Szpital Mariacki w Olsztynie
Źródło: C. Grabowska, Olsztyn na starych pocztówkach, Olsztyn 2003, s. 203.
Źródło: Olsztyn 1353-2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 244.
Zabytek architektury wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Zespół budynków szpitalnych wybudowano w Olsztynie, na północnym brzegu Łyny, w pobliżu szosy prowadzącej do Jarot (niem. Jommendorferstraße, od wsi Jaroty – Jommendorf, obecnie ulica Niepodległości).
Historia
Pierwsze rozmowy na temat wybudowania w Olsztynie nowoczesnego szpitala podjęto zaraz po wygaśnięciu epidemii cholery, która nawiedziła Olsztyn w 1855 roku. Dwa lata później zawiązano komitet do spraw budowy. W marcu 1858 roku ustanowiono statut szpitala jako fundacji kościelnej przy [[Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie |parafii św. Jakuba]. Pod budowę zakupiono 10-morgową działkę, w pobliżu mostu zwanego Słodownianym, znajdującym się dzisiaj przy ulicy Niepodległości. Projekt zamówiono u Vinzenza Statza (1819-1898), architekta diecezjalnego z Kolonii. Poświęcenie kamienia węgielnego nastąpiło 4 października 1864 roku. Po trzech latach budowy, 15 października 1867 roku do nowego gmachu wprowadziły się siostry Szarytki, które sprawowały opiekę nad chorymi (w 1922 roku prowadzenie placówki przejęły siostry Katarzynki). W 1870 roku połączono Szpital Mariacki z leprozorium i przytułkiem Św. Ducha, wraz z należącymi do nich majętnościami. Dzięki posiadanemu majątkowi i rozmaitym legatom, szpital był instytucją w znacznej mierze samofinansującą się (posiadał też własne gospodarstwo rolne, usytuowane przy zakolu obecnej ul. Mariańskiej), którą zarządzała specjalnie w tym celu powołana rada. Zabudowania Szpitala Miejskiego bez większych uszczerbków przetrwały II wojnę światową i do chwili obecnej w ten sam sposób pełnią swoją funkcję.
Opis
Szpital wzniesiony według projektu Statza był regularną trzykondygnacyjną budowlą w stylu neogotyckim wzniesioną na planie prostokąta. Od zewnątrz, po stronie wschodniej, wyodrębniono z niego kaplicę. Sakralny charakter tej części budowli podkreślała sygnaturka, osadzona w płaszczyźnie zetknięcia kaplicy i korpusu budynku. Dzięki temu, że budowlę wzniesiono na skarpie, od wschodu powstała wysoka, o pełnej wartości użytkowej kondygnacja sutereny, w której zlokalizowano funkcje pomocnicze i gospodarcze. Sam szpital kilkakrotnie rozbudowywano, co wynikało ze wzrastającej liczby ludności w mieście i nowych potrzeb. Stąd w 1899 roku dobudowo skrzydło północne (według projektu mistrza ciesielskiego z Olsztyna Augusta Hosmanna), a w 1907 roku skrzydło południowe oraz nowe budynki gospodarcze (według projektu Fritza Heitmanna z Królewca). Z kolei w rozbudowie według projektu Augusta Feddersena, przeprowadzonej w latach 1926-1928, przedłużono korpus budynku w kierunku północnym o rodzaj oficyny i podwyższono go o niską kondygnację w partii poddasza, co całkowicie przekształciło fasadę gmachu. Szpital był jeszcze rozbudowywany w 1929 roku i w latach 30-tych.
Bibliografia
- Bętkowski, Rafał: Olsztyn jakiego nie znacie: obraz miasta na dawnej pocztówce / Rafał Bętkowski. - Olsztyn, Edytor Wers, 2003. – S. 51.
- Rzempołuch, Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Urząd Miasta: Remix, 2005. – S. 76-80.
Zobacz też
- Kisielew, Kazimierz: Szpital Miejski Zespolony imienia Mikołaja Kopernika w Olsztynie, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl [dostęp 5 września 2013 r.].
