Józef Zbigniew Polak
(1923-2021) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny
Spis treści
Biografia
Urodził się 25 maja 1923 r. w Łomży jako syn Czesława Polak i Heleny Tyszko. W dzieciństwie wraz z rodziną przeniósł się na stałe do Warszawy. Tu wojna przerwała jego naukę w szkole średniej. W latach 1941-1944 był żołnierzem Armii Krajowej. W jej szeregach walczył w Powstaniu Warszawskim. Następnie trafił do I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. W 1949 r. ukończył studia architektoniczne na Politechnice Warszawskiej. Uzyskał dyplom architekta-twórcy. W latach 1949-1967 pracował w Biurze Projektowym Zakładu Osiedli Robotniczych w Warszawie. Jednocześnie w latach 1952-1957 był kierownikiem sekcji naukowej i asystentem przy Katedrze Architektury prof. Bohdana Pniewskiego. W latach 1981-1986 pracował jako wykładowca w swojej alma mater. W latach 1947, 1957-58 odbywał zagraniczne staże w pracowniach architektonicznych w Pradze, Paryżu i Brukseli. Zdobywał też doświadczenie w wielu innych pracowniach architektonicznych za granicą, m.in. w Afganistanie (1967-1970), USA (1971-1974), Pakistanie (1975), Zjednoczonych Emiratach Arabskich (1977), Libii (1979-1980). Był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną (z domu Kościuszko) ma czworo dzieci (obecnie mieszkają w Stanach Zjednoczonych). W okresie letnim mieszkał w Lekartach koło Nowego Miasta Lubawskiego. Zmarł 22 września 2021 roku w Warszawie.
Twórczość
W 1949 r. założył w Warszawie zespół architektów plastyków „Kozia 3” (kierownik). Wraz z zespołem stworzył wiele projektów, będących sukcesem na skalę międzynarodową. Do jego najważniejszych realizacji architektonicznych należy zaliczyć:
- kościół w Nowej Hucie (1954)
- Centrum Kultury w Leopoldville (Kongo, 1959)
- Centrum Tel-Avivu (1963) – wyróżnienie
- Centrum Kabulu (Afganistan, 1970)
- Chicago Central Plaza XX (1974)
- Centrum Kultury Arabskiej i hotel Khor Fakhan (1977)
- Centrum Karach (Pakistan, 1978)
Jako członek grupy artystów „Arts 53”, (z którą związany był przez 18 lat) stworzył konstrukcje obiektów kulturalnych na terenie Polski, m.in.:
- Teatr w Oświęcimiu
- dworzec pasażerski lotniska LOT w Warszawie (1965) - II nagroda
- Muzeum Ruchu Robotniczego (1967) – I nagroda
- Osiedle Piaski II w Legionowie
Kilkuletni pobyt w Stanach Zjednoczonych w Chicago, gdzie pracował jako architekt w miejskim dziale architektury, wpłynął szczególnie na jego dalszą twórczość. Rokrocznie tworzył kilkadziesiąt projektów i szkiców inspirowanych tym miastem. Był uznawany za wybitnego specjalistę w dziedzinie domów i centrów kultury. Za projekty dla Kutna (1972) i Puław (1985) otrzymał I nagrodę Ministra Budownictwa. Był też autorem projektów kilkunastu szkół, licznych ośrodków zdrowia, budynków biurowych. Według jego projektu powstała Świątynia Miłosierdzia Bożego pod Paryżem. Był też autorem programu architektonicznego restauracji i rozbudowy Seminarium Duchownego w Grodnie. Jako artysta-plastyk portretował głównie zabytki architektury, świątki, kapliczki, kościoły. Upamiętnia zabytki regionalne, głównie Pojezierza Iławskiego i Ziemi Lubawskiej.
Był autorem serii albumów z rysunkami i szkicami, poświęconych kilku regionom Polski[1], oraz ziemi lubawskiej pt. Impresje z ziemi lubawskiej. Album stanowi dokumentację plenerową krajobrazu przyrodniczego i architektury okolic Biskupca, Lubawy, Kurzętnika i Nowego Miasta Lubawskiego.[2] W 2006 z jego inicjatywy powołane zostało Stowarzyszenie „Pro Artis Bono” w Nowym Mieście Lubawskim, w którym funkcję prezesa pełni Andrzej Korecki. W ramach działań towarzystwa wykonał szereg wstępnych projektów restauracji oraz odbudowy architektury średniowiecznej Nowego Miasta Lubawskiego.
Wystawy
Jego prace znajdują się w zagranicznych zbiorach prywatnych i muzeach (w tym 8 rysunków w Watykanie). Są też regularnie prezentowane na wystawach w Polsce i za granicami kraju, m.in. w Kabulu (1968), Meseberi Malmo (1969), Los Angeles (1972), Grand Rapidus (1973), Trypolisie (1975), Karach (1975), Dubaju (1980), San Diego (1996), Los Angeles (1997) a także rokrocznie od 1974 r. w Chicago (I nagroda w dziedzinie grafiki na Lincoln Art. Fair). Prezentował swoje prace również na Warmii i Mazurach: np. w salach Urzędu Miejskiego w Zalewie (2009)[3] w Gminnym Centrum Kultury w Kurzętniku (2006)[4] czy też w Nowomiejskim Domu Kultury (2001).[5]
Nagrody i odznaczenia
Uzyskał łącznie 31 nagród i wyróżnień krajowych oraz zagranicznych za pracę artystyczną i społeczną. Najbardziej jednak ceni Krzyż Virtuti Militari kl. V oraz Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami za zasługi bojowe w powstaniu warszawskim, a następnie walki na szlaku bojowym Warszawa-Berlin.
Udział w organizacjach
- „Orlęta” (1934-1941) – później przewodniczący środowiska „Orlęta” przy Światowym Stowarzyszeniu Żołnierzy AK
- Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej i Związek Młodzieży Polskiej (1947-1955)
- ZBOWiD (od 1946)
- „Solidarność” (od 1980)
- SARP (od 1949)
- Związek twórczy w Szwajcarii (Richard J. Neutra Institute of Zurych, od 1966)
- Związek twórczy USA (Swedish Artists of Chicago, od 1977)
- Związek twórczy Zjednoczonych Emiratów Arabskich (Art Society of Dubai, od 1977)
Bibliografia
- Partyga, Mateusz: Macie piękne zabytki! : musicie o nie dbać / Mateusz Partyga // „Gazeta Olsztyńska”. - 2009, nr 178, s. 24.
- Powrót do średniowiecza : list - apel znanych architektów // „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze). - 2006, nr 83, dod. „Gazeta Nowomiejska”, nr 14, s. 2.
- Ulatowski, Stanisław R.: Droga do rekonstrukcji miasta / Stanisław R. Ulatowski // „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze). - 2006, nr 139, dod. „Gazeta Nowomiejska”, nr 24, s. 7.
- Ulatowski, Stanisław R.: Widoki w Morgan Gallery / Stanisław R. Ulatowski // „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze). - 2003, nr 205, s. 14.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Impresje z Gminy Brzozie, Impresje z ziemi michałowskiej, Impresje z warszawskiej Pragi, Impresje z ziemi wyszkowskiej.
- ↑ Józef Zbigniew Polak, Impresje z ziemi lubawskiej, Nowe Miasto Lubawskie, Stowarzyszenie Pro Artis Bono, 2008.
- ↑ Wystawa prac Józefa Polaka, materiał na stronie www.zalewo.pl
- ↑ Joanna Godzińska, Nowe wizje grodu koguta : żeby było piękniej... , „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze), 2006, nr 240, dod. „Gazeta Nowomiejska”, nr 41, s. 5.
- ↑ Stanisław R. Ulatowski, Obrazy ołówkiem wyczarowane : szkice z podróży wystawione w NDK, „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze), 2001, nr 168, dod. „Gazeta Nowomiejska”, nr 29, s. 3; Grażyna Jonowska, Obrazy kreską malowane : Lekarty to najpiękniejsze miejsce na świecie, „Gazeta Olsztyńska” (Wyd. Pojezierze), 2002, nr 208, dod. „Gazeta Nowomiejska”, nr 36, s. 3.
