Monstrancja z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku
XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku.
Spis treści
Historia
Monstrancja została wykonana w Gdańsku w 1752 roku przez Johanna Gottfrrieda Schlaubitza.[1] (działającego w latach 1733-1771). Ufundował ją dla katedry fromborskiej biskup warmiński Adam Stanisław Grabowski, z okazji 10 rocznicy jego wyboru na biskupa oraz metropolity. Dzieło wykonane zostało w oparciu o projekt monstrancji Juste Aurele Meissonniera z 1727 roku, dla kościoła Karmelitów w Poitiers. Wzór dostarczony został przez biskupa Grabowskiego. W 1945 roku monstrancja została wywieziona z Fromborka przez wojska radzieckie wraz z innymi zabytkami. Do kraju powróciła w ramach rewindykacji w 1953 roku. Początkowo umieszczona jako depozyt w Muzeum Narodowym w Warszawie, trzy lata później włączona została do jego zbiorów własnych. 15 kwietnia 1981 roku, decyzją ówczesnego Ministra Kultury i Sportu została zwrócona katedrze fromborskiej. Obecnie znajduje się w inwentarzu Warmińskiej Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.
Opis
Monstrancja została wykonana w stylu barokowym z kutego srebra, metodą odlewania, grawerowania, fakturowania i cyzelowania. Jest pozłacana. Jej wymiary to: wysokość – 59,8 cm, stopa – 25,8 x 12,5 cm, szerokość części górnej – 33,8 cm. Obiekt waży 3730 gram. Zachowane na stopie oraz na prawym dolnym promieniu znaki złotnicze wskazują na pruską cechę podatkową z lat 1809-1812 (orzeł).
Charakterystyka
Podstawą monstrancji jest charakterystyczna stopa, której kształt inspiruje badaczy do odmiennych interpretacji. Określana jest m.in. jako Arka Przymierza z płytą przebłagania oraz unoszącym się nad nią słupem dymu, owiniętym winoroślą i kłosami zbóż. W innych przekazach forma stopy tłumaczona jest jako ołtarz ofiarny lub tymczasowy grób Chrystusa. W monstrancji ujętych zostało wiele symboli - motywy roślinne na masywnym trzonie odwołują się do Eucharystii. Widniejący na stopie od strony lica wizerunek Baranka nieżywego na Księdze Apokaliptycznej zamkniętej siedmioma pieczęciami to symbol ofiary paschalnej lub też odwołanie do ciała Jezusa. Baranek przedstawiony został na tle glorii, księga zaś unosi się na obłokach. W rewersie monstrancji, w na stopie umieszczono herb fundatora w otoczeniu insygniów władzy świeckiej i duchownej. Po bokach natomiast głowy cherubinów spoglądających w górę. Motyw główek powtórzony został wokół reservaculum, czyli szklanego naczynia na hostię, umieszczonego centralnie, na tle wieńca z obłoków (symboliczne ujęcie Boga). Całość okala promienista gloria z nieregularnych wiązek płaskich promieni.
Przypisy
Bibliografia
- Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 410-413.
- Katedra we Fromborku / tekst Janina Bosko ; zdj. Jacek Maciej Wojtkowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2010. – S. 140-142.
