Henryk Panas
(1912-1985) – pisarz, publicysta, krytyk (pseud. Jan Kamionka)
Zdjęcie ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie nadesłał Andrzej Cieślak
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Spis treści
Biografia
Urodził się 4 stycznia 1912 roku we Lwowie. Tam też ukończył studia historyczne i prawnicze na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Po studiach nauczał historii w szkołach średnich aż do wybuchu wojny.
W sierpniu 1940 został aresztowany przez NKWD i zesłany do obozów w Starobielsku i Workucie. We wrześniu 1941 roku wstąpił do Armii Polskiej tworzonej przez generała Andersa na terenie Związku Radzieckiego. Wraz z 2 Korpusem Polskim (utworzonym z dowództwa i jednostek Armii Polskiej na Wschodzie) przebył cały szlak bojowy (Iran, Irak, Egipt) aż do Monte Cassino. Po zakończeniu działań wojennych nauczał w polskich szkołach we Włoszech i Anglii.
Do Polski powrócił w 1947 roku. Zamieszkał we Wrocławiu, gdzie do 1952 roku nauczał w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, Wyższej Szkole Muzycznej oraz Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1952 roku przeniósł się do Kamionek koło Giżycka, gdzie do 1956 roku kierował miejscową szkołą podstawową.
Od roku 1956 zamieszkał w Olsztynie i rozpoczął pracę w miesięczniku „Warmia i Mazury”. Dwa lata później został redaktorem naczelnym tego pisma i piastował tę funkcję aż do roku 1971. Był współzałożycielem oraz członkiem Zarządu Głównego (1956-1970) Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” oraz redaktorem naczelnym Wydawnictwa SSK „pojezierze” (1961-1965).
Zmarł 11 września 1985 roku w Olsztynie.
Twórczość
Zadebiutował w 1943 roku opowiadaniem „Ucieczka” opublikowanym w piśmie „W drodze” wydawanym w Palestynie. Natomiast debiutem książkowym była sztuka „Cień. Sztuka w 3 aktach” (1959) [1], ale za prawdziwy debiut, otwierający karierę pisarską, należy uznać zbiór opowiadań „Bóg, wilki i ludzie” (1960).
W późniejszym dorobku pisarza znalazły się powieści, opowiadania, utwory sceniczne (pisane głównie z myślą o teatrach amatorskich), eseje, szkice oraz opracowania krytyczne. Był także autorem felietonów, reportaży oraz artykułów o teatrze i plastyce, które publikował głównie w „Warmii i Mazurach” oraz „Gazecie Olsztyńskiej”. Pisał także pamiętnik, którego fragmenty zostały opublikowane na łamach białostockich „Kontrastów”. Jego utwory zostały przetłumaczone na język angielski, hiszpański, japoński, niemiecki, rosyjski oraz szwedzki.
Publikacje
- Powieści
- Oko w Oko. Opowieść z dziejów MO na Warmii i Mazurach, Olsztyn, 1960
- Cierpki owoc, Warszawa, 1962
- Na krawędzi nocy, Olsztyn, 1963
- Chłopiec z karabinem, Warszawa, 1966
- Grzesznicy, Łódź, 1966
- Zagubieni lesie, Olsztyn, 1968
- Prywatne życie Władysława Jagiełły, Olsztyn, 1969
- Według Judasza. Apokryf, Olsztyn, 1973
- Na rozstajnych drogach Warmii i Mazurach, Łódź, 1974
- Brat Leśnego Diabla, Olsztyn, 1978
- Powrót z krainy Tzemil, Łódź, 1978
- Porytowe wzgórze, Olsztyn, 1983
- Judasza dziennik intymny, Olsztyn, 1985
- Opowiadania
- Bóg, wilki i ludzie. Opowiadania mazurskie, Olsztyn, 1960
- Prawo wojny i inne opowiadania, Olsztyn, 1969
- Krew na śniegu, Olsztyn, 1976
- Opowiadania wybrane, Olsztyn, 1988
- Utwory sceniczne
- Cień. Sztuka w 3 aktach, Gdańsk, 1959
- Patrzymy w słońce [W:] Na scenę. Teksty dla polskich zespołów teatralnych, T. 2, Poznań, 1960
- Kłopoty z dziewczyną. Sztuka w 3 aktach, Warszawa, 1960
- Szkice, eseje i wspomnienia
- Dwa pokolenia, czyli szkic o poetach okresu pionierskiego, Olsztyn, 1975
- Sprawy do przemyślenia, Olsztyn, 1979
- Rozstania. Szkic autobiograficzny, Olsztyn, 1980
- Jak mi było u Andersa, Warszawa, 1988
Nagrody i wyróżnienia
- III nagroda w konkursie „Trybuny Ludu” za opowiadanie „Smak żelaza” (1953)
- Nagroda Prezydium WRN za całokształt twórczości literackiej (1963, 1965)
- Nagroda „Warmii i Mazur” dla wyróżniających się twórców (1972)
- Nagroda tygodnika „Kultura” za powieść „Według Judasza, Apokryf” (1974)
- Nagroda „Trybuny Ludu” za całokształt twórczości (1982)
- Nagroda „Faktów” za „Judasza dziennik intymny” (1985)
Odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Medal 30-lecia PRL
- Odznaka „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
Galeria zdjęć
Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983 r.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1988 r.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Zaproszenie z 1998 r.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Multimedia
Bibliografia
- Józef Jacek Rojek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. – S. 46-48.
- Jan Chłosta: Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / Jan Chłosta. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. W. Kętrzyńskiego, 1991. – S. 74-78.
- Jan Chłosta: Ludzie Olsztyna / Jan Chłosta. – Olsztyn : Urząd Miasta, 2003. – S. 87-88.
- Marek Książek, Janusz Soroka, Parnas według Panasa. Prawdziwa biografia autora "Według Judasza", Olsztyn 2016
Przypisy
- ↑ Zob.: Rojek, Józef Jacek: ‘’Literaci & literatura Warmii i Mazur’’. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. – S. 46
