Siegfried Lenz

Źródło: nydahlsoccident.blogspot.com

Numer specjalny pisma „Borussia” poświęcony autorowi.

Zaproszenie na pokaz filmu Muzeum Ziemi Ojczystej, Ełk, 2010.
Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie.

(1926- ) – pisarz, dziennikarz

Biografia

Urodził się 17 marca 1926 r. w Ełku (dawniej Lyck) na Mazurach, jako syn urzędnika celnego. Tam też spędził młodość i uczęszczał do szkoły podstawowej. Po rozpadzie małżeństwa rodziców wychowywał się w domu babki w Ełku. Następnie został wysłany do szkoły z internatem w Kappeln w Szlezwiku-Holsztynie, przygotowującej do dalszej nauki w szkole maturalnej. W 1939 r. jako został członkiem Hitlerjugend, zaś w 1943 r. został wcielony do wojska. Służył w marynarce i był świadkiem exodusu ludności Prus Wschodnich na Zachód w 1945 r. W ostatnich miesiącach wojny został przeniesiony do Danii. Tam jako dziewiętnastoletni żołnierz zdezerterował. Gdy po ogłoszeniu zakończenia wojny trafił do marynarki bawarskiej dostał się do niewoli brytyjskiej w Witzwort, gdzie pracował jako tłumacz. Po wojnie rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Hamburgu. Studiował filologię niemiecką i angielską oraz filozofię. Jednak przerwał je dość wcześnie i jako felietonista związał się z dziennikiem „Die Welt”. Tam też poznał swoją przyszłą żonę Liselotte, z którą zawarł związek małżeński w 1949 r. W latach 1950-1951 był redaktorem działu kulturalnego tego pisma. Od 1951 r. zamieszkał w Hamburgu, gdzie jako niezależny pisarz był regularnym gościem spotkań literackich Grupy 47. Zajmował się wyłącznie twórczością literacką, współpracując z licznymi wydawnictwami prasowymi oraz radiem. W latach 1965 i 1969 wraz z Günterem Grassem zaangażował się w kampanię wyborczą po stronie socjaldemokratów. Wspierał politykę wschodnią kanclerza Niemiec Willy’ego Brandta, zmierzającą do podpisania traktatu polsko-niemieckiego. Efektem tych działań był historyczny akt złożony 7 grudnia 1970 r. w Warszawie. Od 2003 r. był profesorem wizytującym w Düsseldorf Heinrich-Heine-University. W luty 2006 r. został wdowcem. W czerwcu 2010 ożenił się po raz drugi. Mieszka i pracuje w Hamburgu.

Twórczość

Zadebiutował w 1951 r. antyradziecką powieścią Es waren Habichte in der Luft. Napisał kilkanaście powieści i tyle samo tomów opowiadań. Wydał również pięć utworów scenicznych i słuchowisk oraz cztery zbiorki esejów. Jego książki zostały przetłumaczone na 22 języki i ukazały się w 30 krajach. W jego pisarstwie widoczne są inspiracje twórczością Ernesta Hemingwaya, Fiodora Dostojewskiego, Alberta Camusa, Williama Faulknera. Krytyka literacka dzieli utwory Lenza na symboliczne oraz oparte na realizmie, w których starał się odsłonić prawdę o przeszłości stron rodzinnych. Twórczość Lenza mocno osadzona jest na doświadczeniach wojennych i przedwojennych pisarza. Również Mazury stanowią ważny element jego twórczości. Jak sam twierdzi, to wspomnienia o Ełku ukształtowały jego wyobraźnię pisarską. Krainę urodzenia przedstawia m.in. w humorystycznych opowiadaniach Słodkie Sulejki, oraz Exerzierplatz, czy Muzeum ziemi ojczystej. Częstymi motywami poruszanymi w utworach są: „mała ojczyzna”, upadek, ucieczka i prześladowanie, obojętność, bunt, chybione uzasadnienia życiowe, ale też pamięć, milczenie, utrata. Potępia też szowinizm i opowiada się za etyczną postawą w podejściu do historii. Dokonuje, nie tylko prywatnego rozrachunku z przeszłością. Angażuje się w przezwyciężanie niedobrej przeszłości i jej skutków zarówno w Niemczech, jak i w kontaktach z innymi narodami, w tym także z Polską. Za największy sukces autora uważa się wyniesienie historii Mazur, ich trudnych dziejów oraz losów ludzkich do uniwersalnego poziomu. Ważnym tematem w jego pracach jest także natura i krajobraz jako przestrzeń realna, pobudzająca wyobraźnię, stymulująca uczucia oraz symboliczna, odwołująca się do poczucia bezpieczeństwa, przynależności, zadomowienia.

Publikacje

• Powieści:
  • Es waren Habichte in der Luft (1951)
  • Duell mit dem Schatten (1953)
  • Za burtą (Der Mann im Strom 1957, wyd. polskie 1966)
  • Brot und Spiele (1959)
  • Całe miasto mówi (Stadtgespräch, 1963)
  • Lekcja języka niemieckiego (Deutschstunde 1968, wyd. polskie 1971)
  • Wzór do naśladowania (Das Vorbild, 1973)
  • Muzeum ziemi ojczystej (Heimatmuseum 1978, wyd. polskie 1991)
  • Der Verlust (1981)
  • Exerzierplatz (1985)
  • Die Klangprobe (1990)
  • Die Auflehnung (1994)
  • Arnes Nachlass (1999)
  • Biuro rzeczy znalezionych (Fundbüro, 2003, wyd. polskie 2006)
  • Schweigeminute (2008)
  • Landesbuhne (2009)
  • Występy gościnne (Landesbühne, wyd. polskie 2011)
• Opowiadania
  • Słodkie Sulejki (So zärtlich war Suleyken 1955, wyd. polskie 1988)
  • Łowca drwin (Jäger des Spotts, 1958)
  • Statek latarnia (Das Feuerschiff, 1960)
  • Stimmen der See (1962)
  • Duch mirabelki (Der Geist der Mirabelle, 1975)
  • Einstein przepływa Łabę pod Hamburgiem (Einstein überquert die Elbe bei Hamburg, 1975, wyd. polskie 1977)
  • Zapiski spekulanta (Lehmanns Erzählungen)
• Dramaty
  • Nikt nie jest winien (Zeit der Schuldlosen, 1961)
  • Twarz (Das Gesicht, 1964)

Nagrody i wyróżnienia

Jest laureatem wielu nagród, odznaczeń i wyróżnień, m.in.:

• Nagroda im. Gerharta Hauptmanna
• Nagroda im. Tomasza Manna
• Pokojowa Nagroda Księgarzy Niemieckich
• Nagroda im. Goethego Miasta Frankfurt nad Menem
• Nagroda Kulturalna Fryzji Północnej
• Nagroda im. Lwa Kopielewa
• Złoty Laur Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

Jest ponadto honorowym członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Hamburgu.

Popularyzacja

Twórczość Siegfrieda Lenza była wielokrotnie tematem rozważań krytyczno-literackich oraz biograficznych, zarówno w środowisku naukowym polskim jak i niemieckim. W 2009 r. w Krutyni odbyła się konferencja poświęcona osobie autora zorganizowana w ramach XVI Rozmów Mazurskich. Podczas XIII Rozmów Mazurskich Marianne Kopp wygłosiła referat poświęcony opowiadaniom „Słodkie Sulejki”. W 1992 w czasie X Sympozjum Ekumenicznego w Olsztynie analizie twórczości Lenza zaprezentował dr Jan Chłosta. Opublikowano liczne artykuły na łamach pism regionalnych, m.in. „Masurische Storchenpost” Lenzowi został także poświęcony wiersz Jarosława Klimczykiewicza pt. Zardzewiały bębenek („Odra”, 2010/4). W 2005 odbyła w Olecku odbyła się Konferencja studencka Pisarze z Prusy Wschodnich. Jedenym z referentów była Anna Humienna, autorka pracy magisterskiej na temat Siegfried Lenz i realia Ełku w jego powieści „Muzeum ziemi ojczystej”. 20 listopada 2010 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Ełku odbył się pokaz filmu zrealizowanego na podstawie książki Muzeum Ziemi Ojczystej (Heimatmuseum) w reżyserii Egona Günthera. Spotkanie zorganizowało Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne „Ełk XXI” oraz Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku.

Ciekawostki

Zagrał filmie Das Feuerschiff (2008), nowej wersji filmu Lightship (Latarniowiec) z 1985 r. Jako miłośnik wędkarstwa, wystąpił gościnnie w roli rybaka.

Bibliografia

1. Chłosta, Jan: Więksi i najwięksi: twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich / Jan Chłosta. - Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 69-70.
2. Numer specjalny pisma „Borussia” z okazji 85 rocznicy urodzin S. Lenza (48/2010). Zawiera zestaw artykułów. Autorzy: Rafał Żytniec, Robert Traba, Karol Sauerland, Krzysztof A. Worobiec, Jerzy Kałążny, Konrad Łyjak, Katarzyna Norkowska, Agnieszka Brocmann, Stanisław Stomma, Adam Krzemiński, Anna Chmiel, Kazimierz Brakoniecki. Także wywiady z autorem oraz wypowiedzi Siegfrieda Lenza.
3. Kruk, Erwin: Nasza gościnność wobec Lenza / Erwin Kruk // „Gazeta Olsztyńska”. - 2001, nr 58, dod. „Magazyn”, s. 9.
4. Zbrożek, Małgorzata: Śladami Lenza / Małgorzata Zbrożek // „Warmia i Mazury”. - 2001, nr 4, s. 28-29.
5. Liebeserklärung an seine Heimat von Siegfried Lenz // „Mitteilungsblatt”. - 2007, nr 4, s. 19.

Zobacz tez

• Biogram i twórczość, de.wikipedia.org
• Siegfried Lenz „Lekcja niemieckiego”. Nieoczekiwane odkrycie, recenzja na stronie czytamogladam.blox.pl
• Asmani, Rozbeh, Pawlak, Aneta: Siegfried Lenz skończył osiemdziesiąt pięć lat, materiał na stronie www.dw-world.de
• Mazury bez uprzedzeń i fobii. Barwna opowieść prowadzi nas po mieście, jakiego nie znamy, materiał na stronie www.wspolczesna.pl

Multimedia

Siegfried Lenz - International Authors stage - The Black Diamond, Biblioteka Królewska, Kopenhaga, 2010.
Realizator: DenSorteDiamant, prowadzenie wywiadu: Lykke Friis. Więcej nagrań dotyczących Siegfrieda Lenza