Bazylika Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie
Bazylika Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie (1343-1442) - jeden z najpiękniejszych kościołów Warmii
Historia
Położone nad rzeką Pasłęką Braniewo powstało ok. 1240 r. Jest najstarszym miastem warmińskim i pierwszą siedzibą biskupów warmińskich oraz kapituły warmińskiej. W 1370 r. przeniesiono ją do Ornety, a później do Lidzbarka Warmińskiego.
Bazylika pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie to kościół gotycki, ceglany, trójnawowy, halowy, budowany na planie prostokąta o wymiarach 41m x 25m, z wydzielonym prezbiterium. Jego trójnawowe wnętrze tworzy dziesięć ośmiokątnych, masywnych filarów, ustawionych w dwóch rzędach.
Kościół budowano etapami, w latach 1343-1442. Stoi on prawdopodobnie na miejscu najstarszego znanego drewnianego kościółka warmińskiego. W roku 1381 kościół był już przykryty dachem i miał przeszklone okna. Początkowo zamierzano realizować koncepcje architektoniczną pseudobazyliki, od której odstąpiono na rzecz układu halowego.
Wieże wybudowano w 1420 roku, a w 1425 pojawił się na niej zegar. W latach 40-tych zamknięto trójnawowe wnętrze świątyni sklepieniem gwiaździstym. Ponownie częściowo je odtworzono po pożarze 1480 roku.
Podczas wojny pruskiej wieża kościoła została uszkodzona. Została odbudowana w 1536 roku na nowo przez mistrza Niklisa z Ornety. Gruntownego odnowienia kościoła dokonano w latach 1890-1893.
Bazylika została spalona w 1945 roku. Ocalały tylko filary, fragmenty ścian i wieży. Kościół pozostawał w ruinie aż do roku 1979.
Dzięki staraniom biskupów warmińskich, ruiny kościoła wróciły w posiadanie diecezji. Pozwoliło to w 1979 r. na rozpoczęcie odbudowy i odrestaurowanie świątyni, które to zadanie Kuria Biskupia zleciła księdzu Tadeuszowi Brandysowi.
Dzisiaj nazywają w Braniewie księdza prałata Tadeusza Brandysa Wielkim Budowniczym. Od 1982 r. znowu odprawiane są w niej nabożeństwa. W pokrywanie kosztów odbudowy kościoła włączyli się także katolicy niemieccy, żyjący na tym terenie do 1945 r. W 2001 roku kościół św. Katarzyny w Braniewie otrzymał tytuł i godność Bazyliki Mniejszej.
Zabytki wnętrza
Obecnie w prezbiterium znajduje się marmurowy krzyż z mosiężną postacią Chrystusa. Po jego lewej stronie figura Matki Bożej Fatimskiej i obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki kościoła.
W nawie lewej przy ścianie znajduje się figura Chrystusa stojącego na kuli ziemskiej, w kaplicy po lewej stronie obejrzeć można ołtarz Matki Boskiej Różańcowej i trzy rzeźby: Matki Boskiej Różańcowej, św. Dominika i św. Franciszka z Asyżu.
Nawę boczną prawą zdobią trzy obrazy: św. Katarzyny z 1803, obraz Ukrzyżowania i obraz św. Andrzeja Boboli. Z tej nawy jest zejście do podziemi - do kaplicy bł. Reginy Prottman.
Regina Prottman urodziła się w Braniewie w roku 1552 i była założycielką i pierwszą przełożoną Zgromadzenia Sióstr Katarzynek w Braniewie. Decyzję ustanowienia jej Patronką Braniewa powzięła Rada Miejska ustawą z dnia 28 czerwca 2000 roku. Pomnik bł. Reginy Prottman, patronki miasta Braniewa umiejscowiony jest nieopodal Bazyliki.
Niegdyś w kościele znajdowały się cenne zabytki, do których zaliczyć trzeba:
- późnogotycki poliptyk w typie ołtarzy antwerpskich, znajdujący się w kaplicy „Ostatniej Wieczerzy”,
- malowany tryptyk z 1485 roku ufundowany przez kanonika Tomasza Wernera w kaplicy „Matki Boskiej”
- ołtarz Świętego Krzyża, wykonany w warsztacie Jana Chrystiana Schmidta w Reszlu.
- późnogotycka płyta nagrobna biskupa Legendorfa (zm. 1467), ufundowana w 1494 roku przez biskupa Łukasza Watzenrode. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
W Braniewie kardynał Stanisław Hozjusz założył w 1565 słynne Collegium Hosianum. Uczęszczał do niego w latach 1606-1611 św. Andrzej Bobola, męczennik, patron Polski. Akademia Braniewska (dawne Liceum Hosianum) z roku 1912 przetrwała do ostatniej wojny.
Multimedia
Zobacz też
- Kościół pw. Świętego Krzyża w Braniewie
- Ołtarz Świętego Krzyża z kościoła pw. św. Katarzyny w Braniewie
- Płyta nagrobna biskupa Legendorffa z kościoła pw. św. Katarzyny w Braniewie
- biskupi warmińscy
- kapituła warmińska
- Tadeusz Brandys
- Łukasz Watzenrode
- Paweł Legendorf
- Regina Prottman
- Stanisław Hozjusz
- Collegium Hosianum
- Akademia Braniewska
- Jan Chrystian Schmidt
Bibliografia
1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
2. M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn, 1996.
3. J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
4. J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
5. K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978
6. http://mapa.targeo.pl
7. http://www.polskiekrajobrazy.pl
