Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. Igor Hrywna.
Źródło: i.wm.pl
Nawa kościoła.
Źródło: www.polskaniezwykla.pl
Nagrobek Andrzeja i Baltazara Batorych.
Źródło: ofmbarczew.cal24.pl
Fot. Karl Müller. 1929 rok. Widok fasady.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55074.
Fot. Karl Müller. 1929 rok. Elewacja południowa. Widok z kościoła ewangelickiego.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55078.
Fot. Anton Ulbrich. 1904/1909 rok. Stalle w prezbiterium.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55104.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na terenie Barczewa pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół wzniesiono w południowo-wschodnim narożniku starego miasta. Obecnie znajduje się przy Placu Batorego.

Historia

Kościół został wzniesiony przy klasztorze franciszkanów, którzy zostali sprowadzeni do Barczewa w 1364 roku przez biskupa Jana Stryprocka. Jeszcze przed końcem XIV wieku zaczęli oni wznosić czworoboczne założenie klasztorne z wirydarzem. W latach 1380-1390 wybudowano nawę kościoła, który stanowił południowe skrzydło zespołu, a po 1414 roku prezbiterium. W okresie nasilonych wpływów reformacji, w połowie XVI wieku, franciszkanie opuścili klasztor. Świątynia uległa wówczas dewastacji. Dopiero w roku 1594 kardynał Andrzej Batory osadził w nim bernardynów. Z jego inicjatywy budowla została wyremontowana (1589-1596), a do jej południowej ściany dobudowano kaplicę św. Antoniego (1594 rok). Na przełomie XVI i XVII wieku bernardyni odrestaurowali świątynię i rozbudowali klasztor. Miejsce to było w ich posiadaniu do 1810 roku, kiedy to władze pruskie dokonały kasaty zakonu. W 1834 roku budynki klasztorne zaadaptowano na więzienie, a po pożarze z 1846 zostały rozebrane. W 1982 roku, po 172 latach nieobecności, bernardyni powrócili do Barczewa. W 1987 roku wzniesiono dla nich dom klasztorny, a od lipca 1989 roku dawny kościół poklasztorny franciszkanów stał się kościołem parafialnym.

Opis

Jest to świątynia jednonawowa, bez wieży, z niższym czteroprzęsłowym chórem. Główna jej część pozostaje gotycka. Fasada w stylu późnego baroku jest wynikiem przebudowy z około 1780 roku. Od zachodu znajduje się na niej łaciński napis: Ku chwale św. Andrzeja, od północy widoczne są łuki tarczowe gotyckiego krużganka – jedyny ślad po rozebranym klasztorze. Wschodnią część świątyni przedłuża prezbiterium, długością dorównujące nawie. Wnętrza nawy i chóru przykrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, z gęstą siatką żeber.

Wyposażenie

Świątynia posiada bogaty wystrój wnętrza, głównie z XVII i XVIII wieku. Znajduje się tam osiem barokowych ołtarzy, w tym ołtarz główny z 1736 roku oraz dwa ołtarze boczne po obu stronach łuku tęczowego, pochodzące z warsztatu Krzysztofa Peuckera z Reszla, datowane na lata 30-te XVIII wieku. Lewy poświęcony jest Świętemu Krzyżowi, prawy zaś ofiarowany Matce Boskiej Szkaplerznej. Ściany kościoła zdobią cztery inne ołtarze, stanowiące wspólną kompozycję architektoniczną:

  • kompozycja rzeźb św. Rocha i św. Jana oraz obrazów św. Józefa i św. Barbary (lata 30-te XVIII wieku)
  • ołtarz św. Franciszka (z 1745 roku)
  • obraz św. Bonawentury i rzeźby świętych bernardyńskich
  • ołtarz św. Anny
  • ołtarz św. Antoniego (lata 30-te XVIII wieku), wykonany w warsztacie Krzysztofa Peuckera.[1]

Rokokowa ambona pochodzi z pracowni Krzysztofa Pervangera z Tolkmicka. W posadzce kościoła znajduje się płyta nagrobna biskupa warmińskiego Piotra Tylickiego z 1655 roku, natomiast w chórze zachowały się manierystyczne stalle zakonne z początku XVII wieku. W kaplicy św. Antoniego znajduje się renesansowy nagrobek Andrzeja Batorego i jego brata Baltazara, wykonany w gdańskim warsztacie Wilhelma i Abrahama van der Block w 1598 roku. Na podwójnym pomniku przedstawiono leżącą figurę Baltazara (w dolnej strefie) i klęczącą figurę Andrzeja (pod arkadą).

Ciekawostki

  • Sprowadzeni przez biskupa Andrzeja Batorego bernardyni zainicjowali na Warmii kult św. Antoniego, który osiągnął apogeum w XVIII wieku. Przez niemal 300 lat, 13 czerwca – na św. Andrzeja i 15 lipca – na św. Bonawenturę, do miasta ciągnęły pielgrzymki z całego regionu.
  • Pomimo wybudowania grobowca rodzinnego, Andrzej Batory nie spoczął w tym kościele. W 1599 roku zrzucił biskupią mitrę, by objąć tron w rodzinnym Siedmiogrodzie i tam został zamordowany przez poddanych. Pochowano go w Białogardzie Siedmiogrodzkim.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 66-68.
  2. Laskowska, Urszula: Barczewo: z dziejów parafii św. Anny / Urszula Laskowska. - Olsztyn : AD REM, 1999. – S. 172-198.
  3. Rzempołuch, Andrzej: Kościoły na Warmii, Mazurach i Powiślu / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Wydawnictwo Offer, 1991. – S. 10.
  4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 107-108.
  5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 50-51.

Przypisy

  1. ↑ K. Zaorska, Święci franciszkańscy w stallach w Kościele św. Andrzeja Apostoła w Barczewie, w: Katalog świadków wiary w Barczewie, Sząbruku i Kętrzynie. Studium z edukacji artystycznej w zakresie sztuk plastycznych, pod red. J. Wojtkowskiego, Olsztyn 2009, s. 30-37.

Linki

  • Parafia Św. Andrzeja Apostoła, materiał zamieszczony na stronie internetowej, www.barczewo.bil-wm.pl [dostęp 28.10.2013 r.]
  • Barczewo: kościół św. Andrzeja Apostoła, materiał zamieszczony na stronie internetowej, www.mojemazury.pl [dostęp 28.10.2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Andrzeja_Apostoła_w_Barczewie&oldid=59589”