Klemens Oleksik

Źródło: Ulotka ze zbiorów WBP w Olsztynie

Publikacja Wydawnictwa „Pojezierze”, Olsztyn 1964.

Karta jubileuszowa.
Źródło: Z archiwum WBP w Olsztynie

Publikacja Wydawnictwa „Pojezierze”, Olsztyn 1984.

Ilustracja Z. Rychlickiego do baśni Czarownica znad Bełdan ze zbioru U złotego źródła, Warszawa 1970, Nasza Księgarnia.

(1918-1992) – poeta, prozaik, autor utworów dla dzieci oraz literacko opracowanych baśni warmińskich i mazurskich, redaktor (pseud.: Daniel Olszyna, Klemens Dąbrowa, Promyk, Jacek Zwoleń)

Biografia

Urodził się l sierpnia 1918 roku w Zwoleniu na Kielecczyźnie, w rodzinie Wojciecha i Marianny z Kwiatkowskich. Pracował kolejno na poczcie, w kancelarii adwokackiej i w szpitalu we Włodawie. W latach 1935-1937 odbywał nowicjat w klasztorze Księży Misjonarzy w Górce Klasztornej. W 1937 roku przeniósł się do Warszawy i tu, pracując dorywczo, uczęszczał na kursy dokształcające. W 1939 roku powrócił do Zwolenia, gdzie kontynuował naukę na tajnych kompletach i równocześnie sam brał udział w tajnym nauczaniu. Od 1943 roku aż do końca wojny walczył w oddziale partyzanckich Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. Po roku 1945 uzupełnił wykształcenie w zakresie średniej szkoły, a w latach 1946-1952 studiował polonistykę na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu (lecz nie otrzymał tytułu magistra). W latach 1952-1954 przebywał w Warszawie, gdzie trudnił się pracą biurowa i pisał felietony. Następnie zamieszkał w Wiartlu koło Pisza, gdzie przez pewien czas zatrudniony był przy pracach leśnych. W 1957 roku przeniósł się do Olsztyna i poświęcił wyłącznie pracy literackiej, równocześnie parając się działalnością społeczną w środowisku literackim. Zmarł 28 sierpnia 1992 roku w Olsztynie.

Działalność

W okresie II wojny światowej wydawał gazetkę „Podchorążak”. W czasie studiów poznańskich nawiązał współpracę z tygodnikiem „Wieś”. W latach 1959-1963 był członkiem kolegium redakcyjnego miesięcznika „Warmia i Mazury”. Związał się także z Klubem Literatury Regionalnej. Opiekował się młodymi poetami. Od 1960 roku współpracował z olsztyńską Rozgłośnią Polskiego Radia. Od 13 grudnia 1981 roku związał się z dwutygodnikiem „Posłaniec Warmiński”, gdzie publikował do końca życia cykl felietonów wspomnieniowych Po drodze.

Udział w organizacjach

• członek SSK „Pojezierze” (1957-1963)
• członek Związku Literatów Polskich (1948-1982)
• sekretarz Oddziału Związku Literatów Polskich w Olsztynie
• sekretarzem Klubu Literatury Regionalnej przy ZLP (od 1963)
• członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich

Twórczość

Pierwsze próby literackie pochodzą z okresu pobytu w Górce Klasztornej. Wtedy zamieszczone one były w miesięczniku „Posłaniec Św. Rodziny”. Również publikował wiersze podczas II wojny światowej w wydawnictwach konspiracyjnych. Po 1945 roku swoje utwory drukował m.in. w tygodnikach „Odrodzenie” i „Życie Literackie”, „Twórczości”, „Nowej Kulturze”. Były to wiersze, opowiadania, utwory dla dzieci. Zamieszczał też twórczość w prasie codziennej. Radomski „Dziennik Powszechny” publikował w odcinkach dwie powieści o tematyce partyzanckiej: Spalone mosty i Zbrodnia Pawła Zadury. Pierwszą z nich można było przeczytać także w poznańskiej „Woli Ludu”. Debiutem książkowym był tomik pt. Wiersze (1948), tematycznie związany z przeżyciami wojennymi i wspomnieniami z rodzinnych stron. W 1953 roku ukazała się natomiast pierwsza powieść pt. Powołanie Daniela, w której zawarł przeżycia młodego chłopca, odbywającego nowicjat. Osiedlenie się pisarza w regionie Warmii i Mazur poszerzyło tematykę jego twórczości o sprawy dotyczące regionu. Ujęta została ona zarówno w twórczości dla dzieci (do której należy zaliczyć przede wszystkim zbiór baśni Czarownica znad Bełdan), jak i twórczości dla dorosłych. Tematykę mazurską podjął w powieściach: Cmentarz w lesie i Krzak jałowca. W kilku książkach powracał do wspomnień okupacyjnych (Spalony, Krewni mojej matki, Wywołaj mnie z lasu). Nie rezygnował z twórczości poetyckiej o czym świadczyć mogą wydane tomiki wierszy (Drzewo życia, Pięć poematów, Pył tamtych dróg), głównie poświęcone problematyce egzystencjonalnej. Jego wiersze, opowiadania, bajki zostały zamieszczone w wielu antologiach, m.in.: Bursztynowym szlakiem (1963; oprac. Władysław Ogrodziński), Warmia i Mazury w oczach poetów 1940-1970 (1972; oprac. Edward Zbigniew Martuszewski), Olsztyn w wierszach (2003; oprac. Zbigniew Chojnowski).

Publikacje (wybór)

Poezje

• Wiersze (1948)
• Drzewo życia (1961)
• Pięć poematów (1970)
• Pył tamtych dróg (1984)

Powieści

• Powołanie Daniela (1953)
• Cmentarz w lesie (1964)
• Spalony (1967)
• Wywołaj mnie z lasu (1973)
• Krzak jałowca (1977)

Opowiadania

• Krewni mojej matki (1982)

Twórczość dla dzieci

• Zbudowali miasto duże (1950) - wiersze
• Ma Agata gęś siodłatą (1959) - wiersze
• Czarownica znad Bełdan (1956) – baśnie
• Dobre i złe przygody parobka roztropka (1962)
• Legenda o diamentowym pierścieniu (1963)
• Książę złotej muszli (1961) baśń, utwór sceniczny
• Gdy wieczorem nad jeziorem gra warmiński wiatr (1994) - utwór sceniczny, współaut. Irena Kwinto

Nagrody i odznaczenia

Klemens Oleksik zdobył nagrody w konkursach literackich. W roku 1960 został wyróżniony nagrodą wojewódzką za zbiór baśni Czarownica znad Bełdan. Za sztukę sceniczną Naszyjnik księżniczki Warmy otrzymał w 1978 roku nagrodę wojewody olsztyńskiego. Za zasługi udekorowany był odznaczeniami, wśród nich Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a także odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. W 1988 roku, z okazji 50-lecia twórczości, otrzymał papieski medal Benemerenti.

Bibliografia

1. Chłosta, Jan: Oleksik / Jan Chłosta // „Gazeta Olsztyńska”. – 2003, nr 178, dod. „Bywalec”, nr 33, s. 1.
2. Chojnowski, Zbigniew: Klemens Oleksik (1915-1992) / Zbigniew Chojnowski // „Znad Pisy” 2001, nr 10, s. 264-267.
3. Kruk, Erwin: Przypomnienie pisarza / Erwin Kruk. – (Z mazurskiego brulionu) // „Gazeta Olsztyńska”. – 2002, nr 226, dod. „Magazyn”, s. 7.
4. Pawłowski, Stanisław: Światopogląd w poezji Klemensa Oleksika / Stanisław Pawłowski // „Dziennik Pojezierza”. – 1992, nr 187, s. 8.
5. Sobieraj, Sławomir: Problematyka tożsamości Mazurów w prozie polskiej po II wojnie światowej / Sławomir Sobieraj // „Mrągowskie Studia Humanistyczne”. – T. 6/7 (2004/2005), s. 179-189.