Zbigniew Nienacki
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
(1929-1994) – pisarz, dramaturg, publicysta, dziennikarz (wł. Zbigniew Nowicki)
Spis treści
Biografia
Urodził się 1 stycznia 1929 roku w Łodzi. W 1940 roku, wraz z rodziną, został wysiedlony do Słupi Skierniewickiej. Po zakończeniu wojny powrócił do Łodzi i tam też rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym, po którego ukończeniu przez krótki czas pracował jako wychowawca w Domu Dziecka w Szklarskiej Porębie. W 1948 roku rozpoczął studia w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, a w roku następnym otrzymał stypendium i przeniósł się do Moskwy, gdzie miał kontynuować studia we Wszechzwiązkowym Instytucie Kinematografii. Po pierwszym roku powrócił jednak do Łodzi z tzw. „wilczym biletem” ( co wiązało się z zakazem dalszego kształcenia i wydawania utworów). W 1950 roku rozpoczął pracę w dziennikarstwie. Najpierw w dziale rolnym „Gazety Robotniczej”, a następnie (w latach 1951-1962) powierzono mu kierowanie działem reportażu w „Odgłosach”. W okresie 1962-1965 pełnił funkcję ławnika sądowego w Łodzi, był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej, członkiem PZPR (od 1962 roku) i ZLP. W 1964 roku otrzymał literacką nagrodę miasta Łodzi. W tym czasie (do 1967 roku) wydał jedenaście powieści oraz opublikował cztery sztuki teatralne. W 1967 roku przeniósł się do Jerzwałdu. Tam też powstały najważniejsze i najpopularniejsze jego dzieła. Zmarł 23 września 1994 roku w szpitalu w Morągu.
Twórczość
Zadebiutował już w 1946 roku powieścią zatytułowaną „Związek poszukiwaczy skarbów” publikowaną w odcinkach w piśmie „Przyjaciel”. Następnie wydał trzy zbiory reportaży i w 1957 roku powieść „Uroczysko” stanowiącą pierwowzór sagi o Panu Samochodziku. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych wydaje jeszcze pięć powieści dla młodzieży, pięć dla dorosłych i cztery sztuki teatralne. Podczas pobytu w Jerzwałdzie ukazują się kolejne części cyklu o Panu Samochodziku oraz powieści dla dorosłych ze słynnym „Wielkim lasem”, trzytomową „Dagome Iudex” czy też nie mniej kontrowersyjnymi tomami „Raz w roku w Skiroławkach”. Cykl o Panu Samochodziku doczekał się kilku adaptacji filmowych. Książki były tłumaczone na wiele języków (m.in. na niemiecki, rosyjski, czeski, ukraiński, estoński, węgierski, bułgarski), a sztuki doczekały się inscenizacji nie tylko w teatrach łódzkich, ale i ekranizacji w Teatrze Telewizji.
Publikacje
Powieści dla młodzieży
- Uroczysko, 1957
- Skarb Atanaryka, 1960
- Pozwolenie na przywóz lwa, 1961
- Wyspa złoczyńców, 1964
- Pan Samochodzik i Templariusze, 1966
- Księga strachów, 1967
- Niesamowity dwór, 1969
- Nowe przygody Pana Samochodzika, 1970
- Pan Samochodzik i zagadki Fromborka, 1972
- Pan Samochodzik i Fantomas, 1973
- Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic, 1975
- Pan Samochodzik i Winnetou, 1976
- Pan Samochodzik i Niewidzialni, 1977
- Pan Samochodzik i złota rękawica, 1979
- Pan Samochodzik i człowiek z UFO, 1985
- Pan Samochodzik i nieuchwytny kolekcjoner, 1997 (książkę dokończył Jerzy Ignaciuk)
Powieści dla dorosłych
- Worek Judaszów, 1961
- Podniesienie, 1963
- Laseczka i tajemnica, 1963
- Z głębokości, 1964
- Sumienie, 1965
- Liście dębu (tom I), 1967
- Liście dębu (tom II), 1969
- Mężczyzna czterdziestoletni, 1971
- Uwodziciel, 1978
- Raz w roku w Skiroławkach (tom I i II), 1983
- Wielki las, 1987
- Dagome Iudex, 1989-1994
Sztuki teatralne
- Termitiera, 1962
- Golem, 1963
- Styks, 1966
- Opowieść o Bielinku, 1966
Filmografia
- Wyspa złoczyńców (scenariusz), 1965
- Z przygodą na ty (scenariusz), 1966
- Akcja Brutus (scenariusz), 1970
- Samochodzik i Templariusze (scenariusz), 1971
- Pan Samochodzik i niesamowity dwór (scenariusz), 1986
Ekranizacje
- Wyspa złoczyńców (1965)
- Akcja Brutus (1970)
- Samochodzik i Templariusze (1971)
- Pan Samochodzik i niesamowity dwór (1986)
- Pan Samochodzik i praskie tajemnice (1988)
- Latające machiny kontra Pan Samochodzik (1991)
Nagrody i wyróżnienia
- 1964 – nagroda literacka miasta Łodzi za powieść Podniesienie i Worek Judaszów
- 1966 – nagroda literacka za powieść Liście dębu
- 1977 – nagroda w plebiscycie czytelników „Płomyka” - „Orle pióro”
- 1979 – nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży
- 1980 – Harcerska Nagroda Literacka "Orle Pióro" za cykl o Panu Samochodziku
- 1988 – Nagroda Stowarzyszenia Księgarzy Polskich za powieść Wielki las
Odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaka im. Janka Krasickiego
- Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
- Odznaka „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
Bibliografia
- Szylak, Mariusz: Zbigniew Nienacki : życie i twórczość / Mariusz Szylak. – Warszawa : Wydawnictwo „Nowy Świat”, 2009.
- Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. – S. 56-58.
- Nienacki, Zbigniew: Jestem twórcą odrzuconym / Zbigniew Nienacki // „Tygodnik Kulturalny”. – 1984, nr 34, s. 3.
