Tadeusz Swat

(1936-2005) – publicysta, historyk, krytyk literacki, działacz społeczny

Biografia

Urodził się 16 lutego 1936 r. w Warszawie, w rodzinie Józefa i Heleny z domu Majewskiej. W 1945 r. przeniósł się wraz z rodziną do Olsztyna, z którym był następnie związany przez ponad 30 lat. Tutaj ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza. W 1961 r. rozpoczął studia na filologii polskiej w Studium Nauczycielskim w Olsztynie. Ukończył je w 1963 r. Trzy lata później podjął naukę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, w 1978 r. na wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Gdańskiego za rozprawę na temat Polska pieśń patriotyczna na Warmii w latach 1772-1939 nadano mu tytuł doktora nauk humanistycznych. Przez wiele lat pracował w Olsztynie, a następnie w Warszawie. Zmarł 3 maja 2005 r. w Kielcach.

Działalność

W latach 1954-1960 pracował jako dziennikarz w redakcji „Życia Olsztyńskiego”, mutacji „Życia Warszawy”, a następnie w olsztyńskim Oddziale „Słowa Powszechnego” oraz regionalnym dodatku „Słowo na Warmii i Mazurach”, którym kierował w latach 1972-1975. Na początku 1976 r. objął stanowisko przewodniczącego Zarządu Oddziału Wojewódzkiego Stowarzyszenia PAX w Płocku. W połowie 1979 r. władze Stowarzyszenia przeniosły go do Warszawy, tam objął stanowisko kierownika Wydziału Społeczno-Ekonomicznego. l listopada 1985 r. podjął pracę w Instytucie Wydawniczym PAX. Do końca stycznia 1988 r. był kierownikiem Redakcji Literatury Pięknej. Podjął również pracę w Fundacji Ochrony Zabytków Stowarzyszenia PAX. W 1999 r. został jej dyrektorem i stanowisko to piastował aż do przejścia na emeryturę w roku 2001. Był członkiem wielu towarzystw naukowych i kulturalnych, m.in. Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Polskiego Towarzystwa Etnologii Miasta Warszawy, był prezesem Zarządu Fundacji „Polonia Restituta” w Warszawie. Współpracował z Muzeum Niepodległości w Warszawie. Był autorem listy zamordowanych w katowniach Wronek i Rawicza. Brał czynny udział w budowie pomników na grobach więźniów w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym (kwatera „Ł” i „K”) oraz Krzyża-Pomnika na cmentarzu Bródnowskim.

Publikacje

Był autorem wielu artykułów naukowych i prasowych, również krytyczno-literackich w olsztyńskich i ogólnopolskich czasopismach. W „Życiu Olsztyńskim” i „Słowie na Warmii i Mazurach” opublikował kilkadziesiąt artykułów, reportaży, recenzji o książkach poświęconych Warmii i Mazurom. Zamieszczał też artykuły w pismach wydawanych Przez Stowarzyszenie PAX, m.in.: „WTK”, „Kierunki”, „Zorza”. Recenzje i artykuły naukowe zamieszczał także w „Komunikatach Mazursko-Warmińskich”. Współpracował z czasopismami: „Nasza Rota”, „Rocznik Wołomiński” i był członkiem rady redakcji pisma „Niepodległość i Pamięć”. Wśród jego publikacji książkowych wymienić można m.in.:

• Polska pieśń patriotyczna na Warmii w latach 1772-1939 (1982)
• Dzieje podolsztyńskich wsi na trasach rajdu „Szlakami Rodła” (1988) (współautor Jan Chłosta)
• Zuzela wieś rodzinna Prymasa Stefana Wyszyńskiego (1993)
• Przed Bogiem i historią: księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956: Mazowsze (2003)
• Mogiły z okresu Powstania Styczniowego 1863-1864 roku na ziemiach polskich (2004)

Był też współautorem m.in. opracowania Węgrowa (1991) i monografii Żółkwi (1997).

Nagrody i odznaczenia

• Regionalna Nagroda im. Michała Lengowskiego za wieloletnią pracę redakcyjną i publicystyczną w „Słowie na Warmii i Mazurach” ze szczególnym uwzględnieniem książki Polska pieśń patriotyczna na Warmii w latach 1772-1939 (1982)
• Nagroda „Warsawiana” za opracowanie: Przed Bogiem i historią: księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956: Mazowsze (2004)
• Medal „Pro Memoria” przyznawany przez Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (2005)

Ciekawostki

Czynnie uprawiał sport: był bramkarzem drużyny piłki ręcznej olsztyńskiego AZS oraz kolejarskiej drużyny piłki nożnej KS „Warmia”. Po przejściu na emeryturę odnalazł w sobie pasję turysty pieszego. Był przodownikiem turystyki pieszej i górskiej. Prowadził m.in. wycieczki „Śladami pisarzy”. Miał „Złotą Honorową Odznakę PTTK”.

Bibliografia

1. Chłosta, Jan: Antoni Tadeusz Swat 16 luty 1936 - 3 maja 2005 r. / Jan Chłosta // „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. – 2006, nr 1, s. 159-161.
2. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. - S. 119.