Puszka na komunikanty z Bazyliki św. Jakuba Apostoła w Olsztynie

Źródło: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego, Olsztyn 2006, s. 297.

XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z Bazyliki Współkatedralnej Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie.

Historia

Dzieło powstało w Olsztynie w 1735 roku. Jego autorem jest mistrz złotniczy Jan Geese, działający w latach 1715-1761. Z 1753 roku pochodzi natomiast korona. Pierwotnie stanowiła ona część puszki z kościoła pw. św. Walentego i św. Rocha w Klewkach. Jest ona również dziełem Jana Geese. Całe dzieło przed 1945 rokiem znajdowało się w katedrze we Fromborku, skąd zostało wywiezione przez wojska radzieckie. W 1953 roku, w ramach rewindykacji, puszka ponownie wróciła do kraju i od 1956 roku znajdowała się w Muzeum Narodowym w Warszawie. 15 kwietnia 1981 roku zwrócona została katedrze we Fromborku. Obecnie znajduje się w Olsztynie.

Opis

Puszka została wykonana z kutego srebra, z wykorzystaniem technik: odlewania, repusowania, puklowania i grawerowania. Jest złocona i pokryta kamieniami. Wymiary obiektu to: wysokość - 44 cm, średnica stopy - 23,3 cm, czary - 13,5 cm, waga - 1340 gramów. Zachowane znaki złotnicze wskazują na: pruską cechę podatkową z lat 1809-1812 (orzeł), cechę miejską Olsztyna oraz cechę mistrza (IG).

Charakterystyka

Podstawą puszki jest okrągła stopa, w której formie dominuje mocno wypukły cokół, silnie podcięty, podzielony na cztery pola. Całość zdobi bogata, filigranowa dekoracja z czterema symetrycznie rozmieszczonymi plakietkami, które wypełniają kamienie ułożone w kształcie kwiatów. Otaczają je uwypuklone motywy roślinne, w tym konwalie. Przejście między płaszczem a krótkim trzonem puszki jest gładkie. Na nim znajduje się tzw. wazonowy modus, czyli ozdobne zgrubienie, udekorowane mocno zawiniętymi liśćmi, owocami oraz główkami uskrzydlonych aniołów. Gładka czara puszki osadzona została w koszyczku nawiązującym stylistyką do stopy, zarówno wypukłością jak i elementami dekoracyjnymi. Na prostej powierzchni czary odznacza się koronkowe wykończenie koszyczka. Puszkę zamyka wieko w formie korony. Koroną zbudowana jest z obręczy i ośmiu wstążkowych, wygiętych pałąków, schodzących się na wybrzuszeniu pokrywy, złączonych gładką kulą zakończona równoramiennym krzyżykiem. Zarówno obręcz jak i pałąki ozdobione zostały wzorem perełkowym oraz wysadzone barwnymi kamieniami. Ponadto obręcz dekoruje koronka z motywem roślinnym.

Ciekawostki

• Pokrywa w kształcie korony przynależała wcześniej do puszki z kościoła p.w. św. Walentego i św. Rocha w Klewkach, podobnie dekorowanej, jednak różniącej się wybitą na stopie datą roczną „1753”. Z kolei pokrywa, która zaginęła, również miała kształt korony, jednak była większa.

Bibliografia

1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 296-299.