Willa Casablanca w Olsztynie
Zabytek architektury wzniesiony na terenie Olsztyna na początku XX wieku.
Lokalizacja
Willę wybudowano na terenie podzamcza, na skarpie, obok mostu na Łynie – prowadzącego do olsztyńskiego zamku (obecna ulica Zamkowa 5).
Historia
Pierwsze wzmianki na temat istnienia budynku w tym miejscu pochodzą z 1662 roku. Była to siedziba burgrabiego zamkowego (stąd przyjęte w późniejszych latach określenia „Pałac Burgrabiego” lub „Dom burgrabiów”). Budynek był kilkakrotnie przebudowywany, m.in. gruntownie w 1758 roku. W latach 1772-1862 był zajmowany przez dzierżawcę domeny Stary Dwór-Posorty koło Kortowa. W drugiej połowie XIX wieku budynek po raz kolejny został przebudowany, a następnie przekazany na potrzeby wojska (zorganizowano tu klub oficerski). Po 1907 roku budynek sprzedano Wilhelmowi Ernstowi Harichowi – właścicielowi drukarni i wydawcy „Allensteiner Zeitung”. Harich rozebrał budynek i w 1913 roku nadał mu obecny kształt.. Odtąd willa pełniła funkcję rodzinnej rezydencji i kamienicy czynszowej Część pomieszczeń wynajmowano, m.in. oficerom olsztyńskiego garnizonu i urzędnikom państwowym. Ostatnim indywidualnym właścicielem budynku przed 1945 rokiem była Else Löffke, wdowa po prezesie Sądu Krajowego w Olsztynie. Po drugiej wojnie światowej willę najpierw przeznaczono na rezydencję olsztyńskich wojewodów (1948-1950), a następnie przekazano ją na potrzeby wojska. Wówczas zorganizowano tu klub garnizonowy, a także wojskową bibliotekę. Wtedy też utrwaliła się zwyczajowa nazwa budynku „Casablanca”. W latach 90-tych budynek został opuszczony przez wojsko i stopniowo zaczął niszczeć. Willa znalazła nowych właścicieli w 2010 roku, a w roku następnym przystąpiono do prac budowlano-konserwatorskich. W 2013 roku odrestaurowany obiekt oddano do użytku. Obecnie znajduje się w nim kompleks gastronomiczny, w którego skład wchodzi: restauracja, sala konferencyjna i winiarnia.
Opis
Jest to budowla piętrowa, podpiwniczona i zwieńczona dachem mansardowy z lukarnami i użytkowym poddaszem.. Wzniesiono ją na planie wieloboku, a jej bryła składa się z budynku głównego, mniejszej, piętrowej oficyny usytuowanej od zachodu i parterowej przybudówki od strony wschodniej. Fasada znajduje się od strony północnej. Wejście główne ujęte zostało w portal, zamknięty łukiem półkolistym z boniowaniem. Masywne balustrady schodów ozdabiają betonowe kule. Ponad portalem znajduje się okno z półkolistym balkonem, ozdobione kartuszem ze zwisającymi girlandami. Okna elewacji frontowej są prostokątne, na parterze zwieńczone tynkowaną półkolistą arkadą. Od strony południowej budynek posiada ryzalit z tarasem w górnej kondygnacji. Umieszczono w nim szerokie okna zespolone: prostokątne i zamknięte półłukiem. Poniżej ryzalitu powstał nowy taras, za pośrednictwem którego główna sala restauracyjna łączy się z parkiem. We wnętrzu zachowały się elementy dawnego wystroju, w tym m.in.: sztukaterie, oparta na motywach biblijnych płaskorzeźba, przedstawiająca niebiańskie główki aniołków, kamienny kominek, kasetonowy sufit, wiodące na galerię drewniane schody z rzeźbioną balustradą, neorenesansowe witraże.
Ciekawostki
- W 1907 roku w willi został zamordowany major August von Schönebeck. Zastrzelił go zazdrosny kochanek żony. Sprawa zakończyła się głośnym procesem sądowym, a wśród mieszkańców miasta przyjęło się nowe określenie tego budynku – „Willa Mord”.
- Na skwerze, po drugiej stronie ulicy Zmakowej znajduje się popiersie Mikołaja Kopernika, odsłonięte w 1946 roku.
- W 2005 roku, w trakcie prac w otoczeniu willi, w murku wokół tarasu odnaleziono zaginione Macewy z dawnego żydowskiego cmentarza w Olsztynie. Po przeprowadzeniu prac konserwatorskich zostały one przeniesione na swoje pierwotne miejsce.[1]
Bibliografia
- Kurs, Tomasz: Piękna Casablanka wraca / Tomasz Kurs // „Gazeta Wyborcza”. - 2013, nr 185, dod. Olsztyn, s. 3.
- Piechocki, Stanisław: Olsztyn magiczny / Stanisław Piechocki. Olsztyn : Remix, 2002. – S. 7-11.
- Rzempołuch, Andrzej: Casablanca nad Łyną : o zabytkach inaczej / Andrzej Rzempołuch // „Spotkania z Zabytkami”. - 2007, nr 5, s. 21-23.
Przypisy
- ↑
- Szydłowski, Grzegorz: Taras z macewami : konserwatorzy natknęli się na zaginione płyty nagrobne / Grzegorz Szydłowski // „Gazeta Olsztyńska”. - 2005, nr 142, dod. „Olsztyn Dzień po Dniu”, nr 546, s. 1.
- Szydłowski, Grzegorz: Żydowskie nagrobki wrócą na miejsce / Grzegorz Szydłowski // „Gazeta Wyborcza”. - 12 XII 2011, nr 288, dod. Olsztyn, s. 1.
Zobacz też
- Casablanca, dawny Klub Garnizonowy, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl [dostęp 17.01.2014 r.]
- Historia Casablanki, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.casablanca.olsztyn.pl [dostęp 17.01.2014 r.]
