Ołtarz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
XVIII-wieczny zabytek sztuki sakralnej stanowiący element wyposażenia kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim.
Spis treści
Historia
Ołtarz główny pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej pochodzi z lat 50-tych XVIII wieku.[1] Fundatorem ołtarza jest biskup warmiński Andrzej Stanisław Grabowski. Ołtarz istniał już we wrześniu 1757 roku. Po jego zamontowaniu w kaplicy uzupełnione zostały malowidła naścienne. W końcowych dekadach XIX wieku odnowiono i nieznacznie zmodernizowano kaplicę. Prace prowadzono pod kierunkiem projektanta Karla Haukego. Z tego okresu pochodziła balustrada komunijna przed ołtarzem i neogotycki witraż z wizerunkiem patrona ochronki i szpitala dla sierot - św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus i herbowym barankiem diecezji warmińskiej (wstawiony w latach 80-tych XIX wieku do prześwitu w górnej części ołtarza). Witraż ten znajdował się nad ołtarzem głównym do 1930 roku. Do 1945 roku w centrum nastawy ołtarza widniał obraz „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej”. Jego autor pozostaje nieustalony, jednak widoczne są wpływy włoskiego artysty Carlo Maratty. Oryginalny obraz został następnie zabrany z kaplicy do innego kościoła i uznany za zaginiony. Tymczasem we wczesnych latach powojennych w niewyjaśnionych okolicznościach trafił on do budynku parafii przy kościele św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim. W latach 90-tych XX wieku został odnaleziony w nastawie manierystycznego ołtarza w kościele św. Jana Ewangelisty w Bartoszycach. Trafił tam w latach 80-tych XX wieku, jako uzupełnienie po utraconym w 1945 roku obrazie z XVII wieku. Ołtarz poddany był konserwacji także w latach 70-tych XX wieku. W 1972 roku sprzed ołtarza usunięto wówczas balustradę komunijną. Ostatnie gruntowne prace konserwatorskie i restauratorskie przeprowadzono w 2010 roku (prowadzący Agnieszka i Hubert Ramotowscy). Jesienią tego roku przed ołtarz wróciła oryginalna balustrada, zaś pod koniec 2010 roku na oknie gotyckim zawisł nowy, wiernie odtworzony witraż św. Józefa z Dzieciątkiem (wykonany w pracowni toruńskiej). Muzeum Warmińskie zamówiło także kopię odnalezionego oryginału obrazu „Mistyczne zaślubiny...”. Jej autorką jest Regina Dmowska z Warszawy.
Najnowsze badania nie potwierdzają dotychczasowych przypuszczeń dotyczących autorstwa nastawy przypisywanej Janowi Chrystianowi Schmidtowi i Chrystianowi Bernardowi Schmidtowi z Reszla. Także odnaleziony obraz św. Katarzyny nie jest dziełem Józefa Korzeniewskiego.
Opis
Ołtarz usytuowany jest na wschodniej ścianie kaplicy, na tle gotyckiego okna. Jego wymiary to – 864 x 485 cm. Nastawa wykonana jest z nakładanych na siebie paneli z drewna sosnowego, ornamenty natomiast z drewna lipowego. W stosunku do pierwotnego wyglądu, w obecnym stanie brakuje czterech ornamentów dekorujących nastawę, która także w części została przebudowana, w celu dostosowania jej do neogotyckiego witraża. Nie zachowała się też oryginalna rama barokowego obrazu z XVIII wieku. Olejny obraz wykonany został na płótnie. Jego wymiary to: 230 x 142 cm, przy czym górna rama ma kształt półłuku.
Charakterystyka
Dwukondygnacyjna nastawa ołtarza św. Katarzyny jest wbudowana we wnękę okienną na ścianie wschodniej. Zwieńczenie ołtarza w formie glorii stanowiło niegdyś okno gotyckie z witrażem przedstawiającym św. Józefa z Dzieciątkiem i baranka nad nimi, w dekoracyjnym obramieniu obłoków, promieni i główek putt. Dzieło cechują spokojne i harmonijne kształty, a w konstrukcji wyróżniają się spłaszczona forma i dwa wklęsło-wypukłe pilastry. Nastawa osadzona jest na prostym cokole, ozdobionym tkaninowym ekranem (antependium), z widniejącymi po bokach symbolami władzy biskupiej: infuła z pastorałem i kapelusz kardynalski z krzyżem metropolitalnym. Jasno kremowa kolorystyka ołtarza stanowi doskonałe tło do ekspozycji złoconych dekoracji. Na gzymsie koronującym nastawy (wielouskokowym, łamanym), nad pilastrami usadowione zostały figury alegoryczne uosabiające Nadzieję i Wiarę, całkowicie pozłocone, wykonane prawdopodobnie przez snycerza Gedofskiego z Królewca. Nieznany jest także autor sprawnie wymodelowanych figurek putto zdobiących ołtarz. Środkową część ołtarza wypełnia kopia obrazu z 2010 roku - „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej”.
Zobacz też
- Zamek w Lidzbarku Warmińskim
- Henryk III Sorbom
- Adam Stanisław Grabowski
- Józef Korzeniewski
- Michał Stefan Radziejowski
- Jan Jerzy Plersch
- Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Jan Chrystian Schmidt
- Chrystian Bernard Schmidt
- Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim
- Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach
Przypis
- ↑ W inwentarzach kaplicy zamkowej z 1711 i 1724 roku wymienia się trzy ołtarze czarne, w tym główny nazywany „dawnym”.
Bibliografia
- Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Dzieje - Architektura - Fundacje artystyczne - Konserwacja i restauracja / pod red. Andrzeja Rzempołucha. - Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur, 2010. – S. 49-64.
- Radtke, Edward: Rezydencja Lidzbarska biskupów / Edward Radtke. – Olsztyn : OBN, 2010. – S. 137-145.
