Maria Kensbok
(1917-2013) – rodowita Warmiaczka, jedna z najmłodszych propagatorek polskości na Warmii, wychowawczyni przedszkolna, działaczka harcerska, działaczka Związku Polaków w Niemczech
Spis treści
Biografia
Maria Kensbok (niem. Kensbock), córka Bernarda Kensboka (1882-1966) urodziła się 12 marca 1917 r. w Purdzie Wielkiej (powiat olsztyński). Rodzice, patrioci polscy, należeli do Związku Polaków w Niemczech. Uczyła się początkowo z konieczności w niemieckiej szkole ludowej, by w 1930 r. przenieść się do nowopowstałej Katolickiej Szkoły Polskiej w Purdzie. Szkoła ta powstała dzięki staraniom posła Jana Baczewskiego. Wcześniej władze niemieckie, po przegranym przez Polskę Plebiscycie w 1920 r., zamknęły polskie placówki edukacyjne.
W sierpniu 1935 r. na kursie pedagogicznym Państwowego Seminarium dla Ochroniarek w Warszawie uzyskała przygotowanie do zawodu wychowawczyni przedszkolnej. Wykonywanie tego zawodu rozpoczęła w niewielkim przedszkolu w Skajbotach (zob. Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)). Maria Kensbok prowadziła także miejscową świetlicę i bibliotekę. Nawiązała współpracę z lokalnym Towarzystwem Młodzieży, realizowała także zajęcia praktyczne z dziewczętami w szkole polskiej. W 1935 r. zaangażowała się w działalność harcerską - prowadziła drużynę w Skajbotach, była również instruktorką Hufca Wschodniopruskiego, uczestnicząc w licznych obozach harcerskich, m.in. w Siołkowicach k. Opola (1935) czy w Zlocie Związku Harcerstwa Polskiego w Spale (1935). Działalność wychowawcza i harcerska Marii Kensbok nakierowana była na umacnianie polskości na terenach Warmii będącej wówczas w granicach hitlerowskich Niemiec.
W lecie 1939 r., podczas fali aresztowań działaczy polskich w III Rzeszy, Maria Kensbok zmuszona była do opuszczenia Skajbot i ukrywania się. Podczas wojny pracowała jako pomoc domowa w Barczewie. Po 1945 r. powróciła do Purdy, uczyła tam dzieci warmińskie języka polskiego. Jej działalność zapoczątkowała jedną z pierwszych polskich szkół na Warmii przed przybyciem regularnej polskiej kadry nauczycielskiej na te tereny. Wkrótce zorganizowała też przedszkole i drużynę harcerską im. Królowej Jadwigi w Barczewie. W tym samym czasie dokształcała się uzyskując pełne przedszkolne uprawnienia zawodowe. Wtedy też przeniesiono ją do pracy w przedszkolu w Gutkowie. Poza pracą zawodową udzielała się w Związku Nauczycielstwa Polskiego, była członkinią Zarządu Oddziału Powiatowego Związku oraz radną Gromadzkiej Rady Narodowej w Gutkowie przez 3 kadencje. Brała także udział w spotkaniach miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich. W 1972 r. przeszła na emeryturę.
Nawet w ostatnich latach życia nie rezygnowała z działalności społecznej. Mieszkając w Domu Pomocy Społecznej "Kombatant" wciąż wyjeżdżała na spotkania harcerskie i działaczy spod znaku Rodła. Zmarła 16 grudnia 2013 r. w Olsztynie, w wieku 97 lat. Została pochowana 20 grudnia 2013 r. na Cmentarzu Parafialnym w Gutkowie.
Odznaczenia
W 1979 r. przyznano jej Nagrodę Regionalną Stowarzyszenia Pax im. M. Lengowskiego. Została odznaczona również: Krzyżem Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalami Komisji Edukacji Narodowej i Rodła, Złotym Krzyżem Zasługi i tytułem Zasłużonego Nauczyciela PRL.
Ciekawostki
W 1935 r. Maria Kensbok brała udział w uroczystościach pogrzebowych Józefa Piłsudskiego.
Pomocne w propolskiej działalności pozaszkolnej w latach 30. było posiadanie przez Marię niemieckiego obywatelstwa. Nauczycielom polskim bez obywatelstwa III Rzeszy za taką działalność odbierano prawa nauczania i nakazywano opuszczenie kraju.
Jako bibliotekarka w Skajbotach niejednokrotnie osobiście doręczała starszym mieszkańcom okolicznych miejscowości książki, którymi byli zainteresowani, widząc, że nie mają możliwości przyjazdu do wsi, gdzie była biblioteka. Za swoją postawę była lubiana i ceniona przez ludzi.
Źródła
1. Warmińskie pokolenia / Jan Chłosta - Olsztyn, 2007.
2. W obronie polskiego trwania : nauczyciele polscy na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach międzywojennych / Tadeusz Filipkowski. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych, 1989.
3. Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla / Tadeusz Oracki - Warszawa, 1983.
4. http://ro.com.pl/pochowano-warmiaczke-marie-kensbok/0195997
5. Gazeta Olsztyńska nr 16(18365) z dnia 21.01.2014.
6. Kajet nr 69, 1/2007 (czasopismo) / Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie.
