Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim: Różnice pomiędzy wersjami
Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | [[Image: | + | [[Image: Kaplica lidzbark.jpg|thumb|right|370px| Kaplica zamkowa<br>Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Castle_chapel_in_Lidzbark_Warmi%C5%84ski#/media/File:Lidzbark_Warminski_zamek_kaplica.jpg Wikimedia Commons]]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Zabytek architektury i sztuki sakralnej sięgający XIV wieku, stanowiący część [[Zamek w Lidzbarku Warmińskim|zamku w Lidzbarku Warmińskim]]. | Zabytek architektury i sztuki sakralnej sięgający XIV wieku, stanowiący część [[Zamek w Lidzbarku Warmińskim|zamku w Lidzbarku Warmińskim]]. | ||
| Linia 23: | Linia 15: | ||
*fragmenty malowideł gotyckich. Większość prac na ścianach została usunięta podczas prac zarządzonych przez biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski|Adama Stanisława Grabowskiego]]. Zachowały się jednak mocne barwy (złoto, czerwień i błękit) na wspornikach i dolnych odcinkach żeber przy emporze muzycznej oraz za ołtarzami bocznymi. Pozostałości gotyckich fresków widoczne są także w ościeżach wschodniego ostrołukowego okna kaplicy. | *fragmenty malowideł gotyckich. Większość prac na ścianach została usunięta podczas prac zarządzonych przez biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski|Adama Stanisława Grabowskiego]]. Zachowały się jednak mocne barwy (złoto, czerwień i błękit) na wspornikach i dolnych odcinkach żeber przy emporze muzycznej oraz za ołtarzami bocznymi. Pozostałości gotyckich fresków widoczne są także w ościeżach wschodniego ostrołukowego okna kaplicy. | ||
Obecnie dominujący wystrój kaplicy jest rokokowy i pochodzi głównie z lat 1749-1755 oraz 1760 roku. Fundację biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski |Grabowskiego]] upamiętnia kartusz na sklepieniu z herbem Zbiświcz. Cały wystrój kaplicy przedstawia spójną koncepcję artystyczną, gdzie współgrają formy gotyckie z barokowymi. Główne elementy wystroju to: | Obecnie dominujący wystrój kaplicy jest rokokowy i pochodzi głównie z lat 1749-1755 oraz 1760 roku. Fundację biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski |Grabowskiego]] upamiętnia kartusz na sklepieniu z herbem Zbiświcz. Cały wystrój kaplicy przedstawia spójną koncepcję artystyczną, gdzie współgrają formy gotyckie z barokowymi. Główne elementy wystroju to: | ||
| − | *[[ | + | *[[Ołtarz_św._Katarzyny_Aleksandryjskiej_w_kaplicy_na_zamku_w_Lidzbarku_Warmińskim|ołtarz główny]] z kopią obrazu „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej”; |
*ołtarze boczne z 1753 roku - [[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim| ołtarz świętokrzyski]] i [[Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim| ołtarz św. Jerzego]] (z cennym obrazem); | *ołtarze boczne z 1753 roku - [[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim| ołtarz świętokrzyski]] i [[Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim| ołtarz św. Jerzego]] (z cennym obrazem); | ||
*chór muzyczny i organy z 1760 roku, przebudowane w XIX wieku, zniszczone w 1945 roku, zrekonstruowane w latach 70-tych XX wieku; | *chór muzyczny i organy z 1760 roku, przebudowane w XIX wieku, zniszczone w 1945 roku, zrekonstruowane w latach 70-tych XX wieku; | ||
*cenne [[Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim|freski]] z 1755 roku, autorstwa [[ewim:Józef Korzeniewski|Józefa Korzeniewskiego]] z [[ewim:Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]], nadwornego malarza biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski |Grabowskiego]]; | *cenne [[Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim|freski]] z 1755 roku, autorstwa [[ewim:Józef Korzeniewski|Józefa Korzeniewskiego]] z [[ewim:Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]], nadwornego malarza biskupa [[ewim:Adam Stanisław Grabowski |Grabowskiego]]; | ||
| − | *portal nad wejściem do kaplicy i kartusz fundatora biskupa [[ewim:Michał | + | *portal nad wejściem do kaplicy i kartusz fundatora biskupa [[ewim:Michał Radziejowski|Michała Stefana Radziejowskiego]] z końca XVIII wieku; |
*rokokowa marmurowa posadzka; | *rokokowa marmurowa posadzka; | ||
| − | * rokokowa kazalnica; | + | *rokokowa kazalnica; |
*ambona; | *ambona; | ||
*relikwiarz św. Benedykta z 1755 roku, autorstwa wybitnego rzeźbiarza [[ewim:Jan Jerzy Plersch|Jana Jerzego Plerscha]] (Plersza). | *relikwiarz św. Benedykta z 1755 roku, autorstwa wybitnego rzeźbiarza [[ewim:Jan Jerzy Plersch|Jana Jerzego Plerscha]] (Plersza). | ||
| Linia 37: | Linia 29: | ||
*Kaplica i sala obrad ogrzewane były prawdopodobnie przez podłogę (jak w Malborku). Świadczyć o tym mogą zachowane w piwnicy pod salą obrad fragmenty pieca. | *Kaplica i sala obrad ogrzewane były prawdopodobnie przez podłogę (jak w Malborku). Świadczyć o tym mogą zachowane w piwnicy pod salą obrad fragmenty pieca. | ||
*Do charakterystycznego wystroju kościoła należą okładziny ścienne, wykonane z ozdobnych, często cennych tkanin. | *Do charakterystycznego wystroju kościoła należą okładziny ścienne, wykonane z ozdobnych, często cennych tkanin. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[Zamek w Lidzbarku Warmińskim|Zamek w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
| + | *[[ewim:Henryk III Sorbom|Henryk III Sorbom]] | ||
| + | *[[ewim:Adam Stanisław Grabowski|Adam Stanisław Grabowski]] | ||
| + | *[[ewim:Józef Korzeniewski|Józef Korzeniewski]] | ||
| + | *[[ewim:Michał Radziejowski|Michał Stefan Radziejowski]] | ||
| + | *[[ewim:Jan Jerzy Plersch|Jan Jerzy Plersch]] | ||
| + | *[[Ołtarz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
| + | *[[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
| + | *[[Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
| + | *[[Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| Linia 48: | Linia 52: | ||
#''Rezydencja Lidzbarska'' / [aut. Hanna Domańska [et al.] ; red. Roman Marchwiński] ; Muzeum Mazurskie w Olsztynie ; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Olsztynie. - Olsztyn : 1973, s. [34]. | #''Rezydencja Lidzbarska'' / [aut. Hanna Domańska [et al.] ; red. Roman Marchwiński] ; Muzeum Mazurskie w Olsztynie ; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Olsztynie. - Olsztyn : 1973, s. [34]. | ||
| − | + | ||
| − | [[Category: | + | |
| + | [[Category:Kościoły i kaplice]] | ||
[[Category:Powiat lidzbarski]] | [[Category:Powiat lidzbarski]] | ||
| + | [[Category:Lidzbark Warmiński]] | ||
[[Category:1301-1400]] | [[Category:1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:45, 19 cze 2015
Zabytek architektury i sztuki sakralnej sięgający XIV wieku, stanowiący część zamku w Lidzbarku Warmińskim.
Spis treści
Historia
Kaplica już w trakcie budowy zamku w Lidzbarku Warmińskim stanowiła punkt wyjścia dla całego architektonicznego założenia budowli, jednak w przeciwieństwie do kaplic w zamkach krzyżackich, pełniła funkcję świątyni otwartej, co również wpłynęło na jej kształt i utytułowanie. Wikaria św. Katarzyny przy ołtarzu głównym erygowana została przez biskupa warmińskiego Henryka III Sorboma w 1392 roku. W późniejszych latach ustanowiono jeszcze dwie: przy ołtarzu św. Jerzego i św. Eufemii (przemianowanym na świętokrzyski w połowie XVII wieku). W XVIII wieku w kaplicy istniały łącznie cztery ołtarze, w tym czarny pw. św. Franciszka Ksawerego. W kaplicy prowadzono prace konserwatorskie w latach 1928-1930 (odtworzono wówczas średniowieczne okna) oraz w latach 1972-1973 (kompleksowa rekonstrukcja). W 2010 roku konserwacji poddano ołtarze boczne i portale.
Opis
Kaplica usytuowana jest na pierwszym piętrze skrzydła południowego, które dzieli razem z Salą obrad (Salą rady). Jej wymiary to: długość - 17, 35 m, szerokość - 8,45, wysokość - 8,70 m. Jest jedną z nielicznych sal zamkowych, która, poza zmianą sklepienia i wyposażeniem nie uległy większym przeobrażeniom. Wskazywana przez część badaczy data powstania czteroosiowego sklepienia to około 1442 rok, a ponownego przesklepienia, na wielogwiaździste – po 1497 roku.[1]
Charakterystyka
W kaplicy, poza sklepieniem, zachowały się inne elementy wyposażenia gotyckiego:
- cztery narożne wsporniki sklepienia ze sztucznego kamienia, pochodzące z czwartej ćwierci XIV wieku. Wyróżniają się wśród innych tego typu prac w Prusach wysokim poziomem artystycznym. Wsporniki zakończone są symbolami Ewangelistów – od zachodu lew (św. Marek) i wół (św. Łukasz), od wschodu – Anioł (św. Mateusz) i orzeł (św. Jan) – obecnie zakryte rokokową boazerią i chórem muzycznym;
- klatka schodowa osadzona w grubości muru dzielącego skrzydło południowe od wschodniego. Spiralne schody, podobnie jak schody Sali obrad, prowadziły na poddasze. Dostępne one były zarówno od strony kaplicy, jak i małej zakrystii mieszczącej się w skrzydle wschodnim;
- fragmenty malowideł gotyckich. Większość prac na ścianach została usunięta podczas prac zarządzonych przez biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Zachowały się jednak mocne barwy (złoto, czerwień i błękit) na wspornikach i dolnych odcinkach żeber przy emporze muzycznej oraz za ołtarzami bocznymi. Pozostałości gotyckich fresków widoczne są także w ościeżach wschodniego ostrołukowego okna kaplicy.
Obecnie dominujący wystrój kaplicy jest rokokowy i pochodzi głównie z lat 1749-1755 oraz 1760 roku. Fundację biskupa Grabowskiego upamiętnia kartusz na sklepieniu z herbem Zbiświcz. Cały wystrój kaplicy przedstawia spójną koncepcję artystyczną, gdzie współgrają formy gotyckie z barokowymi. Główne elementy wystroju to:
- ołtarz główny z kopią obrazu „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej”;
- ołtarze boczne z 1753 roku - ołtarz świętokrzyski i ołtarz św. Jerzego (z cennym obrazem);
- chór muzyczny i organy z 1760 roku, przebudowane w XIX wieku, zniszczone w 1945 roku, zrekonstruowane w latach 70-tych XX wieku;
- cenne freski z 1755 roku, autorstwa Józefa Korzeniewskiego z Lidzbarka Warmińskiego, nadwornego malarza biskupa Grabowskiego;
- portal nad wejściem do kaplicy i kartusz fundatora biskupa Michała Stefana Radziejowskiego z końca XVIII wieku;
- rokokowa marmurowa posadzka;
- rokokowa kazalnica;
- ambona;
- relikwiarz św. Benedykta z 1755 roku, autorstwa wybitnego rzeźbiarza Jana Jerzego Plerscha (Plersza).
Do 1930 roku nad ołtarzem głównym znajdował się gotycki witraż z wizerunkiem św. Józefa z Dzieciątkiem i barankiem. W 2010 roku został odtworzony.
Ciekawostki
- Kaplica i sala obrad ogrzewane były prawdopodobnie przez podłogę (jak w Malborku). Świadczyć o tym mogą zachowane w piwnicy pod salą obrad fragmenty pieca.
- Do charakterystycznego wystroju kościoła należą okładziny ścienne, wykonane z ozdobnych, często cennych tkanin.
Zobacz też
- Zamek w Lidzbarku Warmińskim
- Henryk III Sorbom
- Adam Stanisław Grabowski
- Józef Korzeniewski
- Michał Stefan Radziejowski
- Jan Jerzy Plersch
- Ołtarz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim
Przypisy
- ↑ Zdaniem współczesnych historyków, sklepienie kaplicy nosi cechy sklepień XIV-wiecznych sal zamku w Malborku: refektarza i kapitularza. Por. Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim, pod red. Andrzeja Rzempołucha, Olsztyn 2010, s. 50.
Bibliografia
- Borodij, Eugeniusz: Lidzbark Warmiński na dawnych kartach i fotografiach : [1308-2008] / Eugeniusz Borodij. - Lidzbark Warmiński : Oficyna Poligraficzna, 2008. – S. 72-73.
- Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Dzieje - Architektura - Fundacje artystyczne - Konserwacja i restauracja / pod red. Andrzeja Rzempołucha. - Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur, 2010. – S. 49-64.
- Radtke, Edward: Rezydencja Lidzbarska biskupów warmińskich / Edward Radtke. - Olsztyn : OBN, 2010. – S. 135-145.
- Rzempołuch, Andrzej: Lidzbark Warmiński / Andrzej Rzempołuch. - Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1989.
- Rezydencja Lidzbarska / [aut. Hanna Domańska [et al.] ; red. Roman Marchwiński] ; Muzeum Mazurskie w Olsztynie ; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Olsztynie. - Olsztyn : 1973, s. [34].
