeniem sklepu z piwem.
W 1908 r. powrócił na Warmię i po nabyciu za skromne oszczędności gospodarstwa rolnego, zamieszkał w Zielonowie koło Gryźlin. Podczas pierwszej wojny światowej został członkiem Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie i jako jej przedstawiciel w 1918 r. został oddelegowany na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W czasie plebiscytu piastował funkcję komisarza plebiscytowego na okręg Klewki-Klebark-Bartąg. Po przegranej z innymi działaczami założył Związek Polaków w Prusach Wschodnich.
Podczas II wojny światowej został przez Niemców wysiedlony i wyjechał się z wraz z rodziną na Pomorze. Wiosną 1945 r. powrócił na Warmię i zamieszkał w Olsztynie. Podjął działalność w Polskim Komitecie Narodowościowym oraz w Instytucie Mazurskim. Od 1950 r. został stałym współpracownikiem Państwowego Instytutu Sztuki, dla którego zbierał bajki, opowieści, legendy, przysłowia i pieśni ludowe Warmii. W 1952 r. został członkiem, a w 1955 r. został prezesem (później ze względu na stan zdrowia – honorowym) Olsztyńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Zmarł 2 lutego 1967 r.
Był szwagrem działacza polskiego w Prusach Wschodnich Augusta Popławskiego.
Twórczość
Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – utwory drukował tam w pismach polonijnych. Można je określić jako w większości przepojone humorem ludowym, wręcz satyryczne. Ich tematykę stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji, cechowało umiłowanie regionalnej tradycji (wiersz„Diabeł we lnie”), chrześcijańskie pojmowanie świata i patriotyzm (wiersz Przypomnienie). Jego utwory publikowano w czasopismach [1] oraz antologiach (m.in. baśnie i legendy regionalne – w Kiermaszu bajek oraz Nowym kiermaszu bajek). Pisywał również artykuły, współredagował „Słowo na Warmii i Mazurach”.
Wydania
- Śladami pieśni (Olsztyn, 1965)
- Na Warmii i w Westfalii : wspomnienia (Warszawa, 1972)
- Mój życiorys : wybór wierszy (Olsztyn, 1974)
- [Wiersze] (Oj, powstały piosenki ludu, Nadzieja, Na cześć Kajki po połączeniu Warmii i Mazur z Polską, Miast kądziel całować mnie pocałowała, Połączenie z ojczyzną, Strachy // W: Antologia poezji ludowej 1830-1980 / oprac. Jan Szczawiej (Warszawa, 1985)
Nagrody i odznaczenia
- Rada Państwa przyznała mu dwukrotnie Złoty Krzyż Zasługi za „Zasługi w walce o polskość Warmii”
- 1953 r. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1958 r. - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- 1986 r. - Medal Rodła działaczom Warmii i Mazur (pośmiertnie)
W Olsztynie postawiono Lengowskiemu pomnik na placu Jedności Słowiańskiej.
Recepcja
Postać pisarza oraz jego twórczość stały się inspiracją do powstania wielu późniejszych utworów [2]
Bibliografia
- Barański, Marek: Emel spod lasu / Marek Barański // „Warmia i Mazury”. – 1986, nr 23, s. 8-9.
- Chłosta, Jan: Więksi i najwięksi: twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich / Jan Chłosta. - Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 51-54.
- Dudzińska, Z.: Z nestorem pisarzy olsztyńskich / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4.
- Lengowski Michał // W: Grzegorczyk, Piotr: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967 / Piotr Grzegorczyk ; wstępem opatrzył Andrzej Biernacki ; [Instytut Kultury]. - Warszawa: Instytut Książki, 1986. - S. 394-395.
