Kościół pw. św. Wawrzyńca w Gutkowie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Wersja z dnia 19:11, 18 paź 2023 autorstwa Maja (dyskusja | edycje) (dodanie zdjęcia z 2023 roku)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na terenie wsi Gutkowo pod koniec XIV wieku.

Fot. Janusz Gerszberg

Lokalizacja

Świątynia została wybudowana w ówczesnej wsi Gutkowo. Dziś jest to dzielnica Olsztyna, a sama budowla znajduje się przy ul. Bałtyckiej 135.

Historia

Kościół został wzniesiony pod koniec XIV wieku. W dniu 26 kwietnia 1500 roku jego konsekracji dokonał biskup warmiński pomocniczy Jan Wilde. Początkowo świątynią opiekowali się księża z Olsztyna. Samodzielną placówką duszpasterską została w 1871 roku. W 1957 roku parafię objęli księża salezjanie, którzy opiekują się nią do dnia dzisiejszego.

Opis

Świątynia została wybudowana w stylu późnogotyckim. Wzniesiono ją z cegły o polskim wiązaniu, na granitowym fundamencie, na planie prostokąta (28 x 11,80 m). Prostokątny kształt mają też okna. Ściany wewnętrzne i zewnętrzne posiadają duże półkoliste ostrołukowe wnęki. Od strony zachodniej znajduje się wieża, zbudowana w dolnej części z wypalanej cegły i kamieni. Górna jej część pochodzi z XVIII wieku; składa się z filarów murowanych, oszalowanych deskami. Ozdobą wieży jest fryz z terakotowych płytek przedstawiający kobiece popiersia i motywy roślinne. Na szczycie wieży znajduje się chorągiewka ze św. Wawrzyńcem, patronem kościoła, i datą 1778 rok. Po północnej stronie kościoła dobudowano kaplicę chrzcielną i zakrystię. W wieżyczce po stronie wschodniej (nad prezbiterium) znajduje się mały dzwon. Dwa duże dzwony zostały zdemontowane w 1942 r. i miały zostać przeznaczone na cele wojenne. Obecnie znajdują się w Niemczech.

Wyposażenie

Wnętrze kościoła zdobi późnobarokowe wyposażenie. Poza ołtarzem głównym, są tam dwa ołtarze boczne przeniesione pod koniec XIX wieku z olsztyńskiego kościoła pod wezwaniem Świętego Krzyża. W środku ołtarza głównego znajduje się, namalowany techniką olejną, obraz św. Wawrzyńca. Otaczają go dwie kolumny romańsko-koszyczkowe i dwa rzeźbione w drewnie anioły. Ołtarz wieńczą w części centralnej Gołębica w glorii oraz alegorie Nadziei i Męstwa. Ołtarz boczny (XVIII w.), usytuowany po lewej stronie, poświęcony jest Matce Boskiej Bolesnej. W centralnej jego części znajduje się obraz Zdjęcie z Krzyża z 1914 r. Po obu jego stronach znajdują się znajdują się spiralne kolumienki. Nieco wyżej umieszczono ośmioboczny obraz św. Marii Magdaleny, a w zwieńczeniu obraz chusty św. Weroniki między rzeźbami świętych Piotra i Pawła. Po prawej stronie ołtarza głównego znajduje się ołtarz św. Andrzeja (XVIII w.). W centralnej jego części znajduje się obraz św. Andrzeja, nieco powyżej obraz św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus, a w zwieńczeniu obraz św. Mikołaja – po obu jego stronach znajdują się figury dwóch biskupów. Na wyposażenie kościoła składa się również XVIII-wieczna barokowa, drewniana, polichromowana ambona. Zdobią ją małe kolumienki i rzeźbione ornamenty roślinne, malowidło Dobrego Pasterza, baldachim, na którym znajduje się rzeźbiona Gołębica w promieniach oraz figura św. Wawrzyńca. Do zabytków należy zalicza się także barokowy konfesjonał z końca XVII wieku, ustawiony pod chórem, i rzeźbę Matki Boskiej stojącej na księżycu.

Ciekawostki

  • Świątynia przez długi czas służyła trędowatym, którym nie wolno było wejść w obręb murów miejskich Olsztyna. Z tego czasu zachował się ślad po okienku w murze, przez które podawano chorym komunię.
  • W 1807 r. z kościelnej wieży Napoleon Bonaparte miał podobno obserwować potyczkę wojsk francuskich i rosyjskich w pobliskim Jonkowie.
  • We wrześniu 2007 r. rozpoczęto w kościele badania archeologiczne. Pod warstwą współczesnych tynków, odkryto wówczas średniowieczne malowidła (prawdopodobnie z końca XIV wieku). Ze względu na ich kompletność i stan zachowania zostały uznane za niezwykle cenne. W dwóch wnękach w kształcie okien, znajdujących się obok ołtarza, konserwatorzy odkryli zarysy postaci świętego, w innych kolorowe obramowania.
  • Badając przyczynę pęknięć w murze, archeolodzy zrobili wykop przy jednej ze ścian kościoła i natknęli się na bardzo dobrze zachowany pochówek kobiety z dobrze zachowanymi elementami średniowiecznego ubioru.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Brzezińska, Magda: Gotyckie tajemnice kościoła w Gutkowie / Magda Brzezińska // „Gazeta Wyborcza”. – 2007, nr 228, dod. „Olsztyn”, s. 1.
  2. Brzezińska, Magda: W czepcu z mosiężnej nitki pochowana / Magda Brzezińska // „Gazeta Wyborcza”. – 2007, nr 230, dod. „Olsztyn”, s. 4.
  3. Kopiczko, Andrzej: Kościoły i kaplice w Olsztynie / Andrzej Kopiczko. - Olsztyn: AD REM, 2000. – S. 19-24.
  4. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej: praca zbiorowa. red. Bronisław Magdziarz. T. 1. - Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 54-55.
  5. Ulatowska, Urszula: Zabytki średniowieczne i szlak gotyku ceglanego / Urszula Ulatowska // „Renowacje i Zabytki”. – 2013, nr 4, s. 49.

Linki

  • Kościół p.w. św. Wawrzyńca, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl [dostęp 21.09.2013]
  • Olsztyn: odkryj zabytki, Urząd Miasta Olsztyn Wydział Kultury, Promocji i Turystyki, dokument zamieszczony na stronie internetowej [1] [dostęp 20 września 2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Wawrzyńca_w_Gutkowie&oldid=82353”