Spółdzielnia Wydawnicza Zagon
wydawnictwo regionalne z siedzibą w Olsztynie działające w latach 1945-1950
Spis treści
Historia
Spółdzielnia powstała bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej i stanowiła jedną z pierwszych instytucji kulturalnych Olsztyna. Jej narodziny związane były z działalnością Stronnictwa Ludowego na Warmii i Mazurach. Spośród dziesięciu członków założycieli „Zagonu” (Jerzy Burski, Janina Jakubowska, Bohdan Korolewicz-Wilamowski, Gustaw Leyding-Mielecki, Feliks Murawa, Irena Pietrzak-Pawłowska, Danuta Przystasz, Hieronim Skurpski, Jan Szczech i Władysław Wach), uczestniczących w zebraniu założycielskim 11 września 1945 r., tylko Irena Pietrzak-Pawłowska nie była członkiem SL. Najpierw uruchomiono drukarnię, introligatornię i wytwórnię pieczątek, co pozwoliło na podjęcie działalności wydawniczej. Oficyna funkcjonowała do 1950 r., a jej zamknięcie związane było z przejęciem przez władze państwowe kontroli nad całą poligrafią w kraju.
Działalność
Celem spółdzielni miało być zaspokajanie potrzeb materialnych i kulturalnych jej członków, podnoszenie oświaty ogólnej i rolniczej. Drukowane publikacje miały też przekazywać osadnikom przybywającym na Warmę i Mazury wiedzę o lokalnych warunkach klimatycznych, glebowych, służyć radą z zakresu uprawy ziemi i hodowli, opisywać złożoną przeszłość regionu, przedstawiać sylwetki ludzi wcześniej tu żyjących, tworzyć pomosty porozumienia i współpracy między różnymi grupami osadników i ludnością rodzimą. W tym celu próbowano skupić wokół wydawnictwa zespoły specjalistów z zakresu rolnictwa, nauki i kultury.[1]
Publikacje
W 1947 r. wydawnictwo opublikowało 16-stronicową broszurę Zamek olsztyński Władysława Wacha, a także Przewodnik po Olsztynie opracowany przez pierwszego architekta miejskiego Władysława Muzolfa. W tym samym czasie powstały broszury – poradniki: Władysława Wacha Jak uprawiać ziemię na Mazurach i Warmii, Zygmunta Kurzypińskiego Sad gospodarski przy każdej chacie na Mazurach i Warmii (1948), Ireny Karczewskiej Warzywnik w gospodarstwie rolnym, Mariana Palamarczyka Rola starosty w świetle polityki obowiązujących przepisów, Brunona Mesojeda Oprząganie krów do pracy na roli (1948). Po opublikowaniu tego ostatniego tekstu kierownictwo oficyny otrzymało specjalne podziękowanie wojewody olsztyńskiego Wiktora Jaśkiewieża za to, że „przyczyniło się swoją działalnością do szybkiego rozwoju rolnictwa w województwie”. W „Zagonie” wydrukowano ponadto kilka numerów czasopisma „Głos Ziemi”, 18 numerów periodyku naukowego „Komunikat Działu Informacji Naukowej”, przygotowanych przez Instytut Mazurski, oraz czasopisma Kurii Diecezjalnej w Olsztynie „Warmińskie Wiadomości Diecezjalne”. Tu wydano w 1946 r. jeden z pierwszych śpiewników Z pieśnią przed tron Boży. Zbiór pieśni i modlitw do nabożeństwa, którą opracowali Leon Kauczor i Zygmunt Geneja, oraz Spis kościolów i duchowieństwa Diecezji Warmińskiej (1951). Wydawano także „Kalendarz dla Mazurów” i oddzielnie jego mutację „Kalendarz dla Warmiaków” na rok 1947 i 1948 przygotowane przez Emilię Sukertową-Biedrawinę. Wydawano także katalogi wystaw organizowanych przez Muzeum Mazurskie. Autorem w większości z nich był Hieronim Skurpski. W oficynie ukazały się drukiem trzy opracowania z zakresu etnografii Mazur: Karola Małłka Jutrznia mazurska na Gody, Plon czyli dożynki na Mazurach (obie w 1946 r.) oraz przygotowany wspólnie z Arno Kantem Mazurski śpiewnik regionalny (1947). Przygotowano do druku Słownik nazw miejscowych Okręgu Mazurskiego, cz. I: Nazwy miejscowe (Gustawa Leydinga-Mieleckiego oraz Stanisława Rosponda Druki mazurskie XVI wieku (1948).[2]
Przypisy
Bibliografia
- Chłosta, Jan : Ruch wydawniczy w Olsztynie / Jan Chłosta // W: Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka / praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006.
